تصمیم سریع درمانی برای تشخیص بی‌حالی «ارس» ضروری است/ پلنگ باغ‌وحش مشهد تحت درمان با داروی «فنوباربیتال» قرار دارد

حکیم مهر: معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی گفت: تصمیم سریع درمانی و دامپزشکی برای تشخیص بیماری و علت بی حالی «ارس» تنها پلنگ باغ وحش مشهد ضروری است.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، «محمد عرفانی» روز یکشنبه افزود: تیم اولیه دامپزشکی با حضور دامپزشکان اداره محیط زیست خراسان رضوی و اداره کل دامپزشکی استان و باغ وحش مشهد تشکیل شده است اما پیگیر تکمیل این تیم با حضور دامپزشکانی از سازمان حفاظت محیط زیست کشور و دانشگاه فردوسی مشهد جهت تصمیم‌گیری قطعی و جمعی با درصد اطمینان بالا هستیم.

وی با بیان اینکه هم اکنون حال «ارس» مساعد است، اظهار کرد: گوشه ‌نشینی و بی حالی از مهمترین علایم ارس طی چند روز گذشته است که با توجه به سابقه تشنج و بیماریهای مربوط به آن و با هدف حفظ سلامت این گونه ارزشمند اقدام به پیگیری تشخیصی و درمانی نمودیم.

معاون محیط زیست خراسان رضوی با بیان اینکه به تشخیص دامپزشکان از گذشته این گونه با داروی "فنوباربیتال" به منظور کنترل و کاهش تشنج تحت درمان بوده است، اظهار کرد: برای جمع‌بندی نهایی و تصمیم گیری قطعی در خصوص انجام معاینات تشخیصی و بیهوشی ارس، نیاز به شورای دامپزشکی و تصمیم تخصصی داریم.

وی افزود: بیهوشی به منظور انجام معاینات، آزمایشات خون، ادرار و سونوگرافی ممکن است عوارضی در پی داشته باشد که دامپزشکان متخصص باید در این زمینه تصمیم گیری کنند.

«ارس» توله پلنگ ایرانی است که در سال ۱۳۹۱ از متخلفان شکار و صید زنده‌گیری شد؛ در سالهای 1396 و 1397 بود که این گونه ارزشمند، که همچنان تنها پلنگ باغ وحش مشهد است، به دلایل نامشخص دچار حملات تشنجی و عصبی شد.

پلنگ ۱۰ ساله ایرانی که آن زمان ۶ سال سن داشت با حضور تیم تخصصی دامپزشکی و محیط زیست خراسان رضوی عکسبرداریهای اولیه، سونوگرافی، معاینه کامل و نمونه برداریهای مختلف از این حیوان در همان سال ۹۷ انجام شد. ام.آر.آی گام دوم تشخیص بیماری این پلنگ بود که صورت گرفت.

ابهام در پرونده پزشکی این پلنگ جوان در باغ وحش مشهد، شرایط، محیط نگهداری و فضای زندگی گونه‌های جانوری در این مجموعه، مشکلات و ضعفهای تغذیه و بهداشت محیط زیست جانواران در کنار غیراستاندارد بودن فضا و ضعف جدی مدیریت و کنترل سلامت گونه های مختلف بخشی از مشکلات مورد تاکید اساتید صاحبنظر و متخصصان حیات وحش در سال ۱۳۹۷ بود.

پلنگ ایرانی هم اکنون در لیست قرمز اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت(red list)  طبقه‌بندی شده و در کنار اردک سرسفید جزء گونه‌های در معرض خطر یا (ENDANGERED) به شمار می‌روند.

طول سر و بدن پلنگ ایرانی بین ۱۱۰ تا ۱۸۰ سانتی متر، طول دم ۶۰ تا ۱۰۰ سانتی متر، ارتفاع بدن ۴۵ تا ۷۸ سانتی متر و وزن ۳۵ تا ۹۰ کیلوگرم است .

این گونه ارزشمند در معرض انقراض دارای جثه‌ای بزرگ، بدنی عضلانی و قابل انعطاف، سری پهن، دست و پایی کوتاه با پنجه‌هایی بسیار قوی است. سطح بدنش پوشیده از موهای نرم و کوتاه به رنگ کرم نخودی است که در قسمتهای زیرین بدن کم رنگتر می‌شود. بدن این گونه پوشیده از خالهای گرد و توخالی شبیه گل است که در گونه نر و ماده هم شکل هستند.

پلنگ و یوزپلنگ دو گونه چتر هستند و گونه چتر یا سایبان Umbrella Species به جانداری گفته می‌شود که حضورش در یک محیط برای سایر گونه‌ها جنبه حمایتی دارد. به عبارت دیگر این گونه‌ها با دارا بودن گستره خانگی وسیع و نیازهای زیستگاهی گسترده با سایر گونه‌ها هم پوشانی زیستگاهی داشته و اگر در حفاظت از آنها گام برداریم، سایر گونه‌ها به طور غیر مستقیم حفظ می‌شوند و پلنگ و یوزپلنگ آسیایی هم به عنوان دو گونه چتر شناخته می‌شوند و حمایت از آنها از اهمیت بسزایی برخوردار است.

وضعیت زیست پلنگ ایرانی در خطر انقراض اکنون در مناطق خراسان رضوی در وضعیت مطلوب و تحت کنترلی قرار گرفته است، گونه حیوانی شاخصی که حضورش در هر منطقه نشانه سلامت زیستگاهی آن منطقه‌ است.

ایران، آخرین امید پلنگ در غرب آسیا

در سال ۲۰۰۵ برآورد شد که کمتر از هزار و ۳۰۰ قلاده پلنگ در غرب آسیا درمحدوده‌ای که قفقاز، ترکمنستان، جنوب روسیه، پاکستان، افغانستان و ایران را در برمی‌گیرد، زیست می کنند. نکته قابل توجه آن است که حداقل ۶۰ تا ۷۰ درصد این جمعیت، در داخل مرزهای ایران هستند و ایران بدون شک آخرین قلمرو زیست برای پلنگ ایرانی در غرب آسیا به شمار می‌رود.

بیش از ۳۰ درصد جمعیت پلنگ در ایران، در شمال شرقی کشور وجود دارد، استانهای خراسان رضوی و شمالی، گلستان، مازندران و سمنان هنوز بیش از بسیاری از دیگر استانها پلنگ دارند. در جنوب، استان فارس را باید پرجمعیت ترین استان کشور در نیمه جنوبی کشور دانست. در جنوب شرقی کشور هم اطلاعات بیشتری درخصوص وضعیت و پراکنش پلنگ در استان پهناور سیستان و بلوچستان در سالهای اخیر به دست آمده است و حداقل پنج منطقه در سراسر این استان، زیستگاه پلنگ است.

در شمال شرقی ایران، آذربایجان شرقی متراکم‌ترین استان از حیث وجود پلنگ است و منطقه کیامکی شناخته شده‌ترین زیستگاه پلنگ در این استان است همچنین در مرکز ایران، شهرستان بافق یزد معتبرترین زیستگاه این گربه‌سان در میان استانهای کویر مرکزی مانند اصفهان و یزد است.

ولی اطلاعات موجود درباره بزرگترین گربه‌سان ایران از غرب کشور بسیار ضعیف است. درباره پلنگ کرمانشاه و کردستان کمتر سخن گفته شده و به نظر می‌رسد ایلام از این نظر اطلاعات بیشتری را در دسترس دارد. در جنوب، استانهای هرمزگان، بوشهر و خوزستان، پیش از آن که آخرین انشعابات زاگرس وارد جلگه های ساحلی شوند می‌توان آثاری را از پلنگها رؤیت کرد.

در مجموع، شاید به جرأت بتوان گفت که اکثر مناطق کوهستانی و جنگلی کشور زیستگاه پلنگ بوده و هست و تقریبا تمامی استانهای کشور در حوزه پراکنش این جانور قرار دارند.