آیا حیوانات می‌توانند وقوع زلزله را پیش‌بینی کنند؟

حکیم مهر: ساختار ژنتیکی موجود به طیف گسترده‌ای از مهره داران اجازه می‌دهد تا رفتار‌های هشدار اولیه را برای انواع دیگر رویداد‌ها علامت گذاری کنند.

به گزارش حکیم مهر به نقل از فرارو، افسانه دیرینه مبنی بر این که حیوانات می‌توانند زلزله را پیش بینی کنند هنوز با استدلال علمی ثابت نشده است. اما این موضوع مدت‌ها ذهن بسیاری از انسان را به خود جلب کرده است، زیرا گزارش‌های محلی و گزارش‌های شاهدان عینی نشان می‌دهند که حیوانات ساعت‌ها یا روز‌ها پیش از وقوع زلزله رفتار‌های عجیبی از خود نشان می‌دهند. قدمت این موضوع به دوران یونان باستان در سال ۳۷۳ پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد. گفته می‌شود که موش ها، راسوها، مار‌ها و صدپایان چند روز پیش از آن که زمین لرزه‌ای شدید باعث لرزش تمام منطقه شود از خانه‌های خود کوچ می‌کردند.

روایت‌های مشابهی در دوران معاصر نیز مطرح شده‌اند. برخی می‌گویند حتی ماهی‌ها و پرندگان نیز پیش از فعالیت‌های لرزه‌ای رفتار غیر عادی از خود نشان می‌دهند. چنین روایت‌هایی علاقه پژوهشگران را برانگیخته اند. آنان از تازه‌ترین فناوری‌ها برای بررسی حیوانات مختلفی استفاده می‌کنند که گفته می‌شود زمین لرزه‌ها را زودتر از موعد پیش بینی می‌کنند.

«مارتین ویکلسکی» از موسسه مطالعه رفتار حیوانات ماکس پلانک در آلمان تحقیقات قابل توجهی را در مورد تغییر الگو‌های رفتاری در میان گروهی از حیوانات چند روز پیش از وقوع زلزله در زیستگاه مربوطه آنان انجام داده است.

ویکلسکی حسگر‌هایی را روی شش گاو، پنج گوسفند و دو سگ در شمال ایتالیای زلزله خیز کارگذاری کرد. او حیوانات را برای چندین ماه پیش از وقوع مجموعه‌ای از زمین لرزه در زیستگاه آنان مشاهده کرد. ویکلسکی و تیم محققان اش داده‌هایی را جمع آوری کردند که ۲۰ ساعت پیش از وقوع زلزله تغییری در رفتار حیوانات مزرعه نشان داد. حیوانات زمان فعالیت غیرمعمول طولانی تری را از خود نشان دادند. آنان ۵۰ درصد در بازه زمانی ۴۵ دقیقه‌ای در مقایسه با روز‌های پیش فعال‌تر بودند.

پژوهشگران با مجموعه محاسباتی به درستی زلزله‌ای با بزرگی بالای ۴ ریشتر را پیش بینی کردند. با استفاده از همین روش از هر هشت زمین لرزه قوی موفق شدند هفت مورد را پیش بینی کنند. "جوزف ال. کرشوین" زمین شناس آمریکایی این پدیده را در یک مجله علمی در سال ۲۰۰۰ میلادی توضیح داد و اشاره نمود که بسیاری از حیوانات می‌توانند موج P را چند ثانیه پیش از برخورد موج S احساس کنند. امواج P می‌توانند از طریق مایعات، جامدات و گاز‌ها عبور کنند در حالی که امواج S تنها از طریق جامدات عبور می‌کنند. تعداد کمی از انسان‌ها قادر هستند موج P کوچک تری را که سریع‌ترین سیر حرکت را از منبع زلزله طی می‌کند و پیش از موج بزرگ‌تر S می‌رسد حس کنند.

کرشوین یک پرسش مهم را مطرح می‌کند: آیا حیوانات می‌توانند تمایل ژنتیکی برای پیش بینی زلزله و حفظ این رفتار احتیاطی با وجود درجات مختلف فعالیت‌های لرزه‌ای ایجاد کنند؟ غریزه طبیعی همه حیوانات این است که یا از خود در برابر شکارچیان دفاع کنند یا از خطرات قریب الوقوعی که نمی‌توانند آن را خنثی نمایند فرار کنند.

ساختار ژنتیکی موجود به طیف گسترده‌ای از مهره داران اجازه می‌دهد تا رفتار‌های "هشدار اولیه" را برای انواع دیگر رویداد‌ها علامت گذاری کنند و این امکان وجود دارد که برخی از حیوانات آن رفتار را تقلید کرده و آن را به یک واکنش گریز لرزه‌ای تبدیل کنند.

با این وجود، جامعه علمی هنوز درباره حیواناتی که زلزله را پیش بینی می‌کنند اتفاق نظر ندارند. "ویت گیبونز" استاد جانورشناسی و زیست شناس ارشد در آزمایشگاه بوم شناسی رودخانه ساوانا در دانشگاه جورجیا می‌گوید که بازماندگان باید شکرگزار باشند که می‌توانند از دانشمندان برای نظارت بر امواج لرزه‌ای در پوسته زمین تشکر کنند و نه از رفتار عجیب حیوانات.

با این وجود، ارزیابی ۱۸۰ مقاله منتشر شده در نشریات نشان می‌دهد که ۷۰۰ رکورد از رفتار‌های غیر عادی و غیر معمول حیوانات پیش از ۱۶۰ مورد زمین لرزه گزارش شده اند که به وجود ارتباط معنی داری بین این رفتار‌ها اشاره دارد.

اگرچه زلزله شناسان و دانشمندان هنوز الگوی منسجمی در استفاده از رفتار حیوانات به عنوان یکی از ابزار‌های پیش بینی زمین لرزه‌های بزرگ پیدا نکرده اند، اما تحقیقات بیش‌تر در مورد این پدیده می‌تواند به نتایج مطلوبی منجر شود.