ثبت امواج مغزی اختاپوس‌های زنده برای نخستین بار

حکیم مهر: اگر بخواهیم بفهمیم مغز چگونه کار می‌کند، اختاپوس‌ها حیوان مناسبی برای مقایسه با پستانداران هستند. آن‌ها مغزی بزرگ، بدنی شگفت انگیز و توانایی‌های شناختی پیشرفته‌ای دارند که کاملاً متفاوت از مهره داران رشد کرده است.

به گزارش حکیم مهر به نقل از صدا و سیما ، در اولین اقدام علمی، محققان فعالیت مغز اختاپوس‌های زنده را ثبت کردند که آزادانه حرکت کرده با خیال راحت به زندگی اختاپوسی خود می‌پردازند. این شاهکار قابل توجه با کاشت الکترود‌ها در مغز حیوانات و ثبت کننده‌های داده در زیر پوست انجام شد که می‌توانست ۱۲ ساعت فعالیت مغز را ثبت کند. البته معنای دقیق جزئیات ضبط شده هنوز رمزگشایی نشده است، اما این تحقیق اولین گام در جهت درک ذهن عجیب و پیچیده این جانوران دریایی باشکوه است.

«تامار گوتنیک» (Tamar Gutnick) محقق اختاپوس از موسسه علم و فناوری اوکیناوا در ژاپن و دانشگاه ناپل فدریکو می‌گوید: اگر بخواهیم بفهمیم مغز چگونه کار می‌کند، اختاپوس‌ها حیوان مناسبی برای مقایسه با پستانداران هستند. آن‌ها مغزی بزرگ، بدنی شگفت انگیز و توانایی‌های شناختی پیشرفته‌ای دارند که کاملاً متفاوت از مهره داران رشد کرده است.

گوتنیک می‌افزاید: اختاپوس‌ها حیوانات بسیار باهوش و فوق العاده کنجکاوی هستند. نه تنها بسیار متحرک اند بلکه با هشت بازوی بدون استخوان خود، مهارت‌های فوق العاده‌ای دارند که در قلمرو حیوانات بی رقیب هستند.

گوتنیک توضیح می‌دهد: اگر می‌خواستیم سیم‌ها را به بدن اختاپوس‌ها وصل کنیم، بلافاصله آن‌ها را جدا می‌کردند، بنابراین ما به راهی نیاز داشتیم که تجهیزات را به طور کامل از دسترس آن‌ها دور کنیم در نتیجه آن‌ها را در زیر پوستشان قرار دادیم.

این راه حل شامل الکترود‌ها و ثبت کننده‌های اطلاعات بود که برای ثبت فعالیت مغز پرندگان طراحی شده بودند. این دستگاه‌ها اغلب با یک پوشش ضد آب از پلاستیک سخت محافظت می‌شوند که مشخصات نسبتاً بزرگی دارد و بنابراین برای کاشت در اختاپوس نامناسب است، بنابراین تیم تحقیقاتی از یک پوشش ساده لوله‌های پلاستیکی برای این کار استفاده کرد.

محققان برای مطالعات خود سه اختاپوس از گونه Octopus cyanea انتخاب کردند که به اختاپوس آبی بزرگ نیز معروف است. محققان الکترود‌های داخل هر اختاپوس بیهوش شده را مستقیماً در لوب فرونتال فوقانی عمودی و میانی کاشتند. این الکترود‌ها به ثبت کننده‌هایی که در گوشته هر اختاپوس قرار گرفته بودند متصل شدند.

هر ثبت کننده یک باتری داشت که امکان ضبط مداوم ۱۲ ساعت را داشت. محققان حیوانات را به مخازن خود بازگرداندند و به آن‌ها اجازه دادند تا فعالیت‌های معمول خود را انجام دهند و فعالیت مغزی آن‌ها را تحت نظارت قرار دادند. در همین حین، یک دوربین فیلمبرداری برای ضبط کار‌هایی که اختاپوس‌ها انجام می‌دهند محیا شد تا محققان بتوانند فعالیت مغز را با رفتار هر اختاپوس مقایسه کنند.

پس از تکمیل ضبط، محققان ثبت کننده‌ها را بازیابی کردند و چندین الگوی فعالیت مغزی طولانی مدت را از جمله برخی شبیه به آنچه در پستانداران دیده می‌شود، شناسایی کردند.

«مایکل کوبا» (Michael Kuba) جانورشناس دانشگاه ناپل و یکی دیگر از محققان می‌گوید: اختاپوس‌ها بسیار باهوش هستند، اما در حال حاضر، ما اطلاعات کمی در مورد نحوه عملکرد مغز آن‌ها داریم. این تکنیک به این معنی است که ما اکنون توانایی بررسی مغز آن‌ها را داریم که این امر واقعاً هیجان انگیز است.

شرح کامل این مطالعات در مجله تخصصی Current Biology منتشر شده است.