حکیم مهر - این روزها که دیدن شیر ایرانی برای ایرانیها به آرزو تبدیل شده تولد چهار توله شیر آفریقایی در باغ وحش خرم آباد مجالی برای دیدن خانواده شیرهای آفریقایی در این استان را فراهم کرده است.
بر اساس نظر روانشناسان برجسته جهان تماشای مناظر طبیعی همواره آرامش و لطافت ویژه ای را در درون ما انسانها فعال می کند. بشر امروز چنان زندگی خویش را با ارکان ماشینی پیوند زده است که گویی روح و روان خویش را از ابتدای خلقت در اسارت تکنولوژی یافته است.
این در حالی است که زندگی بشر امروز به واسطه پیشرفت های صنعتی آنچنان از طبیعت دور شده که حتی دقیقه ای آرامش طبیعی را نمی توان در زندگی امروز ما انسانها یافت. به دیگر سخن، دور شدن زندگی بشر امروزی از ارکان طبیعت کره زمین نه تنها باعث کاهش دردهای او نشده بلکه گریبان بسیاری از جوامع جهان را نیز گرفته است.
هرگاه که انسانها یک گام به طبیعت نزدیک شده اند با آرامش روحی و روانی عمیقی مواجه شده اند که لذت همین دقایق کوتاه سبب بازگشت بسیاری از جوامع بین المللی از زندگی تمام ماشینی به سمت محیط طبیعی شده است.
آن روزی که بشر در کره خاکی آفریده شد...
از سوی دیگر با صنعتی شدن جهان محیط های طبیعی به سمت و سویی پیش رفته است تا بدین ترتیب بسیاری از گونه های منحصر به فرد جهان حیات وحش نابود شده و با در معرض خطر انقراض قرار بگیرند.
داریوش شهبازی تاریخ‌نگار ایرانی در یادداشتی اینگونه آورده است که از "آن روزی که بشر در کره خاکی آفریده شد، تا روزی که توانست تفوق منتهی به حکومت بلامنازع خود را بر دیگر جانوران به ثبت برساند، راهی بس طولانی را پیموده است، راهی که تمامی اقوام و ملل به تناسب حضور و تاثیر در آن نقش داشته و دارند. حکومت ناجوانمردانه انسان بر جانوران و طبیعت، بار سنگین و غیرقابل انفصال بر دوش آنهاست که محصول نهایی اش در آینده، بسیار ناخوشایند و گریبانگیر خود آدمی است.
در این حکومت بشر از گوشت و پوست، چربی و دیگر اعضای نهنگ عظیم الجثه دریا تا بال رنگین و مسحور کننده پروانه و از گوشت کوسه تا پوست خز استفاده کرده است. انسان میلیونها حیوان از جنس مرغ، خروس، گاو، گوسفند و دیگر جانوران را هر روز برای تامین غذای خود می کشد. بشر هرآنچه به فکر و اندیشه اش رسیده و در توانش بوده، در این طمع ورزی، به کار بسته و از آن بهره گرفته، تا جایی که بسیاری از نسل های جانوران زبان بسته، ریشه کن شده و خود و هم طبیعت را از خیر وجودشان بی نصیب کرده است."
و انسان به فکر احداث باغ وحش ها افتاد!
این در حالی است که از بین رفتن تنوع زیستی کره زمین سبب بروز بیماری های خطرناک و ضعیف شدن قدرت اقتصادی جهان شد. بدین ترتیب برخی از جوامع بین المللی برای رفع مشکل به وجود آمده برای حفظ و حراست از ژن های ارزشمند حیات وحش به فکر احداث باغ وحش هایی با رویکرد آموزشی، پژوهشی و تحقیقاتی افتادند.
باغ وحش خرم آباد از یک سال پیش فعالیت های خود را با کمک نهادهای دولتی و علمی شروع کرده و در طی این مدت به پیشرفت های فیزیکی و علمی بسیاری نیز دست یافته است. این پروژه برای اولین بار زیر نظر استانداری استان لرستان و با همکاری دانشگاه لرستان و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست این استان انجام شده است.
تاسیس باغ وحش خرم آباد و تولد توله شیرهای آفریقایی
در این باغ وحش گونه های مختلفی همچون شیر، خرس، گرگ، شترمرغ و انواع پرندگان شکاری نگهداری می شوند. این در حالیست که در چند ماه گذشته شیرهای موجود در این باغ وحش جفت گیری موفقی داشته و در پی آن چهار توله شیر تولد در اسارت را تجربه کرده اند.
دامپزشکی که در زمان تولد این توله شیرها در باغ وحش خرم آباد حضور داشته در این رابطه می گوید: هر باغ وحشی ابتدا با هدف تفریحی و استفاده بازدید کننده ها احداث می شود و در مرحله بعدی مشاهده گونه هایی است که مردم نمی توانند آنها را به آسانی ببینند.
دکتر حاجی قهرمانی افزود: وجود باغ وحش می تواند سبب آشنایی مردم با این گونه ها شده و از سوی دیگر دانشکده های مختلف و همچنین مراکز تحقیقاتی زیست شناسی و دامپزشکی می توانند بر روی موضوعات مورد علاقه خود کار کنند.
باغ وحش خرم آباد در غرب کشور کم نظیر است
وی با بیان این مطلب که در منطقه غرب کشور و کوه های زاگرس ما چنین مرکزی را تاکنون نداشتیم، افزود: ایجاد این مرکز می تواند یک مرکز جذب گردشگر و مرکز تفریحی برای شهرستان خرم آباد و اطرافش باشد.
وی افزود: این مرکز می تواند منطقه ای باشد که گونه های در حال انقراض را در این جا نگه داشته، حفاظت و تکثیر کنیم و با کمک سایر ارگانها دانش آن را منتقل کنیم تا گونه مورد نظر از معرض انقراض رهایی یابد.
شیر آفریقایی اولین زایمان خود را در باغ وحش خرم آباد انجام داد
این دامپزشک همچنین در مورد نژاد و نحوه زایمان این شیرها نیز گفت: شیرهایی که در این مرکز هستند آفریقایی بوده و از دانشگاه زابل به این جا آورده شده اند و این در حالی است که شیر ماده در زابل زایمانی نداشته و اولین زایش خود را در خرم آباد انجام داد.
حاجی قهرمانی در مورد نحوه نگه داری این توله شیرها نیز گفت: در حال حاضر توله های را همین جا نگه داری می کنیم و دو ماه باید از شیر مادر استفاده کنند و از آن به بعد از گوشت برای تغذیه آنها استفاده خواهند کرد.
وی همچنین در مورد ارتفاع نسبتا زیاد باغ وحش و زمستانی که در پیش است نیز گفت: در زمستان سال گذشته و با این که زمستان نسبتا سختی نیز داشتیم مشکل خاصی برای گونه های باغ وحش به وجود نیامد و امسال نیز تدابیر لازم برای گرمایش گونه ها اندیشیده شده تا بدین ترتیب گونه ها در فضایی مطلوب به سر ببرند.
تولد توله شیرهای آفریقایی در باغ وحش خرم آباد در حالی رخ می دهد که سالهاست شیر ایرانی به خاطره ها پیوسته است و دیدن شیرهای آفریقایی شاید تنها تسلایی بر غم از دست رفتن شیر ایرانی باشد.
توله شیرهایی که خاطره سلطان را زنده می کنند!
بدون شک روزگاری شیر، سلطان حیات وحش ایران بوده است؛ آری شیر ایرانی اینک نزدیک به یک قرن است که از آشیانه اصلی خود به کلی منقرض شده و تنها تعداد محدودی از آن در پارک ملی "گیر" در کشور هندوستان باقی مانده است.
روزگاری این سرزمین زیستگاهی امن برای شیر محسوب می شد اما به دلیل از بین رفتن شرایط خاص زیستگاهی و همچنین از بین رفتن طعمه های این گونه منحصر به فرد اینک شیر ایرانی در سرزمینی دور و در غربت زیست می کند.
شیر ایرانی با نام علمی panthera leo persica زمانی از شمال یونان و سوریه تا عراق و شبه جزیره عربستان و مناطق مرکزی هند زیست می کرد و در ایران نیز در جنوب و جنوب غربی کشور از کرخه و دز در استان خوزستان تا دشت ارژن در غرب شیراز پراکندگی نسبتا خوبی داشته است.
در حال حاضر این گونه منحصر به فرد که مقداری از شیر آفریقایی کوچک تر است تنها در پارک ملی گیر زندگی می کند. بد نیست بدانید که پارک ملی گیر به شدت تحت حفاظت وزارت محیط زیست کشور هندوستان بوده و 350 شیر ایرانی موجود در این پارک در شرایط مطلوبی به سر می برند.
این پارک ملی سالهاست که هر گونه شکار ممنوع بوده و مردم محلی منطقه نیز به شکار حیوانات وحشی اعتقادی ندارند! حضور شیر ایرانی در کشور هندوستان در حالیست که ما قدردان حضور این گونه در سرزمین خودش نبودیم.
شیرها خوش زاد و ولد هستند!
یک کارشناس ارشد تنوع زیستی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به این موضوع که باغ وحش ها از مشکل عجیبی که خوش زاد و ولد بودن شیرهاست رنج می برند، اظهار داشت: در حالی که بسیاری از گونه های جهان نسلشان رو به انقراض است شیرها فوق العاده خوش زاد و ولد هستند.
کوشان مهران با بیان این موضوع که خوش زاد و ولد بودن شیرها مانند شمشیر دو لبه است، گفت: شیرها حتی در بدترین شرایط باغ وحش ها نیز زاد و ولد می کنند که این موضوع را می توان از دو جنبه مثبت و منفی ارزیابی کرد.
وی به جنبه مثبت این امر اشاره کرد و افزود: ژن گونه هایی که در طبیعت از بین می روند را می توان در باغ وحشها حفظ و از آن مهمتر جمعیت به وجود آمده را در زیستگاه واقعی احیا کرد.
باغ وحش هایی که می توانند ذخیره گاه ژنی به حساب آیند
کوشان مهران افزود: امروزه در ایران نیز باغ وحش های مختلفی وجود دارد که بیشتر در اختیار بخش دولتی هستند و این در حالی است که اغلب شیرهایی که در ایران نگهداری می شوند در بدترین شرایط ممکن به سر می برند.
وی سرنوشت توله شیرهایی که در باغ وحشها به دنیا می آیند را این گونه توصیف کرد که در بسیاری از مواقع شیرها زاد آوری می کنند و توله هایشان به اشخاص علاقمند فروخته شده یا از کشور خارج می شوند.
وی ادامه داد: در دنیای فعلی که بسیاری از زیستگاهها جزیره ای شده اند و ارتباط بسیاری از زیستگاهها با یکدیگر قطع شده خواسته یا ناخواسته باغ وحش ها در کنار کار فرهنگی و تفریحی که در مورد آشنا کردن مردم با گونه های وحش دارند انجام می دهند می توانند به عنوان یک ذخیره گاه ژنی نیز به حساب آیند.
این کارشناس ارشد تنوع زیستی در ادامه با اشاره به اینکه زیستگاههای بی شماری در جهان ضعیف شده اند، گفت: در این شرایط گونه ها توانایی انتقال ژن را به سایر جمعیتها از دست داده اند و در شرایط علمی باغ وحش ها حکم یک ذخیره گاه ژنتیکی را دارند که می توانند گونه های نادری را از خطر انقراض دور کنند.
حسرتی به اندازه انقراض سلطان جنگلهای ایران
به هر روی این روزها باغ وحش خرم آباد مملو از خانواده هایی است که برای دیدن خانواده شیرهای آفریقایی به باغ وحش سر می زنند تا باورمان شود مردم چقدر دلشان برای سلطان جنگلهای ایران که دیگر ماهیت خارجی ندارد تنگ شده است.
دیدن توله شیرهای آفریقایی در باغ وحش خرم آباد به متولیان امر یادآوری می کند که شیر ایرانی که از دست رفت ولی باید برای حفاظت از سایر گونه های موجود در این سرزمین تلاشی در خور و شایسته را در دستور کار قرار داد تا مردمی که امروز از دیدن شیر ایرانی محروم شده اند از دیگر داشته های این سرزمین نیز محروم نشوند تا از دیدن گونه هایی ایرانی لذت ببرند.
