کشف راز لخته‌ نشدن خون خرس‌ها در طول خواب زمستانی

حکیم مهر: در مجموع ۱۳ خرس که در طبیعت سوئد زندگی می‌کنند، در تابستان و زمستان برای یک مطالعه جدید مورد آزمایش قرار گرفتند تا پرده از راز لخته نشدن خون آنها بر اثر عدم تحرک برداشته شود.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایسنا، اگر تا به حال یک سفر طولانی با هواپیما را تجربه کرده‌اید، بدون شک شنیده‌اید که برای جلوگیری از ایجاد لخته خون در بدنتان باید گاهی از جای خود بلند شوید و کمی حرکت کنید. این به این دلیل است که وقتی بدن ما برای مدت طولانی ساکن می‌ماند، احتمال تجمع، انعقاد و لخته شدن خون ما بالا می‌رود.

با این حال خرس‌ها می‌توانند ماه‌ها در یک موقعیت در غارهای خود بگذرانند، در حالی که در طول خواب زمستانی نگران لخته شدن خون خود نیستند.

پژوهش‌های جدید، دلیل این امر را کشف کرده است و این یافته‌ها می‌تواند پیامدهایی برای ایجاد درمان‌های ضد لختگی خون برای انسان‌ها داشته باشد.

در مطالعه‌ای که بیش از یک دهه به طول انجامید، گروهی از پژوهشگران به سرپرستی پژوهشگرانی از مؤسسات آلمان و سوئد از خرس‌های قهوه‌ای در سوئد در اعماق خواب زمستانی و همچنین در دوره‌های فعالیت آنان در ماه‌های تابستان نمونه خون گرفتند.

آنها دریافتند زمانی که خرس‌ها در خواب زمستانی هستند، پروتئینی به نام HSP۴۷ در نمونه‌های خون آنها بسیار کم است. این پروتئین سطح پلاکت‌های خون را می‌پوشاند و به جذب و اتصال به گلبول‌های سفید خون برای ایجاد ساختارهای شبکه‌ای که در تشکیل لخته خون نقش دارند، کمک می‌کند.

اما هنگامی که خرس‌ها از خواب زمستانی برخاستند و به دوره‌های فعالیت خود بازگشتند، سطح پروتئین HSP۴۷ افزایش می‌یابد.

پژوهشگران با تکیه بر این دانش، موش‌ها را طوری مهندسی کردند که HSP۴۷ تولید نکنند. نتیجه این بود که توانایی موش‌ها برای تشکیل لخته خون به شدت کاهش یافت.

در گام بعدی، پژوهشگران از انسان‌هایی که به دلیل آسیب‌های نخاعی بی‌حرکت شده بودند، نمونه‌های خون گرفتند. این افراد درست مانند خرس‌ها در خواب زمستانی، زندگی خود را بی‌حرکت می‌گذرانند، اما لخته شدن بیش از حد خون در آنها دیده نمی‌شود.

مطمئناً در این بیماران انسانی نیز سطوح پایینی از HSP۴۷ مشاهده شد. به همین ترتیب، زمانی که پژوهشگران ۱۰ داوطلب سالم را به مدت ۲۷ روز بستری کردند و تحت استراحت شدید قرار دادند، سطح HSP۴۷ آنها کاهش یافت.

در حالی که از این پژوهش‌ها مشخص شد که بدن ما به طور طبیعی این پروتئین را هنگامی که برای مدت طولانی بی‌حرکت هستیم، کاهش می‌دهد، پژوهشگران می‌خواهند بدانند که آیا کاهش آن قبل از اینکه بدن خودش این کار را انجام دهد، می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به اختلال لخته شدن خون به نام «ترومبوز سیاهرگی عمقی» کمک کند؟ این اختلال در افرادی رخ می‌دهد که به طور ناگهانی به دلیل آسیب دیدگی بی‌حرکت می‌شوند.

ترومبوز سیاهرگی عمقی به معنای تشکیل لخته خونی در دیواره داخلی یک سیاهرگ عمقی است. این اختلال که به DVT معروف است، بیشتر سیاهرگ‌های اندام تحتانی را درگیر می‌کند. ایجاد لخته‌های خونی در مسیر عروق خونی اندام‌ها، باعث اختلال جریان خون شده و در نتیجه منجر به انسداد نسبی یا کامل عروق خونی می‌گردد. 

یکی از مهم‌ترین عوارض احتمالی ترومبوز سیاهرگی عمقی، آمبولی ریوی است که به علت انتقال لخته خونی به دستگاه گردش خون ریوی ایجاد می‌گردد. پیشگیری از آمبولی ریه مهم‌ترین دلیل جهت درمان بیماران مبتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی است، چون ترومبوز در مراحل اولیه ممکن است سست و شکننده بوده و به خوبی به دیواره عروق متصل نباشد. آمبولی ریوی ممکن است منجر به مرگ بیمار گردد. از علایم آمبولی ریه، کوتاه شدن تنفس و درد قفسه سینه ‌است که با تنفس عمیق شدت درد افزایش می‌یابد.

پژوهشگران می‌گویند که استفاده از یک محلول مبتنی بر ژن برای کمک به لخته نشدن خون می‌تواند از روش استاندارد فعلی استفاده از داروهای رقیق‌کننده خون ایمن‌تر باشد، چرا که این داروها خطر خونریزی را برای کسانی که این داروها را مصرف می‌کنند، ایجاد می‌کند.

کیم مارتینود، دانشمند زیست پزشکی در دانشگاه کاتولیکه لوون در بلژیک که در این پژوهش نقشی نداشته است، می‌گوید: درمان ایده‌آل برای ترومبوز سیاهرگی عمقی از تشکیل لخته‌های خون در جایی که قرار نیست، جلوگیری می‌کند. این مطالعه این پتانسیل را دارد که راهگشا باشد.

در حالی که مطالعه فعلی روی خرس‌ها مسیر جدیدی از پژوهش‌ها را برای مبارزه با لخته‌های خون که بالقوه کشنده هستند، باز می‌کند، پژوهشگران می‌گویند هنوز چیزهای بیشتری برای یادگیری از این حیوانات وجود دارد.

اوله فروبرت، از دپارتمان پزشکی بالینی در دانشگاه آرهوس سوئد می‌گوید: ما همچنان به پژوهش‌های خود روی خرس‌ها ادامه می‌دهیم، زیرا ممکن است به طور بالقوه ثابت شود که این موجود، یک راهگشا برای طیف گسترده‌ای از چالش‌های بزرگ است.

وی افزود: در حال حاضر ما در تلاش هستیم تا بفهمیم چرا خرس‌ها بر خلاف انسان‌های غیرفعال در طول خواب زمستانی، توده عضلانی خود را از دست نمی‌دهند.

نتایج این مطالعه در مجله «ساینس»(Science)  منتشر شده است.