سرمایه لازم برای راه‌اندازی یک آزمایشگاه دامپزشکی در سال ۱۴۰۲ چقدر است؟

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: آزمایشگاه تشخیص دامپزشكی مكانی با فضای مناسب، طبق نقشه‌های موجود در سازمان دامپزشكی كشور و مجهز به لوازم و وسایل فنی و مواد آزمایشگاهی است كه در آن آزمایش‌های مجاز تشخیص دامپزشكی انجام می‌شود. هدف از صدور پروانه بیمارستان، درمانگاه، پلی‌كلینیك و آزمایشگاه تشخیص دامپزشكی خصوصی و اشتغال به امور درمانی و مایه‌كوبی دام، اجرای سیاست‌های سازمان دامپزشكی كشور در جهت ایجاد هماهنگی و نظارت و الزام بر فعالیت‌های مربوط به بهداشت و درمان دام به منظور حفظ سرمایه دامی كشور و بالابردن سطح بهداشت عمومی است.

حداقل سرمایه لازم برای راه‌اندازی آزمایشگاه دامپزشکی چقدر است؟

اما سؤالی که ممکن است ذهن خیلی از فارغ‌التحصیلان دامپزشکی را به خود مشغول کند، این است که در شرایط کنونی، حداقل سرمایه لازم برای راه‌اندازی یک آزمایشگاه دامپزشکی چقدر است و این آورده باید برای خرید چه اقلامی هزینه شود؟

رییس انجمن کلینیکال پاتولوژی دامپزشکی ایران در گفت‌وگو با حکیم مهر با بیان اینکه هدف از ارجاع به آزمایشگاه، به دست آوردن داده‌های دقیق و صحیح جهت ارائه تشخیص‌های منطبق بر واقعیت است، می‌گوید:‌ «یک آزمایشگاه تشخیص دامپزشکی باید مجهز به لوازم، وسایل فنی و مواد آزمایشگاهی برای بررسی سلامت دام و طیور، حیوانات خانگی، آب، مواد غذایی و... باشد. در این آزمایشگاه بیماری‌های میکروبی، انگلی، خونی، قارچی، متابولیک، آنالیز مواد غذایی و… بررسی می‌شود و معمولا شامل بخش‌های بیوشیمی، هماتولوژی، باکتری‌شناسی، سرولوژی، ویروس‌شناسی، انگل‌شناسی، پاتولوژی، مواد غذلیی و آنالیز آب است.»

«دکتر شهاب‌الدین صافی» تصریح می‌کند: «بسته به مورد، آزمایشگاه‌های دامپزشکی ممکن است بخش‌های دیگری را نیز شامل شوند و یا فقط در یک یا چند بخش از موارد یاد شده فعال باشند.»

ارتباط نظام‌مندی بین آزمایشگاه و بالین وجود ندارد

دکتر صافی با یادآوری اینکه در پزشکی، حدود 70 درصد از کل تصمیمات درمانی بر اساس نتایج پاراکلینیک است، خاطرنشان می‌کند: «اما در دامپزشکی به دلایل مختلف که خارج از حوصله این گفتار است، ارتباط نظام‌مندی بین آزمایشگاه و بالین وجود ندارد. این واقعیت باید مورد بحث و گفتگو قرار گیرد و ارزش آن را دارد که به طور تخصصی به آن پرداخته شود. شرایط اولیه برای تأسیس آزمایشگاه دامپزشکی از جمله شرایط محل تاسیس، شرایط اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی تأسیس، نیروی انسانی مورد نیاز، شرایط فیزیکی و ساختمان آزمایشگاه و... در آیین‌نامه‌های مربوطه توسط سازمان دامپزشکی مشخص شده و در دسترس است.»

وی ادامه می‌دهد: «ازآنجایی‌که اجازه تأسیس آزمایشگاه هم به افراد حقیقی و هم به متقاضیان حقوقی واجد شرایط داده می‌شود، ممکن است افراد زیادی برای دریافت مجوز تأسیس مراکز آزمایشگاهی اقدام کنند. ازاین‌رو متقاضیان باید از انواع آزمایشگاه و شرایط تأسیس آن آگاه بوده تا مسیر را با شناخت کافی و آگاهی از جوانب مختلف این کار طی کنند و به مشکل برنخورند. مشاوره با اهل فن در این حوزه می‌تواند بسیار راهگشا باشد.»

سرمایه اولیه برای احداث آزمایشگاه چقدر است؟

رییس انجمن کلینیکال پاتولوژی دامپزشکی ایران با اشاره به اینکه تاسیس آزمایشگاه دامپزشکی نیز مانند هر فرآیند اقتصادی دیگر نیازمند استفاده از سرمایه کافی است، اضافه می‌کند: «اهمیت سرمایه‌گذاری سبب شده تا در بسیاری از موارد، نیاز به استفاده از طرح توجیهی دقیق باشد. یکی از مواردی که مورد سوال اغلب متقاضیان است، میزان هزینه‌های لازم برای تاسیس آزمایشگاه است. برای تاسیس آزمایشگاه دامپزشکی نیاز است تا میزان سرمایه‌گذاری هزینه‌های ثابت و متغیر مشخص شود. بخشی از هزینه‌های لازم برای راه‌اندازی آزمایشگاه، مربوط به خرید یا اجاره محل مورد نیاز است که با توجه به محل و موقعیت تاسیس آزمایشگاه می‌تواند بسیار متفاوت باشد. آزمایشگاه دامپزشکی طبق دستورالعمل های سازمان دامپزشکی باید حداقل ۷۰ متر مربع فضا داشته باشد. استخدام افراد مورد نیاز، تهیه تجهیزات و دستگاه‌ها، کیت‌ها و مواد اولیه بخشی از هزینه‌های سرمایه‌گذاران است که در این گفتار بیشتر به آن می پردازیم.»

هزینه بخش نیروی انسانی چقدر است؟

وی با بیان اینکه هر آزمایشگاه دامپزشکی برای تاسیس به یک مسئول فنی دارای پروانه تاسیس نیاز دارد، تصریح می‌کند: «تعداد کارشناسان در آزمایشگاه های دامپزشکی به تعداد بخش‌های مختلف آن آزمایشگاه بستگی دارد. معمولا هر بخش یک کارشناس مخصوص به خود دارد ولی یک کارشناس می‌تواند در صورت آموزش کافی در بخش‌های مختلف کار کند. بنابراین هزینه استخدام نیروی انسانی در یک آزمایشگاه دامپزشکی بسته به تعداد کارشناسان، منشی و خدمه و نیز محل آزمایشگاه متغیر است.»

هزینه تجهیزات و دستگاه‌ها چقدر است؟

دکتر صافی با بیان اینکه فعالیت‌های انجام شده در یک آزمایشگاه دامپزشکی، نیازمند فضایی با مشخصات استاندارد از جمله تهویه مناسب، سکوبندی استاندارد و تجهیزات متناسب با هر بخش است، خاطرنشان می‌کند: «هزینه‌های این بخش بسته به نوع آزمایش‌ها متغیر است. برخی از تجهیزات لازم برای راه‌اندازی آزمایشگاه دامپزشکی شامل شیشه آلات آزمایشگاهی، میکروسکوپ، سمپلر، ترازوی آزمایشگاهی، انکوباتور، آون، بن ماری، سانتریفیوژ، اتوکلاو، شیکر، فتومتر یا بیوشیمی آنالایزر (بسته به تعداد نمونه) ، تجهیزات مرتبط با هماتولوژی (سل کانتر یا لام هماسیتومتر و...، بسته به تعداد نمونه)، الکترولیت آنالایزر، الایزا ریدر، دستگاه کلدآل، سوکسله، PH متر، مایکروویو، دستگاه آب مقطرگیری، آسیاب آزمایشگاهی، یخچال، فریزر، کوره الکتریکی، بوتیروکتر، رفرکتومتر، وسکوزیمتر و... است.»

وی می‌افزاید: «فهرست یاد شده بسته به کارکردهای آزمایشگاه دامپزشکی می‌تواند گسترده‌تر یا مختصرتر باشد. به طور مثال در آزمایشگاه‌های مواد غذایی می‌توان به فهرست یاد شده، دستگاه‌هایی چون HPLC، GC ، Atomic absorption،Liquid chromatography–mass spectrometry (LC–MS) و... را افزود. برخی از آزمایشگاه‌های دامپزشکی نیز فقط در حوزه تشخیصی کار می‌کنند و به بسیاری از دستگاه‌ها و تجهیزات یاد شده نیازی ندارند. بنابراین سرمایه‌گذاری لازم برای خرید تجهیزات بسته به حوزه‌های کاری آزمایشگاه‌های دامبزشکی متغیر است و در این خصوص حتما قبل از سرمایه‌گذاری باید با متخصصین امر مشورت به عمل آید. بسیاری از تجهیزات یاد شده در آزمایشگاه‌های دامپزشکی با حوزه‌های کاری مختلف، به طور مشترک استفاده می‌شوند و هر آزمایشگاه دامپزشکی ملزم به استفاده از آنهاست.»

تجهیزات روتین آزمایشگاهی، یک و نیم تا دو میلیارد تومان

رییس انجمن کلینیکال پاتولوژی دامپزشکی ایران معتقد است که به طور کلی حدود سرمایه لازم برای خرید تجهیزات روتین آزمایشگاهی حدود یک و نیم میلیارد تا دو میلیارد تومان می‌توان در نظر گرفت که هزینه خرید دستگاه‌های پیشرفته‌تر نظیر HPLC ، GC ، Atomic absorption و... باید به عدد فوق افزوده شود.

وی با تاکید بر اینکه دقت و سرعت کار، به کیفیت تجهیزات انتخاب شده و مهمتر از آن اشراف کاربر به دستگاهی که با آن کار می‌کند، بستگی دارد، اضافه می‌کند: «نکته اصلی در خرید تجهیزات، خرید از شرکت‌هایی است که خدمات پس از فروش مناسبی داشته باشند. این نکته به خصوص در وضعیت فعلی کشور ما مصداق دارد زیرا ممکن است خرید از شرکتی انجام شود که نمایندگی برندی معروف را در اختیار دارد ولی به هر دلیل قادر به ارایه خدمات مناسب پس از فروش نباشد.»

دکتر صافی ادامه می‌دهد: «نکته دیگر در خرید دستگاه‌ها و تجهیزات، تعداد نمونه‌های دریافتی است. مثلا برای آزمایشگاهی که ۱۰ نمونه در روز دارد، شاید خرید بیوشیمی آنالایزری که ۲۰۰ یا ۵۰۰ تست در ساعت انجام می‌دهد، توجیه اقتصادی نداشته باشد. لذا در انتخاب نوع دستگاه‌های مورد نیاز هر آزمایشگاه، نیز باید با اهل فن مشورت صورت گیرد.»

هزینه مواد مصرفی و کیت‌های تشخیصی چقدر است؟

رئیس انجمن کلینیکال پاتولوژی دامپزشکی ایران با بیان اینکه بخش دیگری از هزینه‌های جاری مربوط به خرید مواد مصرفی و کیت‌های تشخیصی است، می‌گوید: «این بخش از هزینه‌ها نیز بستگی مستقیم با فعالیت آزمایشگاه‌ها دارد. به عنوان مثال آزمایشگاه‌های تشخیصی باید هزینه زیادی صرف خرید کیت‌های تشخیصی بیماری‌های دام و طیور کنند و قیمت این کیت‌ها به طور مستقیم بستگی به قیمت دلار و هزینه‌ها و سودی دارد که شرکت‌های وارد کننده این کیت‌ها برای خود در نظر می‌گیرند. نحوه قیمت‌گذاری این کیت‌ها نیز که گاه از طریق کشورهای واسطه با قیمت‌های گزاف وارد کشور می‌شود، مساله دیگری است که در مجالی دیگر باید به آن و دیگر مشکلات مبتلا به أزمایشگاه های دامپزشکی، پرداخت.»

وی با تاکید بر اینکه به مجموعه فوق باید هزینه‌هایی مانند هزینه‌های سربار و حقوق پرسنل و سرمایه در گردش را نیز افزود، ادامه می‌دهد: «هنگام راه‌اندازی آزمایشگاه، ممکن است شخص نتواند بودجه مورد نیاز را به طور دقیق پیش بینی کند. همچنین وام مبتنی‌بر برآورد اشتباه می‌تواند منجر به از دست دادن فرصت‌ها شود. از طرفی استقراض ممکن است منجر به پرداخت بهره غیر ضروری شود. لذا طرح توجیهی تاسیس آزمایشگاه دامپزشکی می‌تواند در این مسیر برای سرمایه‌گذاران مفید و کاربردی باشد. علت این امر نیز در دانشی است که سرمایه‌گذار به واسطه طرح توجیهی بدان دست می‌یابد.»

وی در پایان می‌گوید: «در نهایت، مطالعه بازار در این حرفه نشان می‌دهد که در صورتی که سرمایه‌گذار سرمایه کافی در اختیار داشته باشد و بتواند در بین مراجعین، نام تجاری مطمئنی کسب نماید و در این مسیر از راهنمایی کارشناسان نیز برخوردار باشد، می‌تواند موفق عمل نموده و به سودآوری معقولی دست یابد.»