واکسیناسیون داخلی نجات‌بخش ماهیان
دکتر احمد عرفان‌منش
دکتر دامپزشک، فناور در زمینه تولید
فرآورده‌های دارویی دام و طیور
همان‌گونه که از واژه دانش‌بنیان پیدا است، می‌توان
گفت فعالان این عرصه افرادی هستند که براساس دانش‌های نوین به کار و تولید می‌پردازند.
به‌عبارت دیگر، اگر گروهی از افراد باسواد و خلاق به‌لحاظ مهارت و اندوخته‌های
علمی به‌قدری توانمند باشند که بتوانند علم را به ثروت تبدیل کنند و به‌عبارتی، حرفی
برای گفتن داشته باشند و علم‌شان را در بستر تولید محصول و خدمات برای رفع نیاز
جامعه قرار دهند، در زمره فعالان در عرصه دانش‌بنیان محسوب می‌شوند.
واکسن‌ها برای پیشگیری از بیماری‌ها ساخته می‌شوند و از
آنجایی که توسعه آبزی‌پروری در کشورمان با تاخیر انجام گرفت، مصرف واکسن در ایران
برای آبزیان هم چندان مرسوم نبوده؛ اما واکسن استرپتوکوکوزیس و لاکتوکوکوزیس ساخته
داخل در مقابل عامل باکتریایی لاکتوکوکوزیس که بیشترین عامل بیماری در آبزیان است،
پوشش محافظتی خوبی را برای ماهیان ایجاد می‌کند.
گسـترش مزارع تولید آبزیان در سـطح جامعه، به بروز بسیاری از
بیماری‌ها منجر شده که کنترل آن تنها به ۲
روش امکان‌پذیر است. یکی از این روش‌ها، استفاده از روش‌های درمانی است که عموم
عوارض را به‌دنبال دارد که جامعـه و محیط‌زیست از آن بی‌نصیب نخواهند ماند و روش
دیگر، استفاده از روش‌هـای پیشگیرانه نظیر واکسن با کمترین میزان عوارض است. چندی
پیش، خوشبختانه توانستیم از واکسن استرپتوکوکوزیس و لاکتوکوکوزیس با کاربرد درمانی
در آبزیان به‌عنوان یکی از دستاوردهای گروه دامپزشکی سازمان جهاد دانشگاهی تهران،
رونمایی کنیم.
تا پیش از این، بیشتر مزرعه‌داران از آنتی‌بیوتیک‌ها برای
کنترل بیماری در ماهیان استفاده می‌کردند که متاسفانه رو به گسترش هم رفت؛ از این‌رو
باید روش جایگزین برای کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک تولید می‌شد. باتوجه به اینکه از سال
۱۳۸۴ در گروه فرآورده دامی سازمان
جهاد دانشگاهی تهران فعالیت خود را آغاز کردیم، خوشبختانه توانستیم واکسن را در
اشل صنعتی تولید کنیم و در اختیار مزرعه‌داران بگذاریم. از آنجایی که برای
واکسیناسیون دام و آبزیان باید موجود زنده را در اختیار داشت، به‌همین‌دلیل، در
حوزه آبزیان بیشتر ماهیان هستند که هدف واکسیناسیون قرار می‌گیرند؛ به‌ویژه
ماهیانی که در سیستم پرورشی قرار دارند؛ چراکه تراکم جمعیتی زیادی دارند، به‌گونه‌ای
که اگر تنها یک ماهی به بیماری مبتلا شود، جمعیت زیادی از ماهیان به آن مبتلا
خواهند شد که در نهایت، منجر به ایجاد خسارت‌ها یا تلفات گسترده‌ای خواهد شد، به‌همین‌علت،
ماهیان، هدف اصلی واکسیناسیون هستند؛ چه ماهیانی که در مزارع پرورشی زیست دارند و
چه ماهیانی که در آب‌های آزاد در قفس رشد و نمو می‌کنند. در زمینه دسته‌بندی
بیماران باید گفت استرپتوکوکوزیس خطرناک‌ترین بیماری است که ماهیان به آن مبتلا
می‌شوند. در حقیقت، نخستین بیماری است که بیشتر مزرعه‌داران از آن واهمه دارند که
اگر ماهیان مزرعه به آن مبتلا شوند، به‌صورت گله‌ای تکرار می‌شود. این بیماری،
مقطعی درمان می‌شود و پس از درمان کوتاه‌مدت، علائم دوباره ظاهر می‌شود. ابتلای
گله‌ای ماهیان به بیماری استرپتوکوکوزیس هزینه زیادی را برای جامعه مصرف‌کننده و
محیط‌زیست کشور ایجاد می‌کند، به‌همین‌دلیل، قوانین محکمی مبنی بر این وجود دارد
که باید ماهیان واکسینه شوند. گفتنی است، این بیماری به‌عنوان چشم‌کوری هم شناخته
می‌شود. این واکسن تنها آبزیان به‌ویژه ماهیان را از بیماری‌های باکتریایی خطرناک
مصون می‌کند. طبق تحقیقات، مصرف زیاد آنتی‌بیوتیک ابعاد ناخوشایندی دارد که مصرف
واکسن، آثار آن را می‌کاهد. تاکنون این واکسن وارداتی بوده و خوشبختانه تولید آن
در داخل کشور توانسته بخش زیادی از نیازهای داخل را مرتفع کند، اما از آنجایی که
یکی از معضلات دانش‌بنیان‌ها، عدم‌پایش محصولات است، متاسفانه در هیچ بخشی از چرخه
تولید، چنین فرآیندی برای کالاهای مشابه انجام نمی‌گیرد. تجربه‌ای که کشورهای
پیشرو در این زمینه دارند، این است که تولیدات و کالاها در این کشورها در یک بستر
استاندارد موردپایش قرار می‌گیرند، به‌همین دلیل است که آنها با شناخت بیشتری
کالاها را در اختیار جامعه قرار می‌دهند. تا زمانی که پایش محصولات در اختیار مصرف‌کننده
باشد و این مردم باشند که تشخیص بدهند چه کالایی ارزش خرید و مصرف را دارد و چه
کالایی را نباید بخرند، تولیدات داخلی نمی‌توانند با رقیبان خارجی خود به رقابت
بپردازند. به‌عبارت‌دیگر، فرآیند جا افتادن یک کالای تولیدشده در داخل کشور،
زمانبرتر از کالای مشابه خارجی آن است، در حالی که چه‌بسا مثال‌های زیادی وجود
دارد که نشان می‌دهد کالای داخلی از کیفیت بهتری هم برخوردار بوده است.
کارشناسان معتقدند شرکت‌های دانش‌بنیان باسابقه در زمینه
تولید غذا برای حیوانات خانگی، عملکرد قابل‌قبولی دارند، اما متاسفانه گمانه‌هایی
مبنی بر بیماری‌زا بودن محصولات مطرح است که به‌نظر تاحدی غیرمنصفانه می‌آید.
باتوجه به ممنوعیت واردات غذای حیوانات خانگی، محصولات بومی در این زمینه و در چند
سال گذشته رشد قابل‌ملاحظه‌ای داشته است؛ بنابراین افزایش آگاهی عمومی نسبت به
تولیدات داخل، می‌تواند زمینه‌ساز پیشرفت دانش‌بنیان‌ها در این عرصه باشد،
بنابراین می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان و نه همه
آنها، این توانمندی را دارند که این صنعت را توسعه دهند و ارزآور باشند، پس می‌توانیم
شاهد پیشرفت‌های خوبی در این زمینه باشیم.
منبع: روزنامه صمت
