حکیم مهر: معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با
بیان اینکه تنها ۲۴
قطعه از میش‌مرغ در ایران وجود دارد، اظهار کرد: با وجود تعداد کمی که از این گونه
وجود دارد، تنوع ژنتیکی آن مناسب است و با زادآوری می‌تواند خود را احیا کند.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایسنا، «حسن اکبری» تاکید کرد:
میش‌مرغ گونه‌ای است که حتی نسبت به یوزپلنگ وضعیت بدتری دارد و در خطر انقراض
است. بر اساس آخرین بررسی‌هایی که طی سال جاری انجام شده تنها ۲۴ قطعه میش مرغ در ایران وجود
دارد. این گونه درکل وضعیت مناسبی در دنیا ندارد اما جمعیت‌های مناسبی را در برخی
همسایگان شمالی ایران دارد اما پراکنش آن در ایران خیلی کم شده است. طی سالیان
گذشته این پرنده در بخش عمده‌ای از غرب کشور حضور داشت اما الان در محدوده بسیار
کوچکی زیست می‌کند.
وی ادامه داد: گستره پراکنش میش‌مرغ خیلی کم و جمعیت آن
بسیار محدود شده است. تنها یک زیستگاه تحت عنوان پناهگاه حیات وحش «سوتاو و
حمامیان» در شهرستان بوکان در آذربایجان غربی وجود دارد که آن نیز منطقه
حفاظتی دیم‌زار است و گندم‌زارهای مردم در آن قرار دارد و درغالب این مناطق کشت
دیم گندم انجام می‌دهند بنابراین میش‌مرغ نیز در میان گندم‌زارهای مردم زندگی می‌کند.
لکه‌های کوچکی تحت عنوان اراضی ملی بین این گندم‌زارها وجود دارد که تپه‌هایی
غیرقابل کشت هستند.
آسیب برداشت مکانیکی محصولات کشاورزی به میش‌مرغ‌ها
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید
کرد: دیگر زیستگاهی برای این گونه باقی نمانده درحالی که این پرنده طی سالیان
گذشته در قزوین و همدان به سمت غرب تا مغان، اردبیل، بخش‌هایی از آذربایجان شرقی و
غربی، کردستان و بخش‌های عمده‌ای از غرب کشور زندگی می‌کرد اما حالا انتشار آن به
بوکان و در منطقه‌ای که گندم‌زارهای مردم است محدود می‌شود چون گندم‌زارها بعد از
اردیبهشت قد می‌کشند و پناه و پوشش خوبی را در سطح زمین ایجاد می‌کنند، میش مرغ‌ها
درمیان این گندم‌زارها پناه می‌گیرند و تخمگذاری می‌کنند. معمولا نیز ۲ یا ۳ تخم می‌گذارد و پس از جوجه
شدن تخم‌ها نیز این جوجه‌ها در میان گندم‌ها تا بزرگ شدن و قدرت پرواز پیدا کردن
پنهان می‌شوند.
وی افزود: فرایند پنهان شدن جوجه‌ها در گندم‌زارها مربوط به
زمانی است که محصولات کشاورزی برداشت می‌شوند. در گذشته دور، برداشت گندم‌ها با
دست انجام می‌شد و آسیبی به این پرنده‌ها وارد نمی‌شد، درحالی که چندین سال است
برداشت گندم به‌صورت مکانیکی شده است و هنگام برداشت محصول، جوجه‌هایی که کم‌توان
هستند و قدرت پرواز ندارند به وسیله «کمباین‌ها» زیر گرفته می‌شوند و از بین می‌روند.
از طرفی نیز مسائلی همچون حضور سگ‌های بلاصاحب در منطقه و پسماند برای این
گونه مخاطره زیادی ایجاد کرده است.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اضافه
کرد: در زمینه محدود و کنترل کردن جمعیت سگ‌های بلاصاحب اقدامات بسیار خوبی انجام
و در سال گذشته نیز تا حدودی جمعیت آن‌ها محدود شده است. برای مسئله تغییر مکان
پسماند نیز مطالعات و اقدامات لازم انجام شده است که پیشرفت مناسبی در خصوص جابه‌جایی
و مدیریت آن صورت گرفته است.
خریداری محدوده ۳۲ هکتاری توسط سازمان حفاظت
محیط زیست برای پناهندگی میش‌مرغ‌ها
به گفته اکبری سازمان حفاظت محیط زیست به این موضوع ورود کرد
و یک محدوده ۲۳
هکتاری را به تملک خود در آورد و در این محدوده به عنوان هسته مرکزی زیستگاه
سازمان محیط زیست گندم کشت می‌کند و در فصل خرداد برداشت نمی‌کند تا میش‌مرغ‌هایی
که به این محدوده پناه می‌آورند، دچار آسیب نشوند همچنین در زمینه آموزش جوامع
محلی نیز اقدامات مناسبی توسط سازمان‌های مردم نهاد و فعالان محیط زیست انجام شده
است. یک پروژه بین‌المللی در آن‌جا تعریف شد و یک سازمان مردم نهاد توانست با
حمایت‌های بین‌المللی و همکاری تنگاتنگ با سازمان حفاظت محیط زیست به آموزش گسترده
مردم و جوامع محلی بپردازد. در نتیجه جوامع محلی احترام زیادی برای این پرنده قائل
شده‌اند و در آن منطقه دیگر چیزی به عنوان شکار غیرمجاز میش مرغ وجود ندارد و مردم
می‌دانند که جمعیت این پرنده بسیار کم، نادر، کمیاب و در خطر انقراض است و آن را
شکار نمی‌کنند.
وی ادامه داد: از جمله حمایت‌های مردم از میش‌مرغ این است که
به‌صورت مقطعی برخی از محصولات خود را با تاخیر برداشت کردند که این تاخیر به بقای
میش‌مرغ کمک می‌کند. سازمان حفاظت محیط زیست نیز هر ساله بخشی از محصولات
کشاورزی را در حد توان و اعتبار محدود خود «سرپا» خریداری می‌کند که با تاخیر
بیشتری برداشت شود و این کار نیز می‌تواند به نجات میش مرغ کمک کند.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست
افزود: سال گذشته نیز مطالعاتی با همکاری یکی از شرکت‌های دانش بنیان انجام شد که
آن شرکت اعلام کرده بود می‌تواند با پهپاد و تصویربرداری هوایی با تکیه بر هوش
مصنوعی زادآوری میش‌مرغ‌ها را تصویربرداری و محل زادآوری میش‌مرغ را شناسایی
و برای سازمان حفاظت محیط زیست آشکار کند که اگر این اتفاق رخ می‌داد می‌توانستیم
با شعاع حدود ۱۰۰
متر اطراف لانه‌های آن‌ها را خریداری کنیم و یا طی تفاهمی با کشاورز اقدامی صورت
می‌گرفت که محصولات آن منطقه برداشت نشود و میش‌مرغ بتواند جوجه‌های خود را در آن‌جا
بزرگ کند و این جوجه‌ها توسط کمباین‌ها از بین نروند اما متاسفانه شرکت دانش‌بنیان
اقدام لازم را انجام نداد.
وی ادامه داد: بر اساس رایزنی‌های صورت گرفته در تلاشیم تا
از سایر شرکت‌ها و تکنیک‌هایی شرکت‌های دانش‌بنیان برای تشخیص مکان زادآوری میش‌مرغ‌ها
استفاده و به‌صورت نقطه‌ای آن‌ها را حفاظت کنیم. علاوه برآن در تابستان که گندم‌ها
برداشت می‌شود، میش‌مرغ‌ها از آن منطقه خارج می‌شوند و به بعضی مناطق که محصولاتی
همچون یونجه، نخود، عدسی و محصولاتی که غذای ترکیبی میش‌مرغ کشت می‌شوند نقل مکان
می‌کنند و یا به مناطقی که پوشش طبیعی دارند و میزان حشرات نیز در این مناطق قابل
توجه است، پناه می‌برند.
تعیین محدوده شکار ممنوع در سقز «کردستان»
اکبری افزود: از جمله این مناطق محدوده‌ای از شمال سقز در
کردستان است. در این محدوده جمعیت مناسبی از میش‌مرغ در فصل تابستان وجود دارد و
همکاران ما در کردستان تلاش خوبی کردند و این محدوده شناسایی شد و به‌زودی آن
منطقه شکار ممنوع اعلام می‌شود. امیدواریم بتوانیم در این محدوده گشت و
کنترل مناسبی داشته باشیم. هم تغییر کاربری اراضی در این محدوده زیاد است و هم
فعالیت معدنی انجام می‌شود و آسیب‌هایی را به زیستگاه‌های میش‌مرغ وارد می‌کنند.
مکاتباتی در سطح استان به‌صورت جدی انجام شده است که امیدوارم دستگاه‌ها به نجات
این گونه کمیاب کمک کنند و فعالیت‌هایی که منجر به تغییر زیستگاه می‌شود در آن
محدوده کم شود. این زیستگاه می‌تواند یک پشتیبان مناسب برای منطقه «سوتاو و
حمامیان» باشد و هر دو منطقه بتوانند زیستگاه‌های بزرگتری را حفاظت کنند و وضعیت
این گونه بهتر شود.
وی افزود: به دلیل اینکه جمعیت پایه میش‌رمرغ در ایران بسیار
ضعیف است تلاش شده تا با افراد متخصص در خارج از سازمان بحث‌های مفصلی درباره نحوه
تقویت جمعیت پایه میش مرغ داشته باشیم. با کشور ترکیه نیز رایزنی‌هایی شده و جلسات
مشترکی برگزار شده است تا از یک منطقه مرزی کشور ترکیه که تکثیر میش‌مرغ انجام می‌شود
تخم، جوجه یا ذخیره‌ای را وارد کشور کنیم و جمعیت این گونه را افزایش دهیم.
به گفته معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت
محیط زیست اولین قدم برای واردات اینگونه به کشور انجام مطالعات ژنتیکی است
که آیا میش‌مرغ‌های کشور ما با کشورهای همسایه تفاوت ژنتیکی دارند یا خیر؟ که این
مطالعه با همکاری دانشگاه تربیت مدرس انجام شده و نتایج این تحقیقات نشان‌دهنده
عدم اختلاف ژنتیکی میش مرغ‌های ایران با کشورهای همسایه بود و درصورتی که مسائل
فنی و پروسه تکثیر همچنین مسئله وحشی‌سازی جوجه‌ها مناسب تشخیص داده شود وبتوانیم
آن‌ها را وارد کنیم، جمعیت آن‌ها تقویت می‌شود.
تنوع ژنتیکی میش مرغ در ایران غنی است
وی تاکید کرد: هرچند که بر اساس آخرین شمارش انجام شده تعداد
میش‌مرغ‌های موجود در ایران چندان زیاد نیست و تنها ۲۴ قطعه از آن در کشور وجود دارد
اما همین تعداد نیز تنوع ژنتیکی بسیار خوبی دارند و مطالعات ژنتیکی نشان داده است
که کاهش جمعیت این گونه موجب کاهش تنوع ژنتیکی آن نشده است این درحالیست که برخی
گونه‌ها همچون گوزن زرد که در کشور ما بالغ بر ۳۵۰ راس از آن وجود دارد، از نظر
ژنتیکی بسیار ضعیف است و کل تنوع ژنتیکی این گونه به اندازه چهار راس گوزن است
بنابراین جمعیت میش‌مرغ مناسب تلقی می‌شود که می‌تواند با زادآوری خودش را احیاکند.
اکبری در پایان تاکید کرد: مهم‌ترین اقدامی که می‌تواند صورت
گیرد این است که باید بر زیستگاه‌ها متمرکز شویم و تعارضات زیستگاه‌ها و تهدیدهای
موجود را کاهش و اجازه دهیم که جمعیت میش مرغ در کلونی‌های متعدد آن در دو
استان(آذربایجان غربی و کردستان) بهتر شود. سازمان حفاظت محیط زیست تلاش می‌کند که
با کاهش تهدیدها و تعارضات همچنین فراهم کردن شرایط زادآوری و بهبود شرایط زمستان‌گذرانی
برای آن‌ها بتواند جمعیت این گونه را در کشور تقویت کند.
