حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: با ورود هوش مصنوعی به عرصه دامپزشکی، این علم به یک نقطه عطف بزرگ رسیده است؛ از تشخیص سریع بیماریها تا بهبود فرآیندهای درمانی، این فناوری در حال تغییر چشمانداز مراقبت از حیوانات است. در این گزارش تلاش داریم تا ضمن مرور نظرات کارشناسان متخصص و صاحبنظر در این حوزه، به بررسی چالشها و فرصتهای استفاده از هوش مصنوعی در دامپزشکی بپردازیم.
به گزارش حکیم مهر، تحول دیجیتال در دهههای اخیر تنها به صنایع بزرگ محدود نشده و علوم پزشکی و دامپزشکی نیز از این جریان بیبهره نبودهاند. اکنون هوش مصنوعی به ابزاری کلیدی در ارتقای سلامت حیوانات تبدیل شده است. به گفته «دکتر سیدحسین حسنزاده» پژوهشگر آیندهپژوهی، کاربردهای گوناگون این فناوری در دامپزشکی بسیار زیاد است و تأثیر آن بر تشخیص و درمان بیماریهای دامی غیر قابل انکار.
«دکتر سید سعید حسینی» مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات و تحول اداری سازمان دامپزشکی، از دستاوردهای این سازمان در استفاده از سامانههای هوشمند سخن گفته است. وی بر اهمیت تأمین زیرساختها و تجهیز استانها برای هوشمندسازی دامپزشکی تأکید کرده و میافزاید که طبق برنامه هفتم توسعه، دامپزشکی باید به سمت خدمات الکترونیکی و هوشمندسازی پیش رود. او همچنین بهرهبرداری از سامانههای متعدد برای رصد و پایش بیماریها و خدمات واکسیناسیون را از نقاط قوت این سازمان برشمرد.
دکتر حسینی در بخش دیگری از صحبتهای خود در مورد پیشرفتهای هوشمندسازی دامپزشکی توضیح داده است. او به تأثیر سامانههای دیجیتال در رصد بیماریها و مدیریت خدمات واکسیناسیون اشاره کرد و تأکید داشت که زیرساختها و تجهیز استانها برای هوشمندسازی اهمیت بالایی دارد. همچنین، او هوشمندسازی را بخشی کلیدی از برنامه هفتم توسعه دامپزشکی دانست و بهرهگیری از این فناوری را برای تحول اداری و افزایش بهرهوری ضروری توصیف کرد.
تشخیص بیماریها: سرعت و دقت بیشتر
یکی از بزرگترین مزایای هوش مصنوعی در دامپزشکی، افزایش سرعت و دقت در تشخیص بیماریها است. ابزارهای هوش مصنوعی قادر به تحلیل تصاویر پزشکی همچون رادیولوژی، سونوگرافی و MRI هستند و میتوانند بیماریهایی نظیر عفونتهای تنفسی، مشکلات گوارشی و اختلالات متابولیک را در کمترین زمان شناسایی کنند.
دکتر حسنزاده میگوید: «سیستمهای مبتنیبر هوش مصنوعی میتوانند دادههای پیچیده را بهصورت همزمان پردازش کرده و نتایجی قابلاتکا ارائه دهند. این موضوع به دامپزشکان کمک میکند تا درمان مناسب را سریعتر آغاز کنند و در نتیجه، زندگی حیوانات بیشتری را نجات دهند.»
«دکتر محمد محسنزاده» معاون پژوهشی دانشکده دامپزشکی دانشگاه فردوسی مشهد نیز با اشاره به توانمندیهای هوش مصنوعی در تشخیص بیماریها، در گفتوگو با رسانهها میگوید: «از هوش مصنوعی میتوان در تشخیص بیماریها در دامپزشکی استفاده کرد. با استفاده از الگوریتمهای یادگیری ماشین و شبکههای عصبی، میتوان الگوهای مختلف بیماریها را تشخیص و اقدام به درمان کرد.»
مدیریت سلامت گلهها: پیشبینی و پیشگیری
یکی دیگر از کاربردهای مهم هوش مصنوعی، مدیریت سلامت گلهها است. این فناوری با تحلیل دادههای زیستی و محیطی، میتواند شیوع بیماریهای واگیردار را پیشبینی کرده و راهکارهای پیشگیرانه پیشنهاد دهد. برای مثال، الگوریتمهای هوش مصنوعی میتوانند تغییرات رفتاری یا زیستی در گلهها را که نشانههای اولیه بیماری هستند، شناسایی کنند.
دکتر حسنزاده معتقد است: «این سیستمها، با بهرهگیری از دادههای بهدستآمده از سنسورها و تجهیزات هوشمند، امکان پایش دقیقتر سلامت حیوانات را فراهم کرده و هزینههای ناشی از بیماریهای گسترده را بهطور چشمگیری کاهش میدهند.»
دکتر محسنزاده نیز به اهمیت هوش مصنوعی در پیشگیری از بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان اشاره میکند و میافزاید: «با تجزیه و تحلیل دادههای بالینی و آزمایشگاهی، میتوان به موقع اقدامات لازم را انجام داد.»
افزایش بهرهوری در صنعت دام و طیور
استفاده از هوش مصنوعی تنها به تشخیص بیماریها محدود نمیشود. در صنعت دام و طیور، این فناوری میتواند با بهینهسازی فرآیندهای تولید، بهرهوری را افزایش دهد. سیستمهای هوش مصنوعی با تجزیه و تحلیل دادههای مربوط به تغذیه، شرایط محیطی و نرخ رشد حیوانات، بهترین استراتژیها برای افزایش تولید را ارائه میدهند. این امر به بهبود کیفیت محصولات دامی نیز کمک میکند.
به گفته دکتر حسنزاده، امروزه شرکتهای پیشرو در صنعت دام و طیور، از هوش مصنوعی برای بهبود تولیدات خود استفاده میکنند. این فناوری نه تنها کیفیت محصولات را افزایش داده بلکه به کاهش ضایعات و هزینههای تولید نیز کمک کرده است.
کاربرد در جراحیها و درمانهای پیشرفته
هوش مصنوعی در حوزه جراحیهای دامپزشکی نیز کاربردهای گستردهای پیدا کرده است. رباتهای جراح مجهز به هوش مصنوعی میتوانند جراحیهای پیچیده را با دقت بسیار بالا انجام دهند. علاوه بر این، ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی میتوانند به دامپزشکان در انتخاب روشهای درمانی مناسب برای هر حیوان کمک کنند.
چالشها و موانع پیشرو
با وجود تمامی مزایا، استفاده از هوش مصنوعی در دامپزشکی با چالشهایی نیز مواجه است. یکی از بزرگترین موانع، کمبود دادههای کیفی و قابلاستفاده برای آموزش مدلهای هوش مصنوعی است. همچنین، هزینه بالای تجهیزات و فناوریهای هوش مصنوعی، استفاده گسترده از این ابزارها را برای بسیاری از کلینیکها و دامداران دشوار کرده است.
دکتر حسنزاده میافزاید: «برای برطرف کردن این چالشها، نیازمند سرمایهگذاری در تحقیقات و توسعه داخلی هستیم. همکاری میان دانشگاهها، مراکز تحقیقاتی و بخش خصوصی میتواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند.»
دکتر محسن زاده نیز با تأکید بر اهمیت تخصص دامپزشکان در بهرهبرداری مؤثر از هوش مصنوعی خاطرنشان میکند: «تخصص متخصصان دامپزشکی برای اطمینان از دادههای خوب و متعاقباً هوش مصنوعی که نیازهای این حرفه را برآورده میکند، حیاتی خواهد بود.»
آینده دامپزشکی در سایه هوش مصنوعی
هوش مصنوعی پتانسیل آن را دارد که دامپزشکی را به یک سطح کاملاً جدید برساند. از ابزارهای پیشرفته تشخیصی گرفته تا سیستمهای پیشبینیکننده و روشهای درمانی هوشمند، آینده این حوزه به شدت به استفاده از فناوریهای نوین وابسته است. با ادامه تحقیقات و توسعه، این ابزارها میتوانند به کاهش بیماریهای دامی، افزایش بهرهوری صنعت دام و بهبود رفاه حیوانات کمک کنند.
نتیجهگیری
در پایان، باید گفت که هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار تحولآفرین، نقش کلیدی در پیشرفت دامپزشکی مدرن ایفا میکند. به گفته دکتر حسنزاده، این فناوری میتواند کیفیت خدمات دامپزشکی را بهبود بخشد و به توسعه پایدار صنعت دام کمک کند. با این حال، برای بهرهگیری کامل از مزایای هوش مصنوعی، لازم است چالشهای موجود شناسایی و حل شوند. تنها با سرمایهگذاری در تحقیقات و توسعه و افزایش آگاهی عمومی، میتوان آیندهای روشن برای دامپزشکی در کشور ترسیم کرد.
با توجه به نظرات دکتر محمد محسنزاده و دکتر سید حسین حسنزاده، میتوان نتیجه گرفت که هوش مصنوعی با ارائه ابزارهای پیشرفته در تشخیص و درمان بیماریها، نقش مهمی در تحول دامپزشکی ایفا میکند. با این حال، برای بهرهبرداری کامل از این فناوری، نیاز به دادههای باکیفیت و تخصص دامپزشکان در استفاده صحیح از این ابزارها ضروری است.