حکیم مهر- پدیده مظفری: دامپزشکی در نگاه نخست شغلی آمیخته با عشق به حیوانات به نظر میرسد، اما حقیقت تلخ پشت پرده این حرفه، فشارهای روانی و معیشتی فراوانی است که بسیاری از دامپزشکان را به سندروم فرسودگی شغلی مبتلا کرده است. این گزارش به بررسی ابعاد این چالش در ایران و مقایسه آن با شرایط دامپزشکان در سایر کشورهای جهان میپردازد.
به گزارش حکیم مهر، دامپزشکان در ایران در کنار وظایف خطیری مانند درمان بیماریهای حیوانات و پیشگیری از بیماریهای مشترک انسان و دام، با مشکلاتی چون ساعات کاری طولانی، فشار روانی ناشی از مواجهه مداوم با بیماریها و مرگ حیوانات، و همچنین مشکلات معیشتی و اقتصادی دستوپنجه نرم میکنند.
به گفته یکی از دامپزشکان بخش دامهای بزرگ در شهرستان سمنان، «بیشتر مردم فکر میکنند ما فقط در مطب مینشینیم و حیوانات خانگی زیبا را معاینه میکنیم. اما واقعیت این است که بیشتر وقت ما صرف درمان بیماریهای دامها در مزارع، واکسیناسیون، یا انجام جراحیهای دشوار میشود. بسیاری از این کارها طاقتفرساست و تجهیزات کافی هم نداریم.»
او در ادامه به موضوع دستمزد اشاره کرد: «در حالی که هزینه زندگی روزبهروز بیشتر میشود، تعرفه خدمات دامپزشکی ثابت مانده است. این باعث میشود که حتی گاهی نتوانیم هزینههای خود را پوشش دهیم.»
سندروم فرسودگی شغلی؛ بحرانی جهانی
سندروم فرسودگی شغلی که ناشی از استرس مزمن و عدم تعادل میان کار و زندگی است، به معضلی جهانی در حرفه دامپزشکی تبدیل شده است. طبق گزارشهای جهانی، بیش از ۶۰ درصد دامپزشکان در کشورهای مختلف علائمی از این سندروم را تجربه میکنند. این علائم شامل خستگی شدید، کاهش بهرهوری، اضطراب و حتی افسردگی میشود.
مقایسه با سایر کشورها
دامپزشکان آمریکایی از نظر درآمد در وضعیت بهتری قرار دارند؛ بهطور متوسط یک دامپزشک در آمریکا سالانه بیش از ۱۰۰ هزار دلار درآمد دارد. با این حال، تحقیقات نشان دادهاند که این گروه نیز در معرض فرسودگی شغلی قرار دارند. «دکتر مگان اسمیت»، دامپزشکی که در نیویورک کار میکند، در گفتوگویی که با شبکه خبری NBC انجام داده، گفته که «ما از امکانات بسیار خوبی برخورداریم، اما مسئولیتهای سنگین و مواجهه مداوم با بیماریهای سخت حیوانات باعث شده بسیاری از همکارانم از نظر روانی تحت فشار باشند.»
در هلند، دامپزشکان نهتنها از حقوق بالا بلکه از حمایتهای روانی و آموزشی مناسبی برخوردارند. دولت هلند برنامههایی برای کاهش ساعات کاری دامپزشکان و ارائه خدمات مشاوره روانشناسی رایگان به آنها اجرا کرده است.
استرالیا نیز یکی از کشورهای پیشرفته در حوزه دامپزشکی است. دامپزشکان در این کشور از شرایط کاری ایدهآل و درآمد مناسب بهرهمند هستند.
تفاوتهای معیشتی در ایران و جهان
یکی از دامپزشکان حیوانات خانگی در تهران، در گفتوگو با حکیم مهر به این تفاوتها اشاره میکند: «یکی از همکارانم به تازگی به کانادا مهاجرت کرده و حالا در شرایطی کار میکند که حقوقش سه برابر ماست و ساعات کاریاش نصف ما. از طرف دیگر، ما اینجا نهتنها با مسائل اقتصادی دستوپنجه نرم میکنیم، بلکه حتی گاهی هزینه تهیه داروها را از جیب خودمان میدهیم.»
وی ادامه میدهد: «خیلی وقتها از خودم میپرسم چرا این شغل را انتخاب کردم. کار در روستاها و مناطق دورافتاده سخت است و امکانات درمانی کافی وجود ندارد. از طرفی، کارفرماها حاضر نیستند پول مناسبی پرداخت کنند. این شرایط برای جوانانی که تازه وارد این حرفه میشوند، کاملاً دلسردکننده است.»
او به موضوع فشارهای روانی اشاره میکند: «هر بار که یک حیوان را از دست میدهیم، انگار بخشی از روحمان میمیرد. مردم فکر میکنند ما به این صحنهها عادت کردهایم، اما حقیقت این است که هر مرگ یا بیماری تأثیر عاطفی عمیقی روی ما میگذارد.»
آسیبهای جسمی: خطری همیشه در کمین دامپزشکان
دامپزشکان در کنار فشارهای روانی و مشکلات معیشتی، همواره با آسیبهای جسمی ناشی از تماس مستقیم با حیوانات نیز سروکار دارند. این آسیبها از جراحات فیزیکی گرفته تا خطر ابتلا به بیماریهای مشترک بین انسان و دام، بخشی جداییناپذیر از این حرفه به شمار میروند.
جراحات فیزیکی؛ از لگد تا گاز گرفتگی
یکی دیگر از دامپزشکان حوزه دامهای بزرگ در خراسان، درباره تجربیات خود میگوید: «بسیاری از ما در طول دوران کاری، بارها با آسیبهای فیزیکی مواجه شدهایم. من شخصاً چند بار لگد خوردهام که یک بار باعث شکستگی دندهام شد. حیوانات وحشتزده یا بیمار گاهی غیرقابل پیشبینی رفتار میکنند. حتی برای یک معاینه ساده، ممکن است اسب یا گاو لگد بزند یا به دامپزشک حمله کند.»
او در ادامه توضیح میدهد: «درمان حیوانات خانگی هم خطرات خودش را دارد. گاز گرفتن سگها و گربهها یا حتی خراشهای عمیق، از آسیبهای رایج در این حوزه است. در بسیاری از موارد، این جراحات نیاز به درمان فوری و مراقبتهای پزشکی دارد.»
ابتلا به بیماریهای مشترک
یکی دیگر از بزرگترین خطرات این حرفه، مواجهه با بیماریهای مشترک انسان و دام است. بیماریهایی مانند تب مالت، سل، هاری و لپتوسپیروز میتوانند از طریق تماس با حیوانات یا ترشحات آنها به دامپزشکان منتقل شوند.
این دامپزشک تصریح میکند: «یکی از بزرگترین چالشهای ما، خطر ابتلا به بیماریهایی است که گاهی حتی واکسن یا درمان موثری هم برای آنها وجود ندارد. تب مالت یکی از این بیماریهاست که میتواند بهراحتی از دام آلوده به انسان منتقل شود و باعث عوارض طولانیمدت شود.»
نبود امکانات ایمنی کافی
کمبود تجهیزات ایمنی در بسیاری از مناطق کشور نیز این خطرات را تشدید میکند. به گفته او "در برخی مناطق روستایی، حتی دستکش یا ماسک مناسب در دسترس نیست. ما مجبوریم در شرایطی کار کنیم که احتمال تماس مستقیم با ترشحات حیوانات یا خون آنها بسیار زیاد است."
آمار و حقایق نگرانکننده
بر اساس آمارهای منتشرشده توسط سازمانهای جهانی، حدود ۳۰ درصد از دامپزشکان در کشورهای در حال توسعه در طول دوران کاری خود به بیماریهای مشترک مبتلا میشوند. در ایران، اگرچه آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد، اما بر اساس گفته دامپزشکان، این رقم ممکن است حتی بیشتر باشد.
با توجه به اطلاعات موجود، بیش از ۸۰۰ بیماری مشترک بین انسان و دام شناسایی شده است که دامپزشکان در معرض آنها قرار دارند. همچنین، بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، ۲۵ درصد مرگومیرهای جهان به دلیل بیماریهای مشترک بین انسان و دام رخ میدهد که این آمار در کشورهای در حال توسعه به یکسوم میرسد. با این حال، آمار دقیقی درباره درصد دامپزشکانی که در طول دوران کاری خود به این بیماریها مبتلا میشوند، در دسترس نیست.
چه باید کرد؟
برای کاهش فشارهای شغلی دامپزشکان و بهبود وضعیت معیشتی آنها در ایران، کارشناسان چند راهکار پیشنهاد دادهاند:
- افزایش تعرفههای خدمات دامپزشکی: تعرفهها باید متناسب با تورم و هزینههای زندگی باشد.
- ایجاد سیستمهای حمایتی روانشناسی: دولت و سازمان دامپزشکی باید مراکزی برای ارائه خدمات مشاوره روانی به دامپزشکان ایجاد کنند.
- افزایش امکانات و تجهیزات: ارائه تسهیلات و تأمین تجهیزات موردنیاز در مناطق محروم میتواند فشار کاری دامپزشکان را کاهش دهد.
- آگاهیرسانی عمومی: مردم باید درک بهتری از نقش دامپزشکان و اهمیت خدمات آنها در سلامت جامعه پیدا کنند.
در پایان میتوان گفت که دامپزشکان، فراتر از یک شغل، مسئولیتی اخلاقی و اجتماعی بر دوش دارند که به حفظ سلامت حیوانات و جلوگیری از بیماریهای مشترک با انسان کمک میکند. اما فشارهای روانی و معیشتی موجود، این حرفه را به یکی از پرچالشترین مشاغل تبدیل کرده است. آیا زمان آن نرسیده که به جای تمرکز صرف بر خدمات آنها، به رفاه و سلامت روانی این قشر حیاتی نیز توجه کنیم؟
عزیزم، خوب کار کنیم، پول خوب بگیریم و بسیاری هم می پردازند. نگران تعرفه مباش.