حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: برای نخستین بار در سازمان دامپزشکی کشور، مشاور علمی ویژهای در حوزه بیماری هاری و بیماریهای حیوانات خانگی منصوب شد. «دکتر امید مرادی» رئیس بیمارستان دامپزشکی مرکزی تهران، با دریافت این حکم از دکتر علیرضا رفیعیپور، مسئولیت ارائه مشاوره علمی در این حوزه را بر عهده گرفته است. حکیم مهر در گفتوگویی با دکتر مرادی، ابعاد این انتصاب، اهمیت آن برای آینده دامپزشکی حیوانات خانگی و چالشهای پیش رو را بررسی کرده است.
حکیم مهر: آقای دکتر، لطفاً درباره این حکم توضیح دهید. این انتصاب چه معنایی برای دامپزشکی کشور دارد؟
این اولین باری است که سازمان دامپزشکی کشور بهطور رسمی مشاوری را در حوزه بیماریهای حیوانات خانگی و بیماریهای زئونوز، بهویژه هاری، منصوب میکند. طی گزارش تفصیلی که به ریاست سازمان ارائه شد، ضمن تشریح چهارچوب اصلی برنامه جهانی ریشهکنی هاری، مبتنی بر رویکرد سلامت واحد (one health)، مهمترین چالشهای کشور برای ترسیم نقشه راه و اجرای برنامهها مطرح شد. خوشبختانه دکتر رفیعیپور هم با بهرهگیری از دانش روز و تصمیمگیری شواهد محور (evidence-based) و امتناع از روشهای عقیدهمحور، آمادگی سازمان جهت حرکت در مسیری جدید را اعلام داشتند.
ریشهکنی هاری در انسان بدون کنترل آن در منبع اصلی انتقال به انسان یعنی سگها ممکن نیست، و دقیقاً اینجاست که رویکرد سلامت واحد اهمیت ویژهای پیدا میکند. بنابراین ضرورت دارد که سازمان دامپزشکی کشور، بهعنوان متولی اصلی این موضوع، اقدامات لازم را در این راستا انجام دهد. هاری هزینههای قابلتوجهی را بر نظام سلامت کشور تحمیل میکند که در حدود 40 میلیون دلار در سال تخمین زده میشود، که تقریبا نیمی از این مبلغ (حدود ۲۰ میلیون دلار) بهتنهایی صرف واردات واکسن هاری پس از گزش برای انسان میشود، هزینهای که هر ساله نیز تکرار میشود. این در حالی است که بخش قابل توجهی از این هزینهها با اجرای برنامه علمی کنترل هاری در سگها به عنوان یک برنامه مقرون به صرفه (cost-effective) به شکل چشمگیری کاهش خواهد یافت. ما میتوانیم از طریق دامپزشکی این بیماری را در سگها کنترل کنیم. این اقدام مستلزم عزم جدی، ارزیابیهای دقیق و استفاده از پتانسیلهای داخل و خارج سازمان است. همچنین نیازمند آموزش و بهروز رسانی دانش مسئولانی است که تاکنون فرصت کافی برای کسب آخرین یافتههای تخصصی در این زمینه را نداشتهاند و لاجرم ملزم به اجرای روشهایی بودند که چندان موثر نبودهاند. علاوه بر این، لازم است تا همکاری نزدیکی میان سازمان دامپزشکی، وزارت بهداشت، وزارت کشور و سایر نهادهای مرتبط صورت گیرد. تعامل بینالمللی نیز نقش مهمی در اجرای موفق این طرح دارد.
حکیم مهر: این انتصاب چه تأثیری بر جایگاه دامپزشکی حیوانات خانگی در کشور دارد؟
فارغ از اینکه چه شخصی منصوب شده و عهدهدار مسئولیت مشاوره علمی و تخصصی در این حوزه باشد، بهطور کلی توجه ویژه به رویکرد علمی، تحول چشمگیری در سازمان است که در صورت تداوم تلاشها میتواند جایگاه دامپزشکان در تأمین سلامت جامعه را دگرگون کند. چراکه امروز در ایران با محدودیتهای جدی در مورد مسائل مربوط به حیوانات خانگی روبهرو هستیم که صرفاً محدود به یک بیماری نیست. با این حال، به نظر من، این موضوع میتواند فراتر از بیماریها باشد و بستری برای پرداختن به مسائل مهم دیگر دامپزشکی حیوانات خانگی را فراهم کند.
در حال حاضر، دامپزشکی حیوانات خانگی از نظر زیرساخت، امکانات و حمایتهای دولتی با چالشهای بسیاری روبهرو است. این انتصاب میتواند بهعنوان نقطه آغاز همکاری جدیتر میان سازمان دامپزشکی و مابقی ذینفعان مرتبط با موضوع تلقی شود. ما نیاز به تدوین قوانین و دستورالعملهای بهروز داریم که هم سلامت عمومی را تضمین کند و هم شرایط مطلوبی را برای حیوانات و محیط زیست فراهم نماید.
حکیم مهر: این تصمیم سازمان دامپزشکی چه چشماندازی را برای آینده این حوزه ترسیم میکند؟
این تصمیم یک نقطه عطف در دامپزشکی ایران محسوب میشود. اینکه در سطح معاون وزیر چنین گامی برداشته میشود، نشاندهنده درکی عمیق از ابعاد این موضوع و ضرورت تصمیمگیری علمی در سطح کلان کشوری است. در گذشته، برخی موضوعات مرتبط با حیوانات خانگی تحتالشعاع مسائل صنفی و اجتماعی قرار میگرفتند که طبیعتاً در فقدان مرجعیت علمی درگیر اختلافنظرهایی عقیدهمحور میشدند. اما اکنون نگاه مدیریتی به این حوزه تغییر کرده است و امیدوارم از این پتانسیل به نحو احسن استفاده شود.
همچنین، این گام میتواند سرآغازی برای هماهنگی بیشتر بین دامپزشکی و سایر حوزههای مرتبط مانند آموزش عمومی، استانداردسازی کلینیکهای دامپزشکی و بهبود دسترسی به خدمات درمانی برای حیوانات باشد.
حکیم مهر: بهعنوان سخن پایانی؟
بسیار خوشحالم که اهمیت رویکرد مبتنی بر شواهد و ضرورت آن در رفع تعارضات مورد توجه سازمان دامپزشکی قرار گرفته است. همچنین رسمیت بخشیدن به فعالیت قشری از همکاران که عملکردشان با حساسیتهای مختلفی روبرو می باشد، همچنین برجسته کردن یک بیماری مورد غفلت توسط ریاست محترم سازمان اتفاق مبارکی است که تا پیش از آن سابقه نداشت و باید ارج نهاده شود. مأموریت من شامل دو بخش مهم، یعنی بیماری هاری و بیماریهای حیوانات خانگی، است. برنامهریزیهایی در حال انجام است تا صرفاً عنوان مشاور را یدک نکشم، بلکه بتوانم اثرگذاری ملموسی داشته باشم. امیدوارم بهواسطه این همکاری گامهای موثری برای "ایران رها از هاری" برداشته شود تا هاری به کتابهای تاریخ سپرده شود. همچنین بهعنوان الگوی شاخصی از برنامه سلامت واحد به خوبی نشان دهد که سپردن مرجعیت علمی به دامپزشکان در زمینه مرتبط با دانششان چگونه میتواند از تکرار اشتباهات گذشته جلوگیری نماید.
در همین راستا، تلاش خواهم کرد تا بستری برای مشارکت بیشتر دامپزشکان، محققان و سایر متخصصان این حوزه فراهم شود. ارتباط و تعامل با مجامع بینالمللی نظیر اتحاد جهانی علیه هاری (GARC) به منظور تقویت دانش تخصصی در این حوزه نیز بخش دیگری از برنامههای من خواهد بود، زیرا بهروزرسانی دانش و استفاده از تجربیات موفق جهانی، کمک شایانی به پیشرفت دامپزشکی کشور خواهد کرد. امیدوارم در آینده شاهد تأثیرات مثبت این تغییر رویکرد باشیم و بتوانیم گامهای مؤثری در جهت بهبود شرایط حیوانات خانگی و کنترل بیماریهای مشترک انسانی-دامی برداریم.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
و شاید به هدفشون رسیدن
آفرین
مانا و پایدار باشید
ما همکاران خودمان را میشناسیم
ادبیات شما در شأن یک دکتر دامپزشک نیست