بهترین یادگار من دانشجویانی هستند که در طول این سال‌ها تربیت کرده‌ام/ رشد دامپزشکی در حوزه دام کوچک «کاذب» است و متأسفانه در آموزش و ایجاد انگیزه برای دانشجویان در زمینه دام بزرگ، کم‌توجهی شده است

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: با وجود ظرفیت‌های دامپروری و کشاورزی در چهارمحال و بختیاری، چالش‌های بسیاری در مسیر آموزش و اشتغال دامپزشکان این منطقه وجود دارد. آیا امکانات آموزشی پاسخگوی نیازهای دانشجویان است؟ وضعیت بازار کار چگونه است و کدام حوزه (دام کوچک یا دام بزرگ) رشد بیشتری دارد؟ در حالی که توجه به دام‌های کوچک به‌ویژه حیوانات خانگی رو به افزایش است، «دکتر مهدی فرید» استاد باسابقه دامپزشکی، معتقد است که توسعه دام بزرگ باید در اولویت قرار گیرد، چرا که این حوزه مستقیماً با اقتصاد، تولید و امنیت غذایی کشور در ارتباط است. او در گفت‌وگو با حکیم مهر به چالش‌های آموزش دامپزشکی، امکانات دانشگاهی، اشتغال فارغ‌التحصیلان و لزوم تغییر رویکرد آموزشی برای حمایت از دام‌های بزرگ پرداخته است.

حکیم مهر: آقای دکتر، لطفاً کمی از خودتان بگویید. در چه سالی و کدام دانشکده تحصیل کردید و چه شد که رشته دامپزشکی را انتخاب کردید؟ آیا علاقه‌مند بودید یا دست تقدیر شما را به این مسیر هدایت کرد؟

من مهدی فرید هستم. متولد سال ۱۳۳۸ و اصالتاً اهل تهران، اما بیشتر خودم را متعلق به سراسر ایران می‌دانم، چون به شهرهای مختلف سفر کرده و در آن‌ها زندگی کرده‌ام. انتخاب رشته دامپزشکی برای من تصمیمی خانوادگی بود. در ابتدا اطلاعات زیادی درباره این رشته نداشتم، اما بعد از دو سال اول به آن علاقه‌مند شدم و در تمام این سال‌ها از انتخابم راضی بوده‌ام و خدا را شکر می‌کنم.

حکیم مهر: شما در چه سالی وارد دانشگاه شدید و دوران تحصیلی‌تان چگونه گذشت؟

در سال ۱۳۵۵ وارد دانشگاه شیراز شدم و در سال ۱۳۶۴ دوره دکترای عمومی دامپزشکی را به پایان رساندم. پس از آن، دوره تخصصی جراحی را در دانشگاه تهران گذراندم. دوران دانشجویی من با روزهای انقلاب مصادف شد و همین مسئله باعث شد که تحصیلم کمی طولانی‌تر شود. پس از فارغ‌التحصیلی به خدمت سربازی رفتم و هفت سال در منطقه سیستان و بلوچستان، به‌ویژه شهرستان زابل، طرح خدمت خود را گذراندم و به‌عنوان رئیس اداره دامپزشکی مشغول به کار شدم. بعد از آن به تهران منتقل شدم و ابتدا رئیس اداره دامپزشکی شهرستان دماوند و سپس شهرستان ری شدم.

حکیم مهر: بعد از آن چطور وارد حوزه تدریس و دانشگاه شدید؟

بعد از یک سفر کوتاه به خارج از کشور برای ادامه تحصیل، به دلیل مشکلات خانوادگی به ایران بازگشتم. در سال ۱۳۷۴ از طرف دوستانم برای همکاری با دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد شهرکرد دعوت شدم و در همان سال به‌عنوان عضو هیئت علمی این دانشگاه استخدام شدم. سپس از سال ۱۳۷۵ تحصیلات تخصصی جراحی را در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران ادامه دادم و در سال ۱۳۸۰ پس از اتمام تحصیلاتم، به‌عنوان استادیار دانشکده دامپزشکی شهرکرد فعالیت خود را ادامه دادم.

حکیم مهر: چه سالی بازنشسته شدید؟

سال گذشته به درجه بازنشستگی نائل شدم، اما به دلیل برگزاری دوره‌های تخصصی، یک سال دیگر نیز به همکاری ادامه دادم.

حکیم مهر: شما را موسس رشته تخصصی جراحی در دانشگاه شهرکرد می‌دانند. لطفاً درباره تجربیات و مسیری که طی کردید توضیح دهید.

من موسس این رشته نبودم، بلکه مجری طرحی بودم که از تهران برنامه‌ریزی شده بود. در راستای توسعه رشته‌های تخصصی، این برنامه به ما محول شد و ما نیز سعی کردیم با امکانات موجود آن را به بهترین شکل ممکن راه‌اندازی کنیم. ما یکی از شش مجری طرح توسعه رشته جراحی در دانشگاه آزاد شهرکرد بودیم. با توجه به امکانات و ظرفیت‌هایی که در اختیار داشتیم، تلاش کردیم این رشته را توسعه دهیم. خوشبختانه با همراهی همکاران متعهد به نتایج خوبی رسیدیم، هرچند مانند هر مسیری، با نقاط ضعف و قوتی همراه بود.

برای من همیشه آموزش مهم‌ترین انگیزه بوده است. حتی زمانی که در پست‌های اجرایی فعالیت داشتم، علاقه‌ام به تدریس و تربیت دانشجویان باعث شد که این مسیر را ادامه دهم. خوشحالم که طی این سال‌ها دانسته‌هایم را به دانشجویان منتقل کردم، چراکه معتقدم ماندگارترین اثر هر فرد تأثیری است که بر دانشجویانش می‌گذارد. در این راه هرگز اجازه ندادم که کمبودها و چالش‌ها، انگیزه و امید دانشجویانم را تحت تأثیر قرار دهد.

حکیم مهر: ارزیابی شما از امکانات این رشته در دانشگاه شهرکرد چیست؟ همچنین چه تعداد دانشجو تاکنون زیر نظر شما دوره رزیدنتی را گذرانده‌اند و اکنون در چه حوزه‌هایی فعالیت دارند؟

از سال ۱۳۹۵ تاکنون، ۶۲ دانشجو در مقطع دکترای تخصصی جذب کرده‌ایم. از این تعداد، ۳۷ نفر شرایط شرکت در امتحان جامع را داشته‌اند که از بین آن‌ها ۱۶ نفر قبول شده‌اند. خوشبختانه در برخی سال‌ها رتبه اول و دوم کشوری را نیز کسب کرده‌ایم.

در این مدت ۷ نفر انصراف داده‌اند، ۶ نفر در مرحله اول امتحان جامع مردود شده‌اند، ۲ نفر مهاجرت کرده‌اند و ۶ نفر نیز به دلیل شرایط خاص انتقالی گرفته‌اند. متأسفانه یکی از دانشجویان ما به دلیل ابتلا به تومور مغزی درگذشت. همچنین در سه سال اخیر ۲۵ نفر دیگر نیز جذب شده‌اند که هنوز به مرحله شرکت در امتحان جامع نرسیده‌اند.

حکیم مهر: آیا استان چهارمحال و بختیاری و شهرکرد ظرفیت اشتغال‌زایی برای فارغ‌التحصیلان دامپزشکی را دارد، یا این دانشجویان بیشتر به استان‌های دیگر مهاجرت می‌کنند؟

دانشجویان دوره تخصصی ما از نقاط مختلف کشور، از جمله تبریز، ساری، رشت، چالوس، اصفهان، شهرکرد و کرج هستند. اکثر آن‌ها انتخابشان برای اشتغال و سکونت، شهرکرد نبوده و صرفاً برای ادامه تحصیل اینجا پذیرفته شده‌اند. پس از اتمام تحصیلات، معمولاً به شهرهای خود بازمی‌گردند و در آنجا مشغول به کار می‌شوند.

طبق آماری که در دست دارم، از بین قبولی‌های این دوره، ۹ نفر مجوز فعالیت دارند و به‌صورت رسمی کار می‌کنند. همچنین، ۳۰ نفر دیگر به‌عنوان رزیدنت در کلینیک‌های مختلف کشور مشغول به کارند. دو نفر دیگر نیز قبول شده‌اند، اما اطلاعات دقیقی از وضعیت اشتغال آن‌ها ندارم. به‌طور کلی، شرایط اشتغال آن‌ها خوب بوده و رضایت نسبی دارند.

شهرکرد شهری کوچک است و دانشکده دامپزشکی اینجا، علاوه بر دانشجویان بومی، دانشجویانی از سراسر کشور به‌ویژه اصفهان را نیز جذب کرده است. به دلیل نبود دانشکده دامپزشکی در اصفهان و نزدیکی این دو شهر، ما همیشه پذیرای دانشجویان آن منطقه نیز بوده‌ایم.

دامپزشکی یکی از رشته‌هایی است که چه به‌صورت واقعی و چه به‌صورت کاذب، فرصت‌های شغلی دارد. وقتی می‌گویم «کاذب»، منظورم مسئولیت‌های فنی است که با همکاری سازمان دامپزشکی برای کشتارگاه‌ها و فرآورده‌های خام دامی ایجاد شده است. آمار دقیقی ندارم که چه تعداد از فارغ‌التحصیلان در این حوزه مشغول به کار هستند، اما در بخش فنی و درمانی، شرایط اشتغال آن‌ها نسبتاً مناسب بوده و تا جایی که اطلاع دارم، از وضعیت خود رضایت دارند.

البته برخی از دانشجویان به دلیل شرایط خانوادگی یا سایر مسائل تصمیم به مهاجرت گرفته‌اند. اکنون در نقاط مختلف دنیا دانشجویانی دارم که با آن‌ها ارتباط دارم و خوشبختانه آن‌ها نیز در حرفه دامپزشکی مشغول به کار هستند.

چهارمحال و بختیاری منطقه‌ای کشاورزی است که در آن دامداری و زندگی عشایری رواج دارد. همچنین پرورش ماهی و سایر صنایع مرتبط با دامپزشکی نیز در این استان فعال هستند، بنابراین فارغ‌التحصیلان ما در این بخش‌ها جذب می‌شوند. اگر ضعفی در اشتغال وجود دارد، بیشتر به مسائل آموزشی و نیاز به به‌روز شدن سیستم آموزشی مرتبط است.

حکیم مهر: چه احساسی نسبت به سال‌ها فعالیت خود در حوزه دامپزشکی و آموزش دارید؟

در طول ۳۳ سالی که در این حوزه فعالیت کرده‌ام، دانشجویان زیادی را آموزش داده‌ام. برخی از آن‌ها اکنون دامپزشکانی موفق هستند و برخی دیگر مسیر متفاوتی را در زندگی‌شان انتخاب کرده‌اند. در دوره عمومی بیش از ۱۵۰۰ فارغ‌التحصیل داشته‌ایم. در طول این مسیر، سختی‌ها، چالش‌ها و بحران‌هایی را تجربه کردیم، اما با همکاران خوب و دانشجویان باانگیزه‌ای که داشتم، توانستیم ادامه دهیم.

برای همه دانشجویانم، چه آن‌هایی که در این حرفه ماندند و چه آن‌هایی که مسیر دیگری را انتخاب کردند، آرزوی موفقیت دارم. از همه آن‌ها تشکر می‌کنم و امیدوارم آن‌ها نیز ما را از دعای خیر خود محروم نکنند. تمام تلاشم را کردم که بدون هیچ چشمداشت مادی، دانش و تجربه خود را در اختیار دانشجویانم بگذارم، زیرا معتقدم که بهترین یادگار من، دانشجویانی هستند که در طول این سال‌ها تربیت کرده‌ام.

حکیم مهر: آیا امکانات دانشگاه با پذیرش دانشجویان هماهنگ است؟ آیا امکان آموزش تئوری و عملی در این فضا وجود دارد؟ آیا کیس‌های آموزشی برای دام کوچک و دام بزرگ در دسترس هستند؟

امکانات بدون وجود سیستم آموزشی کارآمد فایده‌ای ندارد و در نهایت به یک موزه تجهیزات تبدیل می‌شود. مسئله مهم این است که چگونه از امکانات موجود استفاده کنیم. نمی‌توانم پاسخ قطعی و کاملاً مثبتی بدهم، زیرا شاید امکانات ما به‌طور کامل با نیازهای آموزشی هماهنگ نبوده و در آینده هم چنین نباشد؛ این موضوع به نحوه برنامه‌ریزی آموزشی بستگی دارد.

اما چیزی که می‌توانم بگویم این است که ما مسیر را نشان می‌دهیم و در نهایت این دانشجویان هستند که باید از فرصت‌های موجود به درستی استفاده کنند. خوشبختانه کلینیک‌های دامپزشکی خصوصی در کشور ما در سطح بسیار خوبی قرار دارند و بسیاری از دانشجویان ما که در این مسیر قدم گذاشته‌اند، اکنون موفق هستند. این نشان می‌دهد که دانشجویان وقتی اصول را یاد بگیرند، می‌توانند در بازار کار جایگاه خوبی داشته باشند.

از نظر دامی، استان چهارمحال و بختیاری امکانات نسبتاً مناسبی دارد. در زمینه دام کوچک و دام بزرگ، نیازها تا حد زیادی برآورده می‌شود. اگر در برخی موارد کمبودهایی وجود دارد، کلینیک‌های خصوصی که توسط فارغ‌التحصیلان همین مراکز آموزشی راه‌اندازی شده‌اند، می‌توانند پاسخگوی آن باشند. بنابراین، نمی‌توان گفت که وضعیت کاملاً ایده‌آل یا کاملاً نامناسب است. هر شرایطی نکات مثبت و منفی خود را دارد و من همیشه سعی کرده‌ام نیمه پر لیوان را ببینم.

خط قرمز من همیشه آموزش و امیدواری به دانشجویان بوده است. هیچ‌وقت نخواسته‌ام این ذهنیت را ایجاد کنم که «شغل نیست» یا «کار پیدا نمی‌شود». معتقدم هر کس که تلاش کند، موفق خواهد شد. محدودیت‌ها را خود افراد برای خودشان ایجاد می‌کنند. امکانات شاید در دانشگاه‌های بزرگ‌تر بیشتر باشد، اما موفقیت دانشجویان به کیفیت یادگیری و تلاش خودشان بستگی دارد.

همیشه به دانشجویان می‌گویم که دانشگاه مانند آموزشگاه رانندگی است؛ ما قوانین و مهارت‌های رانندگی را یاد می‌دهیم، اما اینکه دانشجو با چه سرعتی حرکت کند و چقدر پیشرفت کند، به خود او بستگی دارد. جاده هموار است، اما اگر فرهنگ درست رانندگی وجود نداشته باشد، حتی بهترین خودروها هم می‌توانند خطرناک باشند. در نتیجه، بحث اصلی این است که چگونه از دانش، مهارت و امکانات استفاده کنیم.

حکیم مهر: بین دام کوچک و دام بزرگ، کدام حوزه در حال رشد بیشتری است؟ آیا تمرکز بر دام بزرگ کافی است؟

در حال حاضر، شاید دام کوچک رشد بیشتری داشته باشد، اما تا حدی این رشد «کاذب» است. دام کوچک بیشتر جنبه اجتماعی و عاطفی دارد، اما دام بزرگ بخش مهمی از اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهد. اقتصاد یک کشور وابسته به تولید است و دام‌های بزرگ نقش کلیدی در این حوزه دارند.

متأسفانه در آموزش دام بزرگ و ایجاد انگیزه برای دانشجویان در این زمینه، کم‌توجهی شده است. البته، دانشگاه آزاد این مسئله را درک کرده و در تلاش است که به آن بیشتر بپردازد. به عنوان یک دامپزشک، همه حیوانات در حیطه کاری ما قرار دارند، اما از نظر اقتصادی، توجه به دام بزرگ بسیار ضروری‌تر است. دام کوچک را مردم خودشان نگهداری می‌کنند، اما در دام بزرگ، بحث تولید و سرمایه‌گذاری مطرح است و سرمایه‌گذار باید بتواند نتیجه کار خود را ببیند.

در نهایت، باید بر آموزش بهداشت عمومی نیز تمرکز کنیم و اطلاعات درستی را در اختیار مردم قرار دهیم. به عنوان مثال، اگر نگهداری دام کوچک در خانه مشکلات بهداشتی خاصی دارد، این وظیفه ماست که این مسائل را به مردم اطلاع دهیم. اما برای دام بزرگ، نباید هیچ‌گونه محدودیتی وجود داشته باشد، زیرا این حوزه به‌طور مستقیم با اقتصاد کشور مرتبط است و باید از آن حمایت شود.

حکیم مهر: در پایان، صحبتی دارید؟

در پایان لازم می‌دانم از پایگاه خبری حکیم مهر تشکر کنم که اخبار دامپزشکی را پوشش می‌دهد. همچنین، از تمام اساتید و پیشکسوتانی که به من آموختند و من را در این مسیر هدایت کردند، قدردانی می‌کنم. امیدوارم که در مسیر علمی و حرفه‌ای خود، حق مطلب را ادا کرده باشم.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.