به بهانه اظهارنظر رئیس‌جمهور درباره ادغام موسسه رازی و انستیتو پاستور ایران
سخنی با رئیس‌جمهور
دکتر سید حسین حسن‌زاده
آینده‌پژوه سلامت و امنیت غذایی
رییس جمهور پنجشنبه ۲۱ فروردین ۱۴۰۴ در دیدار با مدیران موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی، ساخت یک برج فناوری با کاربری تولید واکسن، بیوتکنولوژی، هوش مصنوعی، نانو تکنولوژی و تحقیقات زیستی را از جمله برنامه‌های اولویت‌دار دولت برای ارتقای جایگاه این موسسه علمی-تحقیقاتی عنوان کرد و افزود: هدف ما ساخت مجموعه‌ای متناسب با چشم‌انداز ترسیم شده از سوی رهبری معظم انقلاب و در حد نام ایران است که باید برای منطقه الگو و الهام‌بخش باشد. وی بر ضرورت تشکیل کارگروهی متشکل از اساتید دانشگاه، مدیران موسسه‌های رازی و پاستور و مسئولان وزراتخانه‌های بهداشت و درمان و جهادکشاورزی، به منظور هماهنگی، برنامه‌ریزی، طراحی و احداث این برج فناوری مطابق مجموعه‌های مشابه پیشرفته و به‌روز دنیا تاکید کرد و افزود: با اجرای این پروژه عظیم علمی-فناوری، زمینه برای ادغام دو موسسه رازی و پاستور و تبدیل آن به هاب تحقیقاتی، تولیدی و خدماتی در حوزه پزشکی برای کل کشور و منطقه فراهم خواهد شد.
آنچه که این بازدید را از سایر دیدارهای رییس جمهور متمایز می‌کند این است که برای نخستین‌بار کسی در مقام ریاست جمهور از این موسسه بازدید کرده است که با اهمیت و ضرورت این حوزه آشنایی کامل دارد. بنابراین اگر هوشمندی، وقت‌شناسی و آینده‌نگری لازم در مسئولین مربوطه وجود داشته باشد می‌توانندبه بهترین نحو ممکن از این موقعیت در راستای منافع درازمدت کشور استفاده کنند چراکه احتمال اینکه در موقعیت دیگری چنین فردی با سابقه تحصیلات عالیه در حوزه سلامت بر اریکه ریاست جمهوری تکیه زند چندان زیاد نیست.
شاید مهم‌ترین نقطه این دیدار اظهارنظر ریاست جمهور در خصوص ادغام موسسه رازی و انستیتیو پاستور بود که بازتاب چندانی در محافل تخصصی و ذی‌نفعان اصلی نیافت. انتظار می‌رود اهالی فن با بررسی این پیشنهاد از جوانب مختلف آن را مورد تحلیل و بررسی قرار دهند.
از نحوۀ بیان رییس جمهور مشخص نشد که این صرفا یک پیشنهاد شخصی است و یا برآمده از یک پروژه مطالعاتی است. از ریاست جمهوری که ضمن داشتن بالاترین سطوح تحصیلات عالیه پزشکی، دوره‌های تخصصی مدیریت را در موسسات معتبری چون هاروارد گذرانده است انتظار می‌رود در جراحی‌های ساختاری، از نگاه سیستمیک، راهبردی، سیاست‌گذاری و آینده‌نگرانه غفلت نکند. سپردن چنین اموری به وزارتخانه‌ها و حتی دانشگاه‌ها به خاطر نگاه بخشی و در نظر گرفتن منافع کوتاه‌مدت از کارایی لازم برخوردار نخواهد بود. چنین جراحی‌های اساسی ایجاب می‌کند تصمیم‌سازی در این حوزه فراتر از وزارتخانه‌ها و در سطوح عالی تصمیم‌گیری و البته به استناد اسناد پشتیبان، مطالعات اساسی و ارکان جهت‌ساز سازمانی و در راستای مصالح عمومی و آینده کشور صورت گیرد. بنابراین چنین فرآیند مطالعاتی حتی مقدم بر تاسیس برج فناوری خواهد بود چراکه بدون داشتن نگاه سیستمیک و آینده‌نگرانه، هرگونه سیاست‌گذاری و سرمایه‌گذاری راه به جایی نخواهد برد.
از حیث نگاه سیستمیک لازم است در پروژه مطالعاتی، تاثیرات این اقدام بر کلیه ذی‌نفعان دولتی و غیردولتی سنجیده شود. از نگاه ساختاری و راهبردی باید مشخص شود که ما از وزارت جهاد کشاورزی چه انتظاری داریم؟ آیا تجمیع وظایف تولید و نظارت بر سلامت تولید ذیل وزارتخانه واحد، چه پیامدهایی داشته است؟ آیا تجمیع تولید واکسن و فرآورده‌های بیولوژیک و مصرف آن ذیل وزارتخانه‌های واحد چه تبعاتی می‌تواند داشته باشد؟ تعارض منافعی که در شرایط فعلی وجود دارد با تصمیم اخیر به چه صورت خود را نشان خواهد داد؟
از نگاه سیاست‌گذاری باید وضعیت تصدی‌گری‌ها و نظارت های حاکمیتی با شفافیت هر چه تمام‌تر مشخص شود تا تجربه قبلی رقابت بخش دولتی با بخش خصوصی که باعث به هدر رفتن منابع عظیمی از کشور می‌شود تکرار نشود. همچنین قوانین چابک‌سازی بخش دولتی، تقویت بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان باید به صورت عملی مدنظر قرار گیرد.
از زاویه آینده‌نگری نیز لازم است چنین پیشنهادهایی از سوی آینده‌پژوهان حوزه سلامت به‌دقت مورد بررسی قرار گیرد.آینده تولید و مصرف واکسن، تهدیدات زیستی آینده، آینده سیاست‌های دفاع زیستی و پیش‌بینی ظرفیت‌های تولیدی برای مواقع اضطراری از جمله پاندمی‌ها از جمله مواردی هستند که باید از این زاویه مورد بررسی قرار گیرند.
بنابراین پیشنهاد عملی خدمت ریاست محترم جمهور این است که قبل از هرگونه اقدام فناورانه لازم است در سطوح بالاتر تصمیم‌گیری، در خصوص تعیین ارکان جهت‌ساز وزارتخانه‌ها، تفکیک وظایف، تعیین اختیارات و سیاست‌گذاری براساس مطالعات آینده‌پژوهی مشخص شود و بعد از آن در خصوص اقدامات فناورانه از سوی وزارتخانه‌ها برنامه‌ریزی شود تا سلامت و امنیت غذایی جامعه در آینده تحت تاثیر قرار نگیرد.
احسنت بر شما عزیز گرامی 
