بزرگ‌ترین مشکل ما بی‌انگیزگی دانشجویان است/ دانشجو باید مسیر خود را پیدا کند؛ دانشگاه فقط راه را نشان می‌دهد

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی:‌ آموزش دامپزشکی در ایران با چالش‌های متعددی مواجه است؛ از افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان و کاهش رقابت علمی گرفته تا تغییر گرایش‌ها به سمت دام‌های کوچک و مشکلات بودجه‌ای که کیفیت آموزش را تحت تأثیر قرار داده است. «دکتر حمیدرضا مسلمی» رئیس دانشکده دامپزشکی دانشگاه سمنان، در این گفت‌وگو از مسیر تحصیلی و حرفه‌ای خود، وضعیت آموزش دامپزشکی، تغییرات کوریکولوم، انگیزه دانشجویان، و مشکلاتی که دانشکده‌های دامپزشکی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، می‌گوید. او همچنین از ضرورت تعامل دانشگاه با بخش خصوصی و تأثیر آن بر مهارت‌آموزی دانشجویان سخن می‌گوید. در ادامه، مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.

حکیم مهر: آقای دکتر، لطفاً در ابتدا کمی درباره خودتان توضیح دهید. چه سالی و در کدام دانشکده تحصیل کردید و چه مسیری را طی کردید که امروز در این جایگاه قرار دارید؟ آیا از ابتدا به دامپزشکی علاقه‌مند بودید یا دست تقدیر شما را وارد این عرصه کرد؟

من ورودی سال ۱۳۷۵ دانشگاه شیراز در مقطع دکترای عمومی هستم و در سال ۱۳۸۱ فارغ‌التحصیل شدم. همان سال در مقطع دکترای تخصصی دانشگاه شیراز پذیرفته شدم و در سال ۱۳۸۶ دوره تخصصی جراحی را به پایان رساندم. بله، از همان ابتدا علاقه‌مند به جراحی بودم و این حوزه از انتخاب‌های اول من بود. با علاقه وارد رشته دامپزشکی شدم و در دانشگاه شیراز تحصیلاتم را ادامه دادم.

حکیم مهر: لطفاً اشاره‌ای به سوابق اجرایی خود در حوزه دانشگاهی داشته باشید.

 من ابتدا از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۵ عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار بودم. در آنجا مدتی مسئول پژوهش دانشکده بودم و حدود ۴۱ ماه نیز به عنوان رئیس دانشکده فعالیت داشتم. از سال ۱۳۹۵ عضو هیئت علمی دانشکده دامپزشکی دانشگاه سمنان شدم، حدود دو سال مدیر گروه بودم و اکنون نزدیک به یک سال است که ریاست دانشکده دامپزشکی دانشگاه سمنان را بر عهده دارم.

حکیم مهر: بعد از ورود به دوره عمومی، آیا فضای رشته دامپزشکی مطابق تصورات شما بود؟ دوران دانشجویی شما چگونه بود و چه تفاوتی با امروز دارد از نظر آموزشی و انگیزه دانشجویان؟

در آن زمان، تعداد دانشکده‌های دامپزشکی کمتر بود و شناخت عمومی نسبت به این رشته نیز محدودتر بود. اما وقتی وارد دانشگاه شدم و با فضای آن آشنا شدم، کاملاً مطابق با انتظاراتم بود. اکنون شرایط کاملاً متفاوت شده است. در زمان ما، تمرکز بیشتر بر دام‌های بزرگ بود، در حالی که دام کوچک سهم کمی داشت. در اواخر دوره تخصص، دام کوچک در دانشگاه شیراز بیشتر مورد توجه قرار گرفت. امروزه، اکثر دانشگاه‌ها تمرکزشان بر دام کوچک است و دام بزرگ علاقه‌مندان کمتری دارد. پس از دام کوچک، حوزه طیور اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

همچنین، در زمان ما تعداد ورودی‌ها کمتر و رقابت بیشتر بود. اما اکنون تعداد دانشگاه‌ها و پذیرش دانشجویان دامپزشکی افزایش یافته و به نظر می‌رسد رقابت کمتری وجود دارد. شاید به همین دلیل برخی دانشجویان هنوز درک درستی از این رشته و سختی‌های آن نداشته باشند، زیرا مسیر ورود آسان‌تر شده است. این تفاوت‌ها باعث شده فضای آموزشی و انگیزه دانشجویان نیز تغییر کند.

حکیم مهر: افزایش علاقه به دام کوچک را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این یک پیشرفت محسوب می‌شود یا صرفاً یک تغییر موقتی است که ممکن است در آینده به سمت دام بزرگ بازگردد؟ علت این تغییرات چیست؟

من فکر می‌کنم این موضوع بیشتر به سختی کار در حوزه دام بزرگ مرتبط است. در دام بزرگ، شرایط کاری دشوارتر است؛ چه در حوزه داخلی، چه جراحی و چه مامایی. کار در دام بزرگ نیاز به حضور در فارم‌ها دارد، در سرما و گرما باید فعالیت کرد، گاهی شبانه و نیمه‌شب نیز باید وارد عمل شد. اما دام کوچک فضای لوکس‌تری دارد، درآمد آن بالاتر است و شرایط کاری راحت‌تر به نظر می‌رسد.

با این حال، پیش‌بینی من این است که ممکن است در چند سال آینده گرایش دوباره به سمت دام بزرگ برگردد. در حال حاضر یک موج و هیجان برای نگهداری حیوانات خانگی وجود دارد که نمی‌توان آن را صرفاً چشم و هم‌چشمی دانست، اما این روند ممکن است تغییر کند. از طرفی، با افزایش تعداد فارغ‌التحصیلان این حوزه، فضای کار رقابتی‌تر شده و برخی افراد از بازار حذف خواهند شد. همچنین، با توجه به نیاز کشور به تولیدات دامی، ممکن است دوباره گرایش به دام بزرگ و طیور افزایش یابد.

حکیم مهر: با توجه به تجربیات شما در حوزه آموزش دامپزشکی، اگر بخواهید به چند مورد از اصلی‌ترین مشکلات و چالش‌های این حوزه اشاره کنید، آن‌ها چه هستند؟

بزرگ‌ترین مشکل ما شاید پذیرش بیش از حد دانشجویان باشد. وقتی تعداد دانشگاه‌ها زیاد می‌شود، همان‌طور که اشاره کردم، رقابت کاهش می‌یابد و دانشجویان احساس نمی‌کنند که برای ورود به این رشته جنگیده‌اند. در نتیجه، بسیاری از دانشجویان نمی‌دانند که دقیقاً وارد چه رشته‌ای شده‌اند و حتی تا سال‌های آخر به دنبال کسب مهارت‌های عملی و حرفه‌ای نیستند. بسیاری از آن‌ها با علاقه وارد این رشته نشده‌اند و صرفاً به صورت تصادفی یا به اجبار انتخاب کرده‌اند. این مسئله باعث کاهش انگیزه در بین دانشجویان شده است. البته برخی در طول تحصیل علاقه‌مند می‌شوند و مسیر خود را پیدا می‌کنند.

حکیم مهر: چه مشکلات دیگری در حوزه آموزش دامپزشکی وجود دارد؟

یکی دیگر از مشکلات ما، کمبود بودجه است. کاهش بودجه دانشگاه‌ها، به‌ویژه بودجه‌های پژوهشی، تأثیر منفی زیادی بر کیفیت آموزش گذاشته است. وقتی بودجه‌های پژوهشی کم می‌شود، امکان برگزاری کلاس‌های عملی و انجام آزمایش‌ها محدودتر می‌شود. برای مثال، در دوران دانشجویی خودم، آزمایش‌های مختلف در گروه‌های کوچکتر و به دفعات تکرار می‌شد، اما امروزه به دلیل هزینه‌های بالا، چنین امکانی برای بسیاری از دانشجویان وجود ندارد.

از طرفی، دامپزشکی یک رشته تجربی و حرفه‌ای است که نیاز به تمرین و تکرار دارد. با افزایش تعداد بیمارستان‌های خصوصی، تعداد کیس‌های ارجاعی به بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه‌ها کاهش یافته است. وقتی دانشجویان در طول تحصیل کیس‌های کمتری ببینند، خروجی‌های ضعیف‌تری خواهیم داشت. این یکی از مشکلاتی است که در حال حاضر در دانشکده‌های دامپزشکی با آن مواجه هستیم.

حکیم مهر: آیا کوریکولوم آموزشی دامپزشکی به گونه‌ای طراحی شده است که دانشجو پس از فارغ‌التحصیلی بتواند از پس درمان بربیاید؟ برخی از دانشجویان با انگیزه، دوره‌های کارآموزی را به صورت جداگانه می‌گذرانند و مهارت‌های لازم را کسب می‌کنند. اما آیا دانشجویی که این دوره‌ها را دنبال نکند، می‌تواند به سطح مورد نیاز برای درمان برسد؟

سرفصل‌های آموزشی هرچند سال یک‌بار بازنگری می‌شوند. به عنوان مثال، در دانشگاه سمنان، سرفصلی که در سال ۱۳۹۷ اجرایی کردیم، به نظر من نسبت به زمانی که خودم دانشجو بودم، پیشرفت قابل توجهی داشته است. البته همچنان نواقصی وجود دارد، اما تغییرات مثبتی نیز اعمال شده است، از جمله افزایش دروس با ماهیت بالینی که می‌تواند توانایی دانشجویان را ارتقا دهد.

با این حال، باید در نظر داشت که دانشگاه تنها مسیر را به دانشجو نشان می‌دهد. ما دروس زیادی همچون آناتومی، فیزیولوژی، فارماکولوژی، میکروب‌شناسی، انگل‌شناسی و جراحی را در این پنج تا شش سال تدریس می‌کنیم. در این مدت، دانشجو باید مسیر خود را بیابد و علاقه خود را مشخص کند. کسانی که دوره‌های کارآموزی بیشتری می‌گذرانند و ارتباطات حرفه‌ای خود را تقویت می‌کنند، قطعاً توانمندی‌های بیشتری کسب می‌کنند. بنابراین، بسته آموزشی فعلی می‌تواند دانشجو را به سطحی برساند که بتواند کار خود را آغاز کند، اما بدون شک برای موفقیت، نیاز به دوره‌های بازآموزی و توانمندسازی در زمینه‌های تخصصی وجود دارد.

حکیم مهر: عملکرد دانشجویان در دوره تخصص و آزمون‌های تخصصی دانشکده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

خوشبختانه در یکی دو سال اخیر، اتفاقات بسیار خوبی افتاده است. ما دانشجویان بسیار توانمندی داریم که در دانشگاه‌های معتبر کشور مانند تهران، اهواز، فردوسی مشهد، علوم و تحقیقات و دیگر دانشگاه‌ها پذیرش گرفته‌اند و اکنون مشغول به تحصیل هستند. این موضوع نشان‌دهنده توانمندی دانشجویان ما و همچنین تلاش همکاران ما در دانشکده برای فراهم‌سازی بسترهای مناسب برای رشد آن‌ها است. بسیاری از فارغ‌التحصیلان ما اکنون به عنوان اعضای هیئت علمی و مدرس در کنار ما تدریس می‌کنند که این مایه افتخار ماست.

حکیم مهر: وضعیت نشریه دانشکده چگونه است و چه فعالیت‌هایی انجام داده است؟

نشریه دانشکده ما چندین سال است که به‌طور مستمر در حال انتشار است و خوشبختانه توانسته گرید علمی پژوهشی را کسب کند. این نشریه در مسیر رشد قرار دارد و با تلاش تیم تحریریه، سردبیر و مدیرمسئول، امیدوار هستیم که در آینده نزدیک بتواند گرید ISI را دریافت کند. هدف ما این است که نشریه دانشکده را به سطح بین‌المللی برسانیم و در پایگاه‌های معتبری مانند ISI و Scopus نمایه کنیم.

حکیم مهر: به عنوان سخن پایانی، نکته‌ای دارید که بخواهید اضافه کنید؟

می‌خواهم به ارتباط بین بخش خصوصی و دانشگاه‌ها اشاره کنم. در دو سال گذشته، تفاهم‌نامه‌ای را با بیمارستان دامپزشکی دکتر فتاحیان امضا کردیم که اتفاق بسیار مثبتی بود. این تفاهم‌نامه به دانشجویان ما این امکان را داده است که در قالب کارآموزی‌های تابستانی و بخشی از دوره کارورزی، در بیمارستان دکتر فتاحیان حضور پیدا کنند. این همکاری در بخش‌های مختلف مانند آزمایشگاه، داخلی و جراحی برقرار شده است و فکر می‌کنم اقدام بسیار مؤثری باشد.

دانشگاه‌ها، مخصوصاً در شهرستان‌ها، به دلیل کمبود کیس‌های بالینی، نمی‌توانند همه موارد را به تعداد کافی در اختیار دانشجویان قرار دهند. اما در بیمارستان دکتر فتاحیان، این امکان فراهم شده که دانشجویان ما بتوانند تجربه عملی بیشتری کسب کنند. بازخوردهای بسیار مثبتی از دانشجویانی که در این دوره‌ها شرکت کرده‌اند، دریافت کرده‌ایم و امیدواریم این همکاری ادامه‌دار باشد. در همین جا از آقای دکتر فتاحیان و پرسنل محترمشان که با نهایت صمیمیت با دانشجویان ما همکاری کرده‌اند، تشکر و قدردانی می‌کنم.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.