حکیم مهر - ویتامین‌ها از عناصر ضروری حیات و سلامت انسان به‌شمار می‌روند. از این رو دریافت آنها به مقدار کافی از اهمیت زیادی برخوردار است و همانطور که کمبود آن مشکلاتی را همراه دارد، مصرف بیش از اندازه انواع ویتامین نیز عوارض نامطلوبی را به دنبال خواهد داشت. آگاهی در مورد مقدار مورد نیاز برای هر رده سنی از اثرات زیاد و کم آن جلوگیری می‌کند.
فواید: ماده ضروری برای رشد بدن، ساختار استخوان، بینایی در شب، تولید‌مثل و پوست است.
کودکان: میزان مورد نیاز در کودکان یک تا سه ساله روزانه هزار واحد (حداکثر دو هزار واحد)، در کودکان چهار تا هشت ساله روزانه هزار و 333 واحد (حداکثر سه هزار واحد) و برای کودکان 9 تا 13 ساله روزانه دو هزار واحد (حداکثر پنج هزار و 665 واحد) است.
زنان: این میزان در زنان غیر باردار 14 سال به بالا، 2 هزار و 330 واحد است. (در رده سنی 14 تا 18 سال حداکثر دریافت روزانه 9 هزار و 335 واحد و در زنان بالای 19 سال روزانه 10 هزار واحد است.)
زنان باردار: در زنان باردار زیر 18 سال مصرف روزانه 2 هزار و 500 واحد و در زنان باردار بالای 19 سال 2 هزار و 565 واحد از این ویتامین توصیه می‌شود. (حداکثر میزان دریافت در رده سنی 14 تا 18 ساله 9 هزار و 335 واحد و در زنان بالای 19 سال 10 هزار واحد است. اگرچه برخی از متخصصان هشت هزار واحد را به‌عنوان حداکثر میزان مصرف این ویتامین ذکر کرده‌اند.)
زنان شیرده: در زنان شیرده زیر 18 سال، میزان مصرف چهار هزار واحد در روز و در زنان شیرده بالای
19 سال چهار هزار و 335 واحد در روز است. (حداکثر میزان مصرف در رده سنی بین 14 تا 18 سال 9 هزار و 335 واحد و در زنان بالای 19 سال 10 هزار واحد است.)
مردان: برای مردان 14 سال به بالا، 3 هزار واحد توصیه شده است. (حداکثر میزان دریافت برای مردان 10 هزار واحد در روز است).
توجه: لازم به ذکر است که در محاسبه میزان ویتامین A مورد نیاز روزانه، پروویتامین‌ها چون بتاکاروتن که به ویتامین A تبدیل می‌شوند نیز در نظر گرفته شده است.
برخی از متخصصان مصرف سه تا شش میلی گرم بتاکاروتن را در روز توصیه می‌کنند.
کمبود ویتامین A
کمبود ویتامین A با مشکلاتی چون اختلالات پوستی، اسهال شدید و صدمات بینایی همراه است.
در کشورهای توسعه نیافته کمبود شدید این ماده باعث نابینایی سالانه 250 هزار کودک می‌شود. علاوه بر این رژیم‌های غذایی حاوی مقدار کم ویتامین A نیز احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهند.
این در حالی است که دریافت کم ویتامین A در کودکان با عملکرد نامناسب ریه‌ها مرتبط است. از جمله افرادی که بیشتر از دیگران در معرض خطر کمبود ویتامین A قرار دارند، کودکانی هستند که سطح دریافت پروتئین روی و کالری پائینی دارند. همچنین فقر آهن نیز باعث بروز اختلالاتی در سوخت و ساز ویتامین A می‌شود. علاوه بر این، افراد مبتلا به آسم، اختلالات جدی روده، کبد، پانکراس مانند کیست فیبروسین، التهابات روده‌ای و... از جمله افراد در معرض خطر هستند. در این میان، گیاهخواران و افرادی که جراحی داشته‌اند جزو این دسته قرار می‌گیرند.
در افراد سالم، نیاز یکسال ویتامین A در کبد ذخیره می‌شود، از این رو کمبودهای تغذیه‌ای موقت و یا بروز مشکلاتی چون جذب چربی باعث کمبود ویتامین A در بدن نمی‌شوند.
مسمومیت‌های ویتامینA
در صورت مصرف طولانی‌مدت مکمل‌های قوی
ویتامین A گاهی مسمومیت رخ می‌دهد. علائم مصرف زیاد این ویتامین سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، سردرد، مشکلات پوستی، اختلالات ذهنی و در زمان قاعدگی‌های نامنظم است.
مصرف زیاد ویتامین A تقریباً تمام قسمت‌های بدن مانند چشم‌ها، استخوان‌ها، خون، پوست، سیستم عصبی مرکزی، کبد و... را تحت تأثیر قرار داده و گاهی با عوارض خطرناکی چون نابینایی و یا حتی خطر مرگ همراه است.
درکودکان مصرف زیاد این ماده برای مدت طولانی باعث ایجاد مایعات در مغز و سایر عوارض یاد شده می‌شود. علاوه بر این‌که مصرف بیش از حد ویتامین A خطر سرطان معده، پوکی استخوان و شکستگی را در زنان و مردان افزایش می‌دهد.
مواد غذایی ویتامین A
مواد غذایی حاوی ویتامین A عبارتند از: فرآورده‌های حیوانی مانند جگر، محصولات لبنی، تخم‌مرغ و روغن جگر ماهی.
علاوه بر این کاروتنوئیدهای پرو ویتامین A نیز در سبزیجات قرمز، سبز و زرد و میوه‌ها وجود دارند که برای جذب آنها به مقداری چربی رژیمی نیاز است.
