آزمایشگاه دامپزشکی خود را پس از سال‌ها به دلیل فضای ناسالم بازار تعطیل کردم/ با شرایط فعلی کشور، ورود داوطلبان به رشته دامپزشکی با تصور یک شغل پردرآمد، انتظاری واقع‌بینانه نیست

حکیم مهر - محسن طاهرمیرزایی: در شرایطی که بسیاری از دانش‌آموختگان دامپزشکی کشور با چالش‌های متعددی در مسیر حرفه‌ای خود مواجه‌اند، روایت‌هایی از تجربه‌های واقعی می‌تواند تصویری شفاف‌تر و دقیق‌تر از وضعیت فعلی این حوزه ارائه دهد؛ به‌ویژه وقتی راوی یکی از معدود زنان دامپزشک فعال در عرصه‌هایی مختلف در یکی از استان‌های شمال‌غرب کشور باشد.

«دکتر پریسا خاکزاد» فارغ‌التحصیل دامپزشکی از دانشگاه ارومیه (ورودی سال ۱۳۷۹)، از جمله بانوان پیشرو در این حرفه به‌شمار می‌رود. او که تجربه فعالیت از سال ١٣٨٧ در بخشهای مختلف حرفه دامپزشکی شامل آزمایشگاه دامپزشکی، مسئولیت فنی و داروخانه دامپزشکی را در کارنامه خود دارد، اکنون عضو شورای نظام دامپزشکی استان آذربایجان غربی نیز هست.

او در گفت‌وگو با حکیم مهر با صراحت و بی‌پرده از مشکلات ساختاری، چالش‌های شغلی، تبعیض‌های جنسیتی، نابرابری‌های حرفه‌ای و بی‌مهری‌های نهادینه‌شده در نظام دامپزشکی کشور می‌گوید؛ از روزهایی که خانمها با انگیزه و علاقه فراوان رشته دامپزشکی را انتخاب و تحصیل می کنند، اما وجود دشواری‌های مسیر فعالیت، اشتیاق بسیاری از بانوان فعال در رشته دامپزشکی در این منطقه و در این ساختار را کمرنگ می کند.

در این مصاحبه، دکتر خاکزاد با نگاهی واقع‌بینانه و مبتنی بر سال‌ها تجربه میدانی، ضمن تشریح فضای آموزشی دهه هشتاد، دشواری‌های ورود بانوان به عرصه دام بزرگ، روابط کاری فرساینده و ضعف اجرای قوانین حمایتی مانند ماده ۱۹، همچنین بر لزوم اصلاح روابط مالی میان کارفرما و مسئول فنی تأکید می‌کند.

او با لحنی صادقانه خطاب به دختران علاقه‌مند به دامپزشکی هشدار می‌دهد که این مسیر، تنها در صورت وجود علاقه واقعی و آمادگی برای سختی‌های مضاعف، می‌تواند قابل تحمل باشد؛ وگرنه نه تنها خبری از درآمد رؤیایی نیست، بلکه ممکن است بی‌انگیزگی، انزوا و ناامیدی را به دنبال داشته باشد.

این گفت‌وگو، فراتر از یک روایت شخصی، تصویری از یک زیست حرفه‌ای است؛ زیستی که میان شور آغازین و تاسف نهایی در نوسان بوده، اما هنوز صدای اعتراض، خواست تغییر و امید به اصلاح در آن زنده است.

حکیم مهر: لطفاً خودتان را معرفی بفرمایید و بگویید در حال حاضر در کدام شهر مشغول به چه کاری هستید؟

من پریسا خاکزاد هستم، ورودی سال ۱۳۷۹ رشته دامپزشکی دانشگاه ارومیه. در حال حاضر مالک داروخانه دامپزشکی در شهرستان ارومیه هستم. پیش از این، هشت سال در شهرستان نقده آزمایشگاه دامپزشکی داشتم و چهار سال نیز به عنوان مسئول فنی در شرکت مرغ اجداد فعالیت می‌کردم.

حکیم مهر: چه شد که دامپزشکی را انتخاب کردید؟ آیا از ابتدا به این رشته علاقه‌مند بودید؟

در ابتدای مسیر واقعاً علاقه داشتم، اما اکنون شرایط فعلی حاکم بر بخش دامپزشکی، علاقه‌ من در ادامه‌ی این مسیر  به ماهیت مطالبه گری در زمینه فعالیت بانوان در شغل حرفه ای دامپزشکی تغییر یافته است.

حکیم مهر: چرا؟ چه چیزی باعث شده چنین احساسی داشته باشید؟

متأسفانه شرایط بازار کار دامپزشکی بسیار دشوار شده، به‌خصوص در شمال غرب کشور. تعداد فارغ‌التحصیلان دامپزشکی در سال‌های اخیر بسیار زیاد شده است؛ دانشگاه‌های آزاد و دولتی  هر سال تعداد زیادی فارغ‌التحصیل وارد بازار کار می‌کنند و این امر باعث اشباع بیش از حد بازار کار در این رشته می گردد. بدیهی است در چنین فضایی، شرایط شروع کار و ادامه‌ی فعالیت به خصوص برای بانوان بسیار مشکل بوده و بستر رقابت های ناسالم فراهم می گردد.

حکیم مهر: دوران تحصیل عمومی‌تان در دانشگاه چگونه گذشت؟ آیا مطابق انتظاراتتان بود؟

دانشگاه ارومیه در آن دوران از دانشگاه‌های خوب کشور بود. وضعیت اساتید و فضای آموزشی‌اش عالی بود. البته سختی‌هایی هم داشت، مثل رفتن به کشتارگاه در ساعات سه الی پنج صبح، که برای خانم‌ها واقعاً سخت بود. اما در مجموع دوران تحصیل، از نظر علمی و آموزشی، بسیار خوب بود.

حکیم مهر: چه سالی فارغ‌التحصیل شدید؟

در سال ١٣٨٦ فارغ‌التحصیل شدم.

حکیم مهر: بعد از فارغ‌التحصیلی چه مسیری را در پیش گرفتید؟

بلافاصله پس از فارغ‌التحصیلی، درخواست راه‌اندازی آزمایشگاه دامپزشکی در شهرستان نقده را ارائه دادم که پذیرفته شد. از سال ١٣٨٧ به‌صورت رسمی فعالیت خودم را در زمینه آزمایشگاهی آغاز کردم.

حکیم مهر: چرا وارد این حوزه شدید؟ آیا به کار بالینی در دام بزرگ یا دام کوچک علاقه‌ای نداشتید؟

واقعیت این است که شرایط منطقه‌ی ما برای فعالیت در حوزه دام بزرگ بسیار سخت است. در آذربایجان غربی دامداری صنعتی چندانی وجود ندارد. برای یک خانم دامپزشک، رفتن به دامداری‌های سنتی در مناطق کوهستانی و ییلاقات بسیار دشوار است. گاهی باید ساعت‌ها مسیر سخت را طی کرد تا تنها یک گاو یا گله‌ای از گوسفندان را معاینه کرد. به همین دلیل تصمیم گرفتم وارد عرصه‌ای شوم که از نظر شرایط کاری برای خانم‌ها مناسب‌تر باشد، و فعالیت در آزمایشگاه دامپزشکی را انتخاب کردم.

حکیم مهر: آن زمان که در رشته دامپزشکی پذیرفته شدید، واکنش خانواده و اطرافیانتان چه بود؟ آیا مخالفتی وجود داشت؟

خیر، اتفاقاً خانواده‌ام بسیار خوشحال بودند چون این رشته را با روحیات بنده سازگار می دانستند. بنابراین وقتی در این رشته پذیرفته شدم، خیالشـان راحت شد و کاملاً حمایتم کردند.

حکیم مهر: به عنوان یک خانم دامپزشک، از سختی‌های کارتان بگویید. آیا شرایط برای خانم‌ها دشوارتر است؟

بله، متأسفانه سختی‌های زیادی برای خانم‌های دامپزشک وجود دارد. مشکلات خانم‌های دامپزشک در منطقه ما و البته در کل کشور زیاد است. تعداد آقایان در این حرفه بیشتر است و همین امر باعث شده تعاملات و ارتباطات کاری راحت‌تری با هم داشته باشند، اما چون تعداد خانم‌ها کمتر بوده، اغلب به انزوا رانده شده اند و نتوانسته‌اند با همکاران مرد ارتباط شغلی برقرار کنند.

حکیم مهر: در حوزه مسئول فنی، شرایط چگونه است؟

کار به عنوان مسئول فنی برای خانم‌ها بسیار دشوار است. محیط‌هایی که خانم‌ها باید در آن کار کنند، اغلب آمادگی لازم برای حضور حرفه‌ای آن‌ها را ندارند. کارفرمایان به مسئولین فنی بیشتر به عنوان نیروی کار تحمیلی نگاه می کنند به طوری که کارفرمایان فضای مناسبی در اختیار مسئولین فنی قرار نمی دهند و به جایگاه دامپزشک احترام شایسته قائل نمی‌شوند. هنوز در بسیاری از کارخانه‌ها اتاق و دفتر کار مناسب برای مسئول فنی وجود ندارد.

یکی دیگر از چالش‌ها، ارتباط مالی بین کارفرما و مسئول فنی است. کارفرمایان حقوق واقعی تعیین شده برای مسئول فنی دامپزشک را پرداخت نمی کنند و حقوق های بسیار پایین‌تری را پیشنهاد می‌دهند و گاهاً به دلیل اشباع بازار کار مسئولین فنی برخلاف قانون وضع شده در خصوص دستمزد به ناچار حقوق‌های پایین‌تری راضی می‌شوند. تا زمانی که وابستگی مالی مستقیم بین کارفرما و مسئول فنی وجود دارد، مسئول فنی عملاً اختیار چندانی ندارد و اگر بخواهد بر اصول و مقررات پافشاری کند، کارفرما به‌راحتی او را تهدید به اخراج می‌کند یا حتی مانع اشتغال فرد در جاهای دیگر می‌شود.

حکیم مهر: در حوزه دام بزرگ و واکسیناسیون چطور؟

در زمینه دام بزرگ نیز شرایط برای خانم‌ها سخت‌تر است. دامداری‌های صنعتی در منطقه ما بسیار کم شده‌اند. برخی همکاران خانم روزانه برای واکسیناسیون دام‌ها دو ساعت مسیر سخت کوهستانی روستاهای دورافتاده را طی می‌کنند.

حکیم مهر: در حوزه آزمایشگاه هم فعالیت داشتید. چرا آن را تعطیل کردید؟

بله، من سال‌ها آزمایشگاه دامپزشکی داشتم اما در نهایت مجبور شدم آن را تعطیل کنم. فضای ناسالم بازار دلیل تعطیلی آزمایشگاه بود.

حکیم مهر: به تعداد بالای فارغ‌التحصیلان دامپزشکی در منطقه اشاره کردید. این وضعیت چگونه ایجاد شد؟

در استان آذربایجان غربی دو دانشکده دامپزشکی (دولتی و آزاد) وجود دارد؛ از طرفی، در استان هم‌جوار یعنی آذربایجان شرقی، در تبریز و شبستر هم دانشکده‌های آزاد و دولتی وجود دارد. این دانشگاه‌ها در یک منطقه محدود جغرافیایی، باعث شدند که طی سال‌های گذشته تعداد زیادی فارغ‌التحصیل وارد بازار کار شوند. بدیهی است با افزایش تعداد دامپزشکان بازار کار اشباع شده و رقابت‌های ناسالم به شدت افزایش یافته می‌یابد. این رقابت ناسالم آسیب جدی به حرفه دامپزشکی وارد کرده است

حکیم مهر: در مورد ماده ۱۹ و چالش‌های آن چه راه‌حلی مدنظر دارید؟

خوشبختانه در شورای نظام دامپزشکی استان آذربایجان غربی، طی یک سال گذشته اقدامات مؤثری در این زمینه انجام شده است. ضمن برگزاری جلسات متعدد، با تلاش هیئت رئیسه، پیگیر اجرای این ماده قانونی هستیم. به‌ویژه در استان ما که تعداد مسئولان فنی بسیار زیاد است و مشکلات این حوزه مشهودتر است؛ تمرکز ما بر جدا کردن رابطه مالی مستقیم بین کارفرما و مسئول فنی است. امیدواریم با پیگیری‌هایی که انجام می‌دهیم، تا یکی دو ماه آینده بتوانیم به اجرایی شدن واقعی ماده ۱۹ کمک کنیم.

حکیم مهر: چه توصیه‌ای برای دختران علاقه‌مند به دامپزشکی دارید؟ آیا ورود به این رشته را پیشنهاد می‌کنید؟

 خوشبختانه نسبت به گذشته، تعداد خانم‌های دامپزشک بیشتر شده و فضا کمی بازتر شده است. توصیه من این است که اگر کسی علاقه‌مند است، با آگاهی و آمادگی کامل وارد این مسیر شود. دامپزشکی برای خانم‌ها در مقایسه با آقایان سختی های زیادی نظیر تعاملات حرفه ای و جایگاه اجتماعی دارد. اگر کسی با علاقه واقعی و اشتیاق درونی وارد این رشته شود، قطعاً موفق خواهد بود. اما اگر با این تصور بیاید که دامپزشکی شغل پردرآمدی است و آینده مالی درخشانی دارد، باید بداند که با شرایط فعلی کشور، چنین انتظاری واقع‌بینانه نیست.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.