حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: در شرایطی که دامپزشکی بهعنوان یکی از پایههای مهم سلامت جامعه و صنعت دامپروری کشور شناخته میشود، نظام دامپزشکی استان آذربایجان شرقی با چالشها و فرصتهای خاص خود دست و پنجه نرم میکند.
گفتوگوی تفصیلی پیش رو با «دکتر علیرضا چاروقچی» رئیس نظام دامپزشکی این استان، تصویری دقیق و جامع از وضعیت امنیت شغلی دامپزشکان، زیرساختهای حوزه، تعاملات صنفی، اقدامات اصلاحی و برنامههای آینده این نهاد ارائه میدهد.
دکتر چاروقچی با نگاهی واقعبینانه به مشکلاتی چون انباشت فارغالتحصیلان بدون اشتغال، مشکلات حقوقی مسئولین فنی و چالشهای ناشی از عدم هماهنگی در سیاستگذاریهای کلان، از تلاشهای گستردهای سخن میگوید که برای ارتقاء جایگاه و شرایط کاری اعضای نظام دامپزشکی در استان انجام شده است.
از بهبود چشمگیر زیرساختها و روندهای اداری گرفته تا فعالسازی کمیته آموزش و توجه ویژه به رفاه اعضا، این مصاحبه منعکسکننده گامهای عملی و دستاوردهای ملموس در یک سال اخیر است. در کنار این موفقیتها، چشمانداز و برنامههای توسعهای برای سال ۱۴۰۴ شامل ارتقاء کیفیت خدمات، جذب نیروهای جوان، تأمین مسکن و برگزاری مناسبتهای صنفی مطرح شده است.
حکیم مهر: به عنوان رئیس نظام دامپزشکی استان آذربایجان شرقی، مهمترین ویژگیها و چالشهای دامپزشکی در استان را چه میدانید؟
مهمترین چالش دامپزشکی در استان ما، موضوع امنیت شغلی و اقتصادی دامپزشکان است. در شهر تبریز که به «شهر اولینها» معروف است، ما سه دانشکده دامپزشکی داریم. این در حالی است که تا جایی که اطلاع دارم، در کشوری مانند فرانسه تنها چهار یا پنج دانشکده دامپزشکی وجود دارد. بنابراین مشخص است که با این تعداد مراکز آموزش عالی در یک شهر، تعداد فارغالتحصیلان زیاد و در نتیجه، رقابت برای اشتغال بالا خواهد بود.
ما در نظام دامپزشکی تلاش کردهایم با برنامهریزی و ایجاد فرصتهای شغلی، تا حدی این مسئله را مدیریت کنیم و خوشبختانه در این مسیر نیز موفقیتهایی داشتهایم. اما واقعیت این است که موضوع امنیت شغلی همچنان یکی از دغدغههای جدی همکاران دامپزشک در استان است.
حکیم مهر: بهطور خاص، وضعیت امنیت شغلی و اقتصادی مسئولین فنی بهداشتی دامپزشکی در استان چگونه است؟
ما نظام استان را در شرایط خاصی تحویل گرفتیم. در همین چارچوب، یکی از مهمترین مسائل مربوط به مسئولین فنی دامپزشک است. متأسفانه این گروه از دامپزشکان، از نظر شغلی و اقتصادی در شرایط مطلوبی قرار ندارند. یکی از دلایل اصلی این وضعیت، بلاتکلیفی در تعیین متولی اصلی مسئولین فنی است. هم اداره کل دامپزشکی و هم نظام دامپزشکی در این حوزه نقش دارند، اما مشخص نیست که در نهایت، مسئول مستقیم این افراد کدام نهاد است.
برای مثال، اگر کارفرمایی از پرداخت حقوق مسئول فنی خودداری کند، مشخص نیست که این مسئول فنی باید به کجا شکایت کند؛ کمیته ماده ۱۹ در اداره کل دامپزشکی؟ نظام دامپزشکی؟ اداره کار؟ این چندگانگی موجب شده است که دامپزشکان احساس بیپشتوانگی کنند و در مواردی حتی دلسرد شوند.
از طرفی، قدرت و نفوذ برخی کارفرماها باعث شده که پیگیری مطالبات حقوقی دامپزشکان به راحتی امکانپذیر نباشد. در بعضی موارد، اداره دامپزشکی امکان برخورد قاطع با تخلفات را ندارد، چراکه تعطیلی برخی واحدهای تولیدی مثل مرغ مادر یا کشتارگاهها پیامدهای سنگینی دارد. در نتیجه، برخی کارفرمایان با آگاهی از این محدودیتها، حقوق مسئولین فنی را نادیده میگیرند. متأسفانه حتی در اداره کار نیز این کارفرمایان با استناد به «حمایت از تولید» یا «جایگاه تولیدکننده»، موفق میشوند حق و حقوق دامپزشک را نادیده بگیرند.
به اعتقاد من، باید تکلیف جایگاه مسئولین فنی مشخص شود. نمیشود تأیید صلاحیت را یک نهاد انجام دهد، نظارت را نهاد دیگری و شکایات را هم جای دیگری بررسی کند. این پراکندگی باید در نهایت به یک ساختار منسجم ختم شود تا دامپزشکان از حقوق قانونی خود بهرهمند شوند.
حکیم مهر: ارزیابی شما از وضعیت زیرساختهای دامپزشکی در استان آذربایجان شرقی چیست؟
از نظر زیرساختهای دامپزشکی مانند آزمایشگاهها، کشتارگاهها، داروخانهها و سایر مراکز مرتبط، استان آذربایجان شرقی در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار دارد. در این حوزه نهتنها کمبودی احساس نمیشود، بلکه در برخی موارد حتی با مازاد امکانات نیز مواجه هستیم. بنابراین در بخش زیرساخت، چالشی جدی در استان وجود ندارد.
حکیم مهر: برای افزایش مشارکت اعضای نظام دامپزشکی استان در انتخابات و مجامع استانی چه برنامهای داشتید و تا چه میزان موفق بودید؟
ما در این زمینه بهجای شعار دادن، عملکرد عملی ارائه دادیم. در دوره اخیر، مشارکت اعضای نظام دامپزشکی استان آذربایجان شرقی در انتخابات به بیش از ۸۰ درصد رسید. از مجموع حدود ۱۰۵۰ عضو، بالغ بر ۷۸۰ نفر در انتخابات شرکت کردند. این در حالی است که در دوره قبلی، کل آرای مأخوذه حتی به ۴۰۰ رأی هم نمیرسید و در مواردی، افراد با تنها ۹۰ رأی به عضویت هیات مدیره انتخاب میشدند.
در دوره اخیر، حتی یکی از اعضای علیالبدل ما با بیش از ۲۵۰ رأی انتخاب شد، که این موضوع نشاندهنده مشارکت گسترده و پرشور همکاران در انتخابات است.
علت این موفقیت را باید در رویکرد ما به مشارکت واقعی بخش خصوصی جستوجو کرد. ما تلاش کردیم تا اعضای بخش خصوصی را به میدان بیاوریم و به آنها این پیام را بدهیم که نظام باید در اختیار بخش خصوصی باشد، نه صرفاً بدنه دولتی. خوشبختانه این نگاه محقق شد و در نهایت، رئیس فعلی نظام نیز از فعالان بخش خصوصی است و کارمند دولت نیست. این موضوع به افزایش حس تعلق و مشارکت در بین اعضا کمک شایانی کرد.
حکیم مهر: رابطه و تعامل نظام دامپزشکی استان با اداره کل دامپزشکی استان چگونه است؟ آیا این رابطه بیشتر مبتنی بر همافزایی است یا اصطکاک؟
رابطه بین نظام دامپزشکی استان و اداره کل دامپزشکی استان بسیار خوب و سازنده است. همکاری دو جانبه و محترمانهای بین ما وجود دارد. مدیرکل فعلی دامپزشکی استان نیز خود از منتخبین دورههای گذشته نظام دامپزشکی بوده و به همین دلیل، هماهنگی و درک متقابل بالایی میان طرفین برقرار است.
البته گاهی اوقات چالشهایی ایجاد میشود، اما منشأ آنها معمولاً در سطح استان نیست، بلکه مربوط به بخشنامهها یا شیوهنامههایی است که از سوی سازمان دامپزشکی کشور صادر میشود. برای مثال، اخیراً شیوهنامهای صادر شده که بهنظر میرسد هم با روح فعالیت نظام دامپزشکی مغایر است و هم آرامش سیستم دامپزشکی کشور را بههم میزند.
خوشبختانه در استان ما، با تدبیر و همکاری نزدیک میان نظام و اداره کل، این موارد بهخوبی مدیریت شده و اجازه داده نشده که به اختلاف منجر شود. اما واقعیت این است که نیاز به بازنگری در شیوهنامهها و سیاستهای کلان سازمان دامپزشکی کشور احساس میشود. تصمیمات بالادستی باید با درک درست از شرایط میدانی اتخاذ شوند تا در اجرا، مانعی برای فعالیتهای نظام و دامپزشکان ایجاد نگردد.
حکیم مهر: گفتید که نظام دامپزشکی استان را در شرایط خاصی تحویل گرفتید. منظورتان از این شرایط چیست و در آغاز کار، وضعیت اداری و مالی چگونه بود؟
زمانی که مسئولیت نظام دامپزشکی استان آذربایجان شرقی را پذیرفتم، آنچه تحویل گرفتم تنها یک کلید، یک مهر، یک حساب بانکی با موجودی ۶۰ هزار تومان (که حتی به نام اداره دامپزشکی بود)، و یک ساختمان قدیمی بود که از زمان خرید آن در سال ۱۳۷۸ تا آن زمان هیچگونه بازسازی در آن صورت نگرفته بود. هیچ لیست اموالی به من تحویل داده نشد و نظام به یکی از همکاران خود نیز چهار ماه حقوق بدهکار بود. این وضعیت به هیچوجه در شأن جامعه دامپزشکی نبود.
حکیم مهر: چه اقداماتی برای بازسازی دفتر نظام دامپزشکی استان انجام دادید و منابع مالی آن چگونه تأمین شد؟
در یک اقدام منسجم و با کمک اعضای صنف، حدود یک میلیارد و پانصد میلیون تومان بهصورت هبه و کمکهای داوطلبانه جمعآوری شد. تمامی این مبالغ ابتدا به حساب سازمان نظام دامپزشکی کشور واریز شد و سپس صد درصد آن به حساب نظام استانی بازگشت و صرف بازسازی دفتر شد. خوشبختانه این فرایند در مدت حدود سه ماه و نیم انجام شد و امروز دفتر نظام با تجهیزات نو و مناسب، در شأن همکاران دامپزشک فعالیت میکند.
حکیم مهر: در دوره ریاست شما، نظام استان چه میزان حمایت مالی از سازمان مرکزی دریافت کرده است؟ این میزان در مقایسه با دورههای گذشته چه تغییری داشته است؟
در سال ۱۴۰۳ موفق شدیم ۵۰۰ میلیون تومان نقدی از سازمان مرکزی دریافت کنیم. در حالیکه در دو سال پیش از آن (۱۴۰۱ و ۱۴۰۲) هیچگونه دریافتی از مرکز صورت نگرفته بود. این در حالی است که در سال ۱۴۰۲، حدود ۱.۴ میلیارد تومان از استان ما به حساب سازمان مرکزی واریز شده بود، اما تنها ۱۹ درصد آن بهصورت غیرنقدی (حقوق یکی از پرسنل استان) بازگردانده شد.
در سال جاری، علاوه بر ۵۰۰ میلیون تومان نقد، حقوق سه نفر از پرسنل نیز توسط سازمان مرکزی پرداخت میشود؛ یعنی ما شاهد بازگشت بیش از ۱۰۰ درصد منابع پرداختیمان به استان بودیم. این یک تحول کمنظیر است.
حکیم مهر: در زمینه نیروی انسانی شاغل در دفتر نظام استان چه تحولی ایجاد شد؟
در طول ۱۵ سال گذشته، نظام استان تنها یک نیروی رسمی داشت. اما در سال جاری، این تعداد به سه نفر افزایش یافت. هر سه نفر بهصورت رسمیـقراردادی تحت پوشش سازمان نظام دامپزشکی کشور قرار دارند و حقوق و بیمهشان از سوی مرکز تأمین میشود. همچنین تمام بدهیهای دوره گذشته نیز توسط تیم ما تسویه شد.
حکیم مهر: آیا نظام دامپزشکی استان در حوزه مالی دارای حساب مستقل بود؟ در این زمینه چه اقدامی انجام دادید؟
متأسفانه تا زمان آغاز به کار ما، نظام دامپزشکی استان آذربایجان شرقی فاقد حساب بانکی رسمی به نام خود بود. برای نخستینبار موفق شدیم در بانک ملی شعبه تبریز حساب رسمی به نام نظام استان افتتاح کنیم. این اقدام ساده اما ضروری، گام مهمی در جهت شفافیت و استقلال مالی بود.
حکیم مهر: در ابتدای دوره، انجمنهای صنفی دامپزشکی در چه وضعیتی بودند و چه اقداماتی برای فعالسازی یا تأسیس آنها انجام شد؟
در زمان آغاز فعالیت ما، هیچ انجمن صنفی دامپزشکی در استان فعال نبود. ما چهار انجمن را پایهگذاری کردیم؛ دو انجمن (پیرادامپزشکان و مسئولین فنی) تا مرحله نهایی و انتخاب هیئتمدیره پیش رفتند و دو انجمن دیگر (داروخانهداران و کلینیکهای دامپزشکی) نیز در حال تأسیس هستند.
حکیم مهر: در حوزه حقوق و جایگاه مسئولین فنی بهداشتی دامپزشکی چه برنامههایی داشتید و تا چه اندازه در بهبود شرایط موفق بودهاید؟
در آغاز کار، کف حقوق مسئولین فنی دامپزشک در استان ما چیزی بین ۶ تا ۸ میلیون تومان بود. امروز این عدد به حدود ۲۵ میلیون تومان رسیده و اگر تعامل ما با اداره کل ادامه یابد، این رقم تا پایان سال به ۳۵ میلیون تومان هم خواهد رسید. این افزایش چشمگیر، نتیجه پیگیریهای مداوم و هماهنگیهای ساختاری بین نظام و دستگاههای نظارتی استان بوده است.
حکیم مهر: آیا سطحبندی مسئولین فنی در استان اجرایی شده است؟ هدف از این طرح چیست و چه تأثیری در وضعیت شغلی آنها خواهد داشت؟
بله، ما از نیمه دوم سال ۱۴۰۳، سطحبندی مسئولین فنی دامپزشک را اجرا خواهیم کرد. این سطحبندی بر اساس تجربه، تخصص و نوع مرکز تحت نظارت انجام میشود و هدف اصلی آن ارتقاء جایگاه حرفهای مسئولین فنی و به تبع آن افزایش حقوق آنان است.
حکیم مهر: در زمینه اشتغال دامپزشکان، بهویژه در مراکز مرغداری، چه اقداماتی صورت گرفته است؟
در حوزه مسئولین فنی مرغداریها، با رایزنی و تعامل با تعاونیهای مرغداران شهرستانها، موفق شدیم برای ۸ نفر از دامپزشکان اشتغال ایجاد کنیم. این اقدام در شرایط فعلی بازار کار دامپزشکی، یک گام مثبت در جهت کاهش بیکاری و بهکارگیری ظرفیت علمی نیروهای متخصص است.
حکیم مهر: ارتباط نظام استان با نهادهایی مانند جهاد کشاورزی، صمت، شهرداری، تعزیرات و اتحادیهها چگونه است و چه نتایجی به دنبال داشته است؟
در این دوره، تعاملات مؤثری با نهادهای مختلف برقرار شد. از جمله سازمان جهاد کشاورزی، معاونت امور دام، نظام مهندسی، سازمان صمت، تعزیرات و شهرداری. برای اولینبار گشتهای مشترکی با سازمان صمت برگزار کردیم تا ارزیابی از مراکز دامپزشکی با نگاه تخصصی و علمی صورت گیرد، نه با داوری افراد غیرمتخصص. همچنین در حوزه دام کوچک موفق شدیم با همکاری شهرداری، برخی مداخلات غیرقانونی از سوی اتحادیه قصابان را مهار کنیم.
حکیم مهر: تعامل شما با نمایندگان مجلس در استان چگونه بوده و آیا این ارتباط تأثیری در فعالیتهای نظام داشته است؟
برای نخستینبار در تاریخ نظام دامپزشکی استان، نمایندگان محترم مجلس از دفتر نظام بازدید کردند و جلساتی نیز با آنها برگزار شد. این ارتباط مؤثر، زمینهساز حمایتهای بیشتر و پیگیری مطالبات صنفی دامپزشکان در سطح ملی خواهد بود.
حکیم مهر: در زمینه امنیت شغلی همکاران، بهویژه دامپزشکان فعال در حوزه دامهای کوچک، چه اقداماتی انجام دادید و تعامل با نیروی انتظامی چگونه شکل گرفت؟
با هماهنگی نیروی انتظامی استان و حضور معاونت حقوقی این نهاد در دفتر نظام، تفاهمنامهای برای تحویل شوکر و افشانه به دامپزشکانی که متقاضی بودند منعقد شد و این موضوع بهصورت عملیاتی اجرا شد. این اقدام در راستای تأمین امنیت شغلی و فردی همکاران، بهویژه در فعالیتهای میدانی، صورت گرفت.
حکیم مهر: با دانشکدههای دامپزشکی استان چه نوع ارتباطی برقرار کردید و از ظرفیتهای علمی آنها تا چه حد بهره گرفتهاید؟
در دوره اخیر، ارتباطاتی با دانشکدههای دامپزشکی استان برقرار کردیم، اما به صراحت عرض میکنم که این ارتباط هنوز در سطحی نیست که رضایت شخصی بنده را تأمین کند. معتقدم باید از ظرفیت علمی دانشگاهها بهرهی بسیار بیشتری بگیریم و این یکی از محورهای کاری ما در ادامه مسیر خواهد بود.
حکیم مهر: در حوزه ارزیابی و کارشناسی پروندههای ماده ۲ و ۵ چه اقداماتی صورت گرفته است؟
ما بیش از ۳ هزار پرونده ماده ۵ و حدود ۳۵۰ پرونده ماده ۲ را بررسی کردیم؛ کاری بسیار حساس که توسط ۱۱ نفر از کارشناسان استان انجام شد. بررسیها نشان داد که حدود ۴۵ درصد از این پروندهها تنها توسط یک کارشناس بررسی میشدند و سهم ۶۰ درصدی مابقی میان ۱۰ کارشناس دیگر تقسیم شده بود. در ماده ۲ نیز یک کارشناس بخش عمده شهرها را بررسی میکرد، بدون آنکه اجازه بررسی ماده ۵ همان شهر را داشته باشد. این وضعیت ناعادلانه بود و اصلاح شد. برای ارتقای این فرآیند، آزمونی برگزار کردیم و کارشناسان جدیدی را جذب و تقسیمبندی عادلانهای انجام دادیم. البته این اصلاحات با مقاومتهایی هم مواجه شد، اما با حمایت ریاست محترم سازمان نظام دامپزشکی کشور و شورای استانی، موفق به اجرای آن شدیم.
حکیم مهر: در زمینه آموزش و ارتقاء دانش حرفهای چه برنامههایی اجرا شده است؟
ما کمیته آموزش را فعال کردیم و در سال ۱۴۰۳، ۹ دوره بازآموزی را با همکاری اساتید سه دانشکده دامپزشکی استان برگزار کردیم. این کار برخلاف رویه سالهای قبل بود که آموزشها توسط شرکتهای خصوصی برگزار میشد و درآمدی برای نظام استانی نداشت. اکنون این روند به سود اعضای نظام مدیریت میشود و قصد داریم در سال ۱۴۰۴ با برنامهریزی مدونتر ادامه دهیم. از طرفی با بررسی وضعیت، متوجه شدیم که ارجاع نمونههای آب به آزمایشگاههای فاقد تاییدیه و تجهیزات لازم صورت میگرفت. با استعلام رسمی از اداره کل دامپزشکی، این روند اصلاح شد و نمونهها تنها به آزمایشگاههای واجد صلاحیت ارجاع داده میشوند.
حکیم مهر: چه اقداماتی برای توزیع عادلانه مسئولیتهای فنی صورت گرفته است؟
ما با از بین بردن انحصار و تمرکزگرایی در ارجاع مسئولیتهای فنی گاوداریها و مراکز پرورش آبزیان، این مسئولیتها را به دامپزشکان جوانتر نیز واگذار کردیم. همچنین صدور مجوز برای مطب، داروخانه و مراکز دامپزشکی با رعایت عدالت و امتیازبندی منصفانه انجام میشود. از طرفی با همکاری اداره کل دامپزشکی و مدیریت دارو و درمان، موفق شدیم همکاران را برای تمدید پروانههای خود تشویق کنیم. در نتیجه، در سال ۱۴۰۳ تعداد ۱۸۹ پروانه تمدید شد که آماری قابل توجه است.
حکیم مهر: در برخورد با تخلفات و رسیدگی به شکایات چه تدابیری اندیشیده شده است؟
هیئت بدوی رسیدگی به تخلفات را فعال کردیم و در سال گذشته به ۱۱ پرونده رسیدگی شد. این رویکرد باعث افزایش اعتماد اعضا به نظام و فرآیندهای نظارتی آن شد. همچنین ما جلسات منظمی با اقشار مختلف صنف دامپزشکی، از جمله داروخانهداران، کلینیسینهای دام کوچک، اساتید دانشگاهی، پیرادامپزشکان و مراکز مایهکوبی برگزار کردیم. شنیدن مستقیم دغدغهها و نظرات همکاران، یکی از سیاستهای جدی ما در مدیریت نظام بوده است.
حکیم مهر: در زمینه خدمات رفاهی برای اعضا چه اقداماتی انجام شده است؟
در حوزه رفاه، با آزمایشگاه تشخیص طبی قرارداد بستیم تا اعضا و خانواده درجه یکشان از ۲۰٪ تخفیف بهرهمند شوند. همچنین با چند رستوران و هتل، تخفیف ۱۵٪ و با مدارس غیرانتفاعی، تخفیف ۱۰٪ برای فرزندان اعضا فراهم کردیم. برای اولین بار، با نظر مثبت مدیرکل محترم اداره کل دامپزشکی، کارشناسیهای درخواستی از سایر ادارات به کارشناسان ماده ۵ ارجاع داده شد تا منبع درآمدی جدیدی برای این کارشناسان فراهم شود.
حکیم مهر: چه اصلاحاتی در فرآیند قراردادهای مسئولین فنی اعمال شد؟
در دورههای قبلی، قراردادها نیاز به امضای رئیس نظام و رئیس اداره دامپزشکی شهرستان داشت که موجب رفتوآمدهای غیرضروری برای دامداران و مرغداران میشد. این امضاها حذف شد و بوروکراسی زائد کنار گذاشته شد.
حکیم مهر: به عنوان رئیس نظام دامپزشکی استان، روال کاری روزانهتان به چه صورت است؟
من از شنبه تا چهارشنبه به طور میانگین بیش از دو ساعت و نیم در نظام استان حضور دارم. بررسی پروندهها نیز حدود دو ساعت دیگر از زمان من را در دفتر یا منزل میگیرد. جلسات متعددی نیز با ادارات مختلف داریم. این در حالی است که ریاست نظام استان هیچ حقوق، مزایا، پاداش یا حق مأموریتی ندارد و این نکته باید برای اعضا شفاف باشد.
حکیم مهر: در زمینه اطلاعرسانی به اعضا چه اقداماتی انجام شده است؟
کانال رسمی نظام دامپزشکی استان فعال است و همه اخبار و اطلاعیهها بهطور شفاف در آن منتشر میشود. پاسخگویی شبانهروزی نیز از اصول کار ماست و حتی پیامهای ارسالی ساعت ۲۴ نیز پاسخ داده میشوند. جلسات ماهانه منظم با اعضای شورای نظام برگزار میشود و تصمیمگیریها بهصورت جمعی و مشارکتی انجام میپذیرد.
حکیم مهر: برنامههای پیشرو نظام دامپزشکی استان آذربایجان شرقی برای سال ۱۴۰۴ چیست؟
نظمبخشی به وضعیت پرورشدهندگان ماهی و مسئولین فنی مرتبط با آنها از طریق تعامل با اداره کل شیلات استان، بررسی راهکارهای ساخت مسکن برای اعضای نظام دامپزشکی استان، برگزاری جشنی در شان و منزلت اعضا به مناسبت ۱۴ مهر، خرید زمین از اداره کل مسکن و شهرسازی استان برای احداث ساختمان مستقل نظام دامپزشکی و اجرای دوباره فرآیند جذب کارشناسان ماده ۵ و استفاده از نیروهای تازهنفس.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.