روز جهانی هاری؛ وقتشه! نقش دامپزشکی در تحقق جامعه‌ای بدون هاری
دکتر محمدرضا شعله‌پاش
رئیس گروه مطالعات اپیدمیولوژیک بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کشور
۶ مهرماه، همزمان با روز جهانی هاری، همایشی با حضور مسئولان ملی و بین‌المللی در انستیتو پاستور ایران برگزار می‌شود. این روز فرصتی است برای یادآوری اهمیت یکی از کشنده‌ترین بیماری‌های مشترک انسان و حیوان و نیز تأکید بر نقش کلیدی دامپزشکی در کنترل و پیشگیری از آن.
هاری یکی از بیماری‌های ویروسی مشترک میان انسان و حیوان است که به‌محض بروز علائم، تقریباً صددرصد کشنده محسوب می‌شود، اما با وجود چنین شدت و خطری، این بیماری کاملاً قابل پیشگیری است. واکسیناسیون حیوانات خانگی و پرسه‌زن، مراقبت‌های بهداشتی پس از حیوان‌گزیدگی و آموزش عمومی از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند از مرگ‌های ناشی از هاری جلوگیری کنند. هر ساله هزاران نفر در جهان قربانی این بیماری می‌شوند، اما تجربه کشورهایی که موفق به حذف هاری شده‌اند نشان می‌دهد دستیابی به جامعه‌ای بدون هاری امری دست‌یافتنی است.
سازمان جهانی بهداشت (WHO) با همکاری سازمان جهانی بهداشت حیوانات (WOAH) و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) شعار روز جهانی هاری در سال ۲۰۲۵ را «Act Now: You, Me, Community» یا «وقتشه! تو، من، همه‌ی ما» اعلام کرده است؛ این فراخوان جهانی مردم، جوامع محلی و نهادها را به اقدام فوری و مشترک برای جلوگیری از انتقال ویروس هاری فرا می‌خواند. به گفته سازمان جهانی بهداشت: "هیچ نهادی به تنهایی نمی‌تواند هاری را ریشه‌کن کند و اقدام فوری همه افراد، جوامع محلی و سازمان‌ها ضروری است."
اتحاد جهانی کنترل هاری (GARC) نیز در بیانیه خود تأکید کرده است: "هر واکسنی که به یک سگ تزریق می‌شود، به معنای نجات جان یک انسان در آینده است. واکسیناسیون گسترده سگ‌ها همچنان مؤثرترین ابزار برای پیشگیری از هاری انسانی است."
علاوه بر این، اتحادها و نهادهای تخصصی مانند Global Alliance for Rabies Control (GARC / Rabies Alliance) راهنماها و کیت‌هایی برای برگزاری روز جهانی هاری منتشر کرده‌اند تا سازمان‌ها و جوامع بدانند چگونه برنامه‌های محلی خود را طراحی و اجرا کنند و فعالیت‌هایشان را با تلاش جهانی هماهنگ سازند.
دامپزشکی در این مسیر خط مقدم مبارزه با هاری در حیوانات است. واکسیناسیون سگ‌ها و گربه‌ها، همکاری در مدیریت جمعیت سگ‌های پرسه‌زن، پایش اپیدمیولوژیک بیماری و تعامل نزدیک با وزارت بهداشت برای ارجاع سریع موارد حیوان‌گزیدگی از جمله وظایف کلیدی سازمان دامپزشکی کشور به شمار می‌رود. بدون کنترل بیماری در حیوانات، امکان ریشه‌کنی هاری در انسان وجود ندارد. در همین راستا، سازمان دامپزشکی با اجرای برنامه‌های واکسیناسیون گسترده و تقویت همکاری‌های بین‌بخشی، نقش مهمی در تحقق هدف جهانی «صفر مرگ انسانی ناشی از هاری تا سال ۲۰۳۰» ایفا می‌کند.
ایران نیز در قالب برنامه‌های مشترک با سازمان‌های بین‌المللی از جمله WHO، WOAH و FAO، دستاوردهای ارزشمندی در زمینه مبارزه با هاری داشته است. برگزاری همایش روز جهانی هاری در انستیتو پاستور، علاوه بر مرور اقدامات و تجربیات، بستری برای بررسی چالش‌ها و تبادل نظر درباره راهبردهای آینده فراهم می‌آورد.
روز جهانی هاری یادآور آن است که پیشگیری از هاری نه‌تنها یک مسئولیت سازمانی، بلکه مسئولیتی اجتماعی است. تحقق جامعه‌ای بدون هاری تنها یک شعار جهانی نیست؛ برای ایران می‌تواند به معنای صرفه‌جویی سالانه میلیون‌ها یورو در هزینه‌های درمان، کاهش بار مالی بر نظام سلامت و همچنین ارتقای جایگاه کشور در برنامه‌های مشترک سلامت جهانی باشد. دستیابی به این هدف نیازمند مشارکت همگانی است؛ از شهروندانی که حیوانات خانگی خود را واکسینه می‌کنند تا رسانه‌هایی که آگاهی عمومی را گسترش می‌دهند و نهادهایی که در خط مقدم سلامت انسان و حیوان همکاری می‌کنند.
هاری قابل پیشگیری است؛ وقتشه! تو، من، همه‌ی ما، برای جامعه‌ای بدون هاری اقدام کنیم.
