حکیم مهر: مرگ یک جانور نادر در رودخانه‌ای در جنوب فارس، پرده از رازی بزرگ برداشت؛ کشف لاشه یک شنگ اوراسیایی (سمور آبی) برای نخستین بار در این منطقه، زیست‌شناسان را هم به وجد آورد و هم به تکاپو انداخت.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، وجد از این بابت که حضور این گونه نشانه سلامت اکوسیستم است و تکاپو برای نجات آخرین بازمانده‌های آن از چنگال تهدیدهایی که این کشف را به یک زنگ خطر تبدیل کرده است.
گنجینه‌ای به نام تنوع زیستی
تنوع زیستی، سرمایه‌ای بی‌همتا و غیرقابل جایگزین برای هر کشور محسوب می‌شود.
این گنجینه نه تنها بر زیبایی‌های طبیعی می‌افزاید، بلکه نشانگر سلامت اکوسیستم‌ها و تضمین‌کننده ادامه حیات برای نسل‌های آینده است.
از بین رفتن هر گونه زیستی، همچون از دست دادن حلقه‌ای از زنجیره به هم پیوسته حیات است که ثبات کل سیستم را با مخاطره روبرو می‌سازد.
در میان گونه‌های مختلف، پستانداران به دلیل نقش کلیدی در زنجیره غذایی و حساسیت بالایی که به تغییرات محیطی دارند، به عنوان شاخص‌های سلامت محیط زیست شناخته می‌شوند.
حضور یا عدم حضور آن‌ها می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره کیفیت آب، هوا و پوشش گیاهی یک منطقه در اختیار کارشناسان قرار دهد.
بر این اساس، توجه به وضعیت این گونه‌ها امری ضروری و حیاتی است.
گونه "شنگ اوراسیایی" (Eurasian Otter) با نام علمی Lutra lutra، یکی از این شاخص‌های بااهمیت است.
این حیوان که به "سمور آبی" نیز معروف است، کاملا وابسته به اکوسیستم‌های آبی سالم است.
حضور شنگ در رودخانه‌ای نشان می‌دهد که آن رودخانه از کیفیت آب مناسب، جمعیت کافی ماهی و پناهگاه‌های امن برخوردار است.
متاسفانه این گونه در بسیاری از مناطق جهان و همچنین ایران، به دلایل مختلف با کاهش شدید جمعیت روبرو شده و در فهرست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در رده "نزدیک تهدید" قرار دارد.
کشفی که یک معما را حل کرد
نخستین گزارش از حضور گونه نادر و بااهمیت ملی "شنگ اوراسیایی" (سمور آبی) در جنوب استان فارس، با کشف لاشه یک فرد از این گونه در رودخانه تنگ چرخی شهرستان زرین دشت به ثبت رسید.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان زرین دشت در این زمینه گفت: پیش از این، هیچ گزارشی از حضور شنگ اوراسیایی در جنوب استان فارس وجود نداشت؛ مشاهده این نمونه، اگرچه با تلف شدن همراه بود، اما از وجود این گونه باارزش در این منطقه حکایت دارد.
هشدار قرمز؛ جمعیتی در آستانه نابودی
مصیب ابراهیمی با هشدار درباره وضعیت این گونه بیان کرد: بررسی‌های میدانی در مدت حدود ۲ سال گذشته نشان می‌دهد جمعیت این گونه در منطقه بسیار محدود است و با تهدیداتی جدی از جمله خشکسالی، صید غیرمجاز و تخریب پوشش گیاهی حاشیه رودخانه روبروست.
شهرستان زرین دشت در فاصله ۲۷۰ کیلومتری شرق شیراز در استان فارس قرار دارد.
راهی به جلو؛ نجات گنج پنهان فارس
کشف نخستین شنگ اوراسیایی در جنوب فارس، اگرچه با رویداد تلخ مرگ این جاندار همراه بود، اما پیامی دوگانه در خود دارد؛ از یک سو، این رویداد یک دستاورد علمی و زیست محیطی مهم محسوب می‌شود چرا که محدوده شناخته شده پراکنش این گونه در کشور را گسترده‌تر کرده و ثابت می‌کند که هنوز می‌توان به بقای پنهانی گونه‌های نادر در گوشه‌وکنار میهن امید داشت.
این کشف، پنجره‌ای جدید به سوی مطالعات بوم‌شناسی و حفاظتی در منطقه جنوب فارس می‌گشاید و نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر برای یافتن دیگر افراد این جمعیت پنهان را آشکار می‌سازد.
اما روی دیگر سکه، هشدار جدی است که رئیس اداره محیط زیست زرین‌دشت در مورد آن سخن گفت؛ تهدیداتی چون خشکسالی‌های ممتد و مدیریت نادرست منابع آب که حیات رودخانه‌ها را به مخاطره می‌اندازد، صید غیرمجاز که طعمه‌های اصلی شنگ را کاهش می‌دهد و تخریب پوشش گیاهی حاشیه رودخانه‌ها که پناهگاه امن این حیوان است، مجموعه عوامل مرگ‌باری هستند که بقای این جمعیت محدود و تازه‌یافته را تهدید می‌کنند.
اکنون وظیفه متولیان حفاظت از محیط زیست و همچنین جامعه محلی و سازمان‌های مردم‌نهاد، سنگین‌تر از گذشته است.
این کشف باید به عنوان نقطه عطفی برای تدوین و اجرای یک برنامه عمل فوری برای حفاظت از شنگ اوراسیایی در جنوب فارس تبدیل شود.
اقداماتی همچون پایش مستمر رودخانه‌های منطقه، کنترل شدید صید غیرمجاز، احیای پوشش گیاهی حاشیه رودخانه‌ها و همچنین آگاه‌سازی جوامع محلی درباره اهمیت این گونه، گام‌های ضروری برای جلوگیری از انقراض محلی شنگ در این ناحیه است.
باید کاری کنیم که این اولین گزارش، به آخرین گزارش از حضور این گونه در جنوب فارس تبدیل نشود، بلکه سرآغازی برای احیای جمعیت آن و تضمین بقایش در اکوسیستم‌های آبی این خطه از کشورمان باشد.
