«دکتر محسن جواهری» افزود: مهندسین دامپروری که در دامداری‌ها به‌عنوان کارشناس فعالیت می‌کنند، عملاً بسیاری از اقدامات درمانی را خودشان انجام می‌دهند ...
حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: در حالی که خراسان رضوی یکی از وسیع‌ترین و متنوع‌ترین قطب‌های دامپروری کشور به شمار می‌رود و هزاران واحد پرورشی از گاوداری و گوسفندداری گرفته تا مرغداری، آبزی‌پروری، شترداری و زنبورداری در گستره ۳۴ شهرستان این استان فعال‌اند، اما شبکه ارائه خدمات دامپزشکی در سال‌های اخیر با چالش‌هایی جدی روبه‌رو شده است؛ چالش‌هایی که صدای کلینیسین‌های بخش خصوصی را بیش از همیشه بلند کرده است. از تمرکز بی‌رویه درمانگاه‌ها در مشهد و خالی ماندن مناطق دوردست از دامپزشک گرفته تا فشارهای اقتصادی کمرشکن، قوانین یک‌طرفه شهرداری، مالیات‌های سنگین و توقف چهار ساله صدور پروانه دام کوچک، همگی سهم بزرگی در تعطیلی درمانگاه‌ها و مهاجرت اجباری درمانگران به سمت مسئولیت‌های فنی داشته است.
در کنار این مشکلات ساختاری، ورود افراد فاقد صلاحیت به حوزه‌های تخصصی مانند تلقیح مصنوعی، مداخله مهندسین دامپروری در امور درمانی، فعالیت مراکز مایه‌کوبی مستقل بدون نظارت دامپزشکی و سلب خدمات از بخش خصوصی در قالب زنجیره‌های تولید گوشت، وضعیت را پیچیده‌تر و امنیت بهداشت عمومی را تهدیدپذیرتر کرده است.
«دکتر محسن جواهری» رئیس انجمن صنفی کلینیسین‌های دامپزشکی استان خراسان رضوی در گفت‌وگو با حکیم مهر، از واقعیت‌های پنهان مانده این حوزه می‌گوید؛ واقعیت‌هایی که نشان می‌دهد کلینیسین‌ها در یکی از مهم‌ترین استان‌های دامپروری کشور نه‌تنها زیر بار فشارهای اقتصادی خم شده‌اند، بلکه با تصمیمات ناهماهنگ و نبود حمایت‌های قانونی نیز دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
حکیم مهر: لطفاً در ابتدا تصویری کلی از وضعیت کلینیسین‌های دامپزشکی در استان خراسان رضوی ارائه دهید.
استان خراسان رضوی ۳۴ شهرستان دارد که مشهد، نیشابور، سبزوار و تربت حیدریه بزرگ‌ترین آنها هستند. این استان از نظر فعالیت‌های دامپروری بسیار متنوع است و شامل واحدهای گاوداری پرواری و شیری، گوسفندداری پرواری و داشتی، مرغداری‌های گوشتی، تخم‌گذار و مادر، واحدهای پرورش آبزیان سردابی و گرمابی، همچنین واحدهای پرورش شتر و زنبورداری است. با این گستره، نیاز به خدمات تخصصی درمانی و بهداشتی دامپزشکی در تمامی مناطق استان مشهود است.
حکیم مهر: در حال حاضر چه تعداد کلینیک، مطب یا مرکز درمانی دامپزشکی فعال در استان وجود دارد؟ آیا این تعداد پاسخگوی نیاز استان است؟
اکنون ۶۶۰ مرکز درمانی دامپزشکی در بخش خصوصی فعال هستند. از این تعداد، ۷ بیمارستان، ۱۹ مجتمع درمانی، ۲۰۱ درمانگاه، ۳۹۶ دفتر اشتغال به درمان و ۳۷ مرکز مایه‌کوبی وابسته در استان مشغول ارائه خدمات‌اند. با این حال، تمرکز اکثریت فارغ‌التحصیلان بر فعالیت در مرکز استان باعث شده اکثر کلینیک‌ها در مشهد مستقر شوند، در حالی که بسیاری از شهرستان‌های دورتر با کمبود جدی درمانگر مواجه‌اند و مردم بارها درخواست تأمین نیروی دامپزشکی در محل زندگی خود را مطرح کرده‌اند.
حکیم مهر: روند تأسیس یا تعطیلی کلینیک‌های دامپزشکی در سال‌های اخیر چگونه بوده و چه عواملی بیشترین نقش را در این تغییرات داشته‌اند؟
شرایط اقتصادی نامناسب و هزینه‌های بسیار بالای اجاره از مهم‌ترین دلایل تعطیلی درمانگاه‌هاست. از سوی دیگر، برخی دستگاه‌ها مانند شهرداری‌ها با ایجاد قوانین یک‌طرفه، عملاً سنگ‌اندازی می‌کنند. برای نمونه، الزام به تجاری بودن محل درمانگاه دامپزشکی فقط برای این صنف اجرا می‌شود و پزشکان انسانی چنین محدودیتی ندارند؛ در حالی که اجاره واحدهای تجاری بسیار سنگین است و درآمد درمانگاه‌های دامپزشکی جوابگوی آن نیست. همین موضوع، همراه با گرانی دارو و لوازم مصرفی و تعرفه‌های پایین، بسیاری از همکاران را به سمت تعطیلی درمانگاه و روی‌آوردن به مسئولیت فنی سوق داده است.
حکیم مهر: یکی از نگرانی‌های جدی دامپزشکان بخش خصوصی موضوع مالیات است. در استان شما وضعیت چگونه است؟
متأسفانه اداره مالیات بدون توجه به درآمد واقعی درمانگاه‌ها، رقم‌هایی بسیار بالاتر از توان یک مرکز دامپزشکی مطالبه می‌کند. تنها به دلیل وجود عنوان «دکتر» انتظار درآمدهای کلان از ما دارند. تاکنون هیچ‌گونه حمایت مؤثری از سوی اداره کل دامپزشکی، نظام دامپزشکی یا سایر نهادها برای تعدیل مالیات انجام نشده و هیچ تسهیلات مالی مشخصی نیز به درمانگران استان تعلق نگرفته است. همین فشارها به‌تنهایی برای تعطیلی یک مرکز درمانی کافی است.
حکیم مهر: مهم‌ترین دغدغه صنفی اعضای انجمن در حال حاضر چیست؟
یکی از مهم‌ترین مشکلات همکاران بخش خصوصی، به‌ویژه در مشهد، موضوع صدور پروانه دام کوچک است. حدود چهار سال است که نه پروانه جدید صادر می‌شود و نه پروانه‌های موجود تمدید شده‌اند. نهادهای تصمیم‌گیر نیز پاسخ روشنی نمی‌دهند و این بلاتکلیفی فشار زیادی بر همکاران وارد کرده است.
حکیم مهر: برخی فعالان صنف نسبت به گسترش زنجیره‌های تولید گوشت نگرانی دارند. در این زمینه چه مشکلاتی وجود دارد؟
با ایجاد زنجیره‌های تولید گوشت سفید و قرمز، عملاً بسیاری از خدمات دامپزشکی از بخش خصوصی سلب و در اختیار زنجیره‌ها قرار گرفته است؛ از داروخانه و واکسیناسیون تا درمان. این ساختار باعث می‌شود زنجیره‌ها در صورت بروز بیماری از پاسخگویی طفره بروند. با وجود هزینه‌های هنگفت، بازده مناسبی هم ندارد و از طرفی، این وضعیت می‌تواند کیفیت محصول را مختل کرده و احتمال بروز بیماری و تهدید بهداشت عمومی را افزایش دهد.
حکیم مهر: یکی از چالش‌های قدیمی، ورود افراد فاقد صلاحیت علمی به امور تخصصی دامپزشکی است. وضعیت در استان شما چگونه است؟
متأسفانه مامورین تلقیح مصنوعی بدون داشتن مدرک دانشگاهی معتبر و فقط با گذراندن چند روز دوره آموزشی از جهاد کشاورزی، وارد این حوزه شده‌اند. این افراد علاوه بر تلقیح، اقدام به تشخیص آبستنی، درمان نازایی و حتی مصرف گسترده و نابجای آنتی‌بیوتیک می‌کنند. طبق قانون، این کارها صرفاً باید توسط دکتر دامپزشک انجام شود، اما دخالت افراد فاقد صلاحیت، خسارت اقتصادی برای دامدار ایجاد می‌کند و به اشاعه بیماری و مصرف بدون کنترل دارو منجر می‌شود.
حکیم مهر: فعالیت مهندسین دامپروری در دامداری‌ها نیز یکی از موارد مورد انتقاد کلینیسین‌هاست. مشکل دقیقاً چیست؟
مهندسین دامپروری که در دامداری‌ها به‌عنوان کارشناس فعالیت می‌کنند، عملاً بسیاری از اقدامات درمانی را خودشان انجام می‌دهند. زمانی که مشکل حاد یا بیماری پیچیده‌ای در گله بروز می‌کند، کنترل از دست آنان خارج می‌شود و تازه در آن مرحله به سراغ دامپزشک می‌آیند. این وضعیت هم به دامدار ضرر می‌زند و هم موجب می‌شود اگر دامپزشک نتواند در مرحله دیررس کاری انجام دهد، نگاه منفی نسبت به او شکل بگیرد.
حکیم مهر: مراکز مایه‌کوبی مستقل چه چالش‌هایی برای بخش درمان ایجاد کرده‌اند؟
ایراد اصلی این مراکز، نبود ارتباط و نظارت دامپزشک مرکز با واحدهای دامداری و نیز ناآگاهی از وضعیت بیماری‌های منطقه است. این مراکز عملاً به محل تخلفات صنفی تبدیل شده‌اند؛ زیرا مایه‌کوب‌ها علاوه بر واکسیناسیون، اقدام به درمان نیز می‌کنند. این روند علاوه بر ایجاد رقابت ناسالم با مراکز مایه‌کوبی وابسته، موجب مقاومت دارویی، ضرر دامدار و تهدید بهداشت عمومی می‌شود.
حکیم مهر: برخی معتقدند رقابت ناسالم بین درمانگاه‌ها باعث کاهش کیفیت خدمات شده است. نظر شما چیست؟
بله، افزایش تعداد درمانگاه‌های دامپزشکی در سال‌های اخیر باعث رقابت شدید بین آنها شده است. متأسفانه برخی برای جذب مشتری، خدمات خود را پایین‌تر از تعرفه مصوب ارائه می‌دهند. این اقدام به صنف آسیب می‌زند، باعث بی‌ثباتی اقتصادی درمانگران می‌شود و در نهایت کیفیت خدمات تخصصی را پایین می‌آورد.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
تمام صحبت های ایشان صحیح است اما مشخص نیست ادارات دامپزشکی عملا چه کمکی به بخش خصوصی کرده اند، اگر ادارات دامپزشکی کمی فعالیت می کردند همین مهندسین تلقیح کننده را جمع می کردند خیلی خوب میشد، در روستاها هر مهندسی اسم خودش را روی دیوار نوشته و ادارات دامپزشکی متاسفانه هیچ کمکی به بخش خصوصی نمیکنند.