حکیم مهر: آغاز چهار سالگی و بلوغ کامل یوزپلنگهای ماده «آذر» و «توران» در آذر ۱۴۰۴، نقطه عطفی در بقای این گونه ارزشمندِ «در خطر شدید انقراض» حیات وحش است. در صورت جفتگیری موفق با «فیروز» (تنها یوز نر مرکز تحقیقات و تکثیر ذخیرهگاه زیستکره در سمنان) فصل جدیدی در زندگی این گونه کمیاب آغاز میشود. اگرچه پیامدهای پدیده تغییر اقلیم در این مساله بیتاثیر نیست.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، یازدهم آذر در تقویم حفاظت از یوزپلنگ آسیایی یادآور تولد و پیدا شدن ۲ یوزپلنگ ماده «آذر» و «توران» و کشف نشانههای حیات پویای این گونه «در خطر شدید انقراض در تنها زیستگاه زادآورِ جهان در ذخیرهگاه زیستکره خارتوران شهرستان شاهرود در شرق استان سمنان است، اما امسال این روز بیش از همیشه اهمیت دارد.
آذر و توران به مرحله بلوغ رسیدهاند و با امیدی تازه، کارشناسان منتظرند تا در صورت جفتگیری موفق و زادآوری در مرکز علمی تحقیقات و تکثیر یوزپلنگ آسیایی شاهد تولد نسل جدیدی از یوز آسیایی باشند.
گویی یازدهم آذر ۱۴۰۱ همین دیروز بود و پیداشدن و زندهگیری دو توله یوزپلنگ ماده تازهمتولدشده (بین ۱۸ تا ۲۰ روزه) توسط یک چوپان در منطقه خارتوران شاهرود در استان سمنان خبرساز شد و عوامل اداره کل حفاظت محیط زیست پس از اطلاع از موضوع، تولهها را به سرعت به محل زندهگیری برگرداندند تا شاید مادرشان پیدا شود.
اما این اتفاق رخ نداد و سرانجام به علت سردی هوا، تولهها به پاسگاه محیطبانی برگردانده شدند و پس از ۱۰ هفتگی و تزریق واکسن برای ارتقای ایمنی در مقابل بیماریهای تنفسی و گوارشی، و تغییر الگوی غذایی و گوشتخوارشدن، به مرکز تکثیر در اسارت ذخیرهگاه زیستکره خارتوران منتقل شدند تا با طی بقیه مراحل رشد، امیدها برای زادآوری و رفع خطر انقراض این گونه ارزشمند بیش از گذشته قوت بگیرد.
چهار سال طلایی برای زادآوری «آذر» و «توران»
اینک یوزپلنگهای «آذر» و «توران» وارد سال چهارم زندگی خود شدند و به بلوغ کامل رسیدند و آماده باروری هستند. طبق تحقیقات انجام شده، یوزپلنگ جزو پستانداران چندهمسری است و از ۲ تا سه سالگی بالغ می شود و تا هشت سالگی قدرت زادآوری دارد و نوع زایش یوزپلنگ آسیایی چندقلوزایی است و امکان زادآوری ۲ بار در سال دارد.
یوزپلنگ دوره بارداری سه ماه دارد و به طور معمول فصلهایی که رطوبت هوا بیشتر است، برای جفتگیری این گونه ارزشمند مناسب محسوب میشود و بر پایه تحقیقات انجامشده، دی و بهمن بهترین ماههای سال برای جفتگیری یوزپلنگ آسیایی است که پس از ۹۰ روز معمولا در اردیبهشت توله به دنیا میآید.
پیامدهای تغییر اقلیم بر باروری یوزها
مدیرکل حفاظت محیطزیست سمنان روز سهشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: آذر و توران به بلوغ رسیدند و انتظار میرود در صورت جفتگیری موفق با فیروز(تنها یوز نر مرکز تحقیقات ذخیرهگاه زیستکره خارتوران) باروری داشته باشند.
دکتر سعید یوسفپور با اشاره به خشکسالی بسیار شدید، نبود بارندگی و وضعیت آب و هوایی، ادامه داد: طبق نظر برخی کارشناسان، عوامل مختلف از جمله سردی هوا و تغییرات دمایی محیط، در ایجاد فحلی (دوره آمادگی حیوان برای فرایند جفتگیری) در یوزپلنگ آسیایی و میل به جفتگیری و باروری موفق میتواند اثرگذار باشد.
وی ادامه داد: حرکات و رفتارهای جنسی یوزپلنگ توسط کارشناس مستقر در محل به طور تماموقت بررسی و با مشاهده علایم فحلی وارد دالان عشق میشوند. پس از معرفی، رفتار یوز نر و ماده در دوطرف دالان عشق بررسی میشود و در زمان مناسب برای جفتگیری درهای توری بین ۲ یوز به طور خودکار بالا میرود.
توسعه و افزایش دوربینهای نظارتی در مرکز تحقیقات و تکثیر یوز
این مسوول بیان کرد: برای تجهیز مرکز تحقیقات و تکثیر یوزپلنگ آسیایی در مجموعه حفاظتی و ذخیرهگاه زیستکره خارتوران اقدامهای ارزشمندی انجام شد و تجهیزاتی از جمله دستگاه سونوگرافی، اکسیژنساز، بیهوشی استنشاقی، اتوکلاو و داروهای لازم خریداری شد.
یوسفپور بیان کرد: استانداردسازی و افزایش جایگاهها، افزایش ۱۰ برابری وسعت محل نگهداری، نصب حصار الکتریکی و افزایش دوربینهای نظارتی از دیگر اقدامها برای استانداردسازی مرکز تحقیقات و تکثیر یوز آسیایی در مجموعه حفاظتی و ذخیرهگاه زیستکره خارتوران است.
مدیرکل حفاظت محیطزیست سمنان گفت: برای اقدام و پیشبرد برنامههای حفاظتی از یوزپلنگها با یک خرد جمعی طبق نظر کمیته ملی راهبری یوزپلنگ آسیایی تصمیمگیری میشود و نظر شخصی و سلیقهای اعمال نمیشود.
فقط ۲۶ یوزپلنگ آسیایی باقی ماندهاند
زادآوری یوزپلنگ آسیایی به این دلیل اهمیت زیادی دارد که جزو گربهسانان «در خطر شدید انقراض» است و در فهرست اتحادیه بینالمللی حفاظت از محیط زیست قرار دارد، حدود ٢ هزار سال پیش یوزها در بیشتر نقاط آسیا حضور داشتند، اما اکنون منحصر به نواحی بیابانی ایران شدهاند و طبق گزارشها، ایران از دهه ۱۹۷۰ به عنوان تنها زیستگاه یوزپلنگ آسیایی شناخته شده است، از این رو به آن یوزپلنگ ایرانی نیز میگویند.
در زمان حاضر یوزپلنگ آسیایی، ایران و بخشهایی از استان سمنان را خانه امن خود یافته و اکنون متخصصان بومی در سایت تکثیر در اسارت و ارتقای امنیت پارک ملی توران تغییر سرنوشت یوزپلنگ از خطر انقراض را دنبال میکنند.
جمعیت یوزپلنگها قابل سرشماری نیست، چرا که گونهای گوشتخوار و شبگرد است، اما با استفاده از دوربین تلهای جمعیت آنها تخمین زده میشود و طبق تخمین کارشناسان جمعیت یوزپلنگ آسیایی، تعداد یوزپلنگ شناساییشده در خارتوران واقع در شرق استان سمنان به عنوان تنها زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در جهان به ۲۶ فرد رسید که از این تعداد ۶ فرد در سایت تکثیر و ۲۰ فرد در طبیعت زیست میکنند.
هر گاه جمعیت گونهایی از ۵۰ راس یا قلاده کمتر شود، «گونه در خطر و آستانه انقراض» تلقی میشود و اکنون مجموع یوزپلنگها در سایت تکثیر و شناساییشده در طبیعت نشان میدهد اگر در تلاشها برای حفظ این گونه ارزشمند تسریع نشود، یوزپلنگها نیز به سرنوست دایناسورها دچار و منقرض میشوند.
به گزارش ایرنا، پرورش و مراقبت از «آذر» و «توران» خواهران دوقلو از روزهای نخست تولد، بر تجربه متخصصان بومی افزود و آنان را برای تولد و نگهداری از یوزپلنگها در مرکز علمی تحقیقات و تکثیر ذخیرهگاه زیستکره خارتوران در شرق استان سمنان آمادهتر کرده است و اینک امید میرود با تقویت تجهیزات و خرد جمعی خوشخبری مادرشدن خواهران پاییزی که بلوغ رسیدند سرنوشت یوزپلنگهای آسیایی را تغییر و نویدبخش پویایی جمعیت این گونه ارزشمند در خطر انقراض در طبیعت ایران باشند.
ذخیرگاه زیستکره توران یا خارتوران با سه محدوده حفاظتشده شامل منطقه حفاظتشده، پناهگاه حیات وحش و پارک ملی با مساحت یک میلیون و ۴۷۰ هزار و ۶۴۰ هکتار بزرگترین ذخیرهگاه زیستکره ایران است که پس از سِرِنگِتی(Serengeti) آفریقا، واقع در کشور تانزانیا، دومین منطقه زیستکره جهان بهشمار میآید.
