مدیریت و کنترل اپیدمی تب برفکی در ماههای اخیر جلوه دیگری از نقش حیاتی بخش خصوصی دامپزشکی را نمایان ساخت؛ جایی که دامپزشکان، واکسیناتورها و همکاران میدانی بخش خصوصی با حضور مستمر در واحدهای تولیدی نقشی تعیینکننده در مهار و کنترل این بیماری ایفا کردند...
دامپزشکی، ستون پنهان اما حیاتی امنیت غذایی ایران
دکتر عباسعلی مطلبی
رئیس سازمان نظام دامپزشکی جمهوری اسلامی ایران
در جهان امروز، امنیت غذایی بیش از هر زمان دیگری به یکی از شاخصهای بنیادین پایداری و سلامت جامعه تبدیل شده است. ایران نیز به دلیل چالشهایی همچون تغییرات اقلیمی، محدودیت منابع آب، افزایش هزینههای تولید، بیماریهای نوپدید و تحولات منطقهای، نیازمند نگاهی نو و دقیق به سازوکارهایی است که میتوانند سلامت و پایداری زنجیره غذای کشور را تضمین کنند. در این میان، دامپزشکی جایگاهی تعیینکننده دارد؛ جایگاهی که شاید کمتر دیده شود، اما بنیان امنیت غذایی و سلامت عمومی بر آن استوار است.
بخش قابل توجهی از سبد غذایی مردم ایران متکی بر فرآوردههای دامی است و سلامت این محصولات از همان نقطه آغازین تولید، وابسته به حضور دامپزشکان در همه مراحل است. کنترل بیماریهای دام، طیور و آبزیان، نظارت بر بهداشت مراکز تولید، فرآوری و عرضه، پایش مستمر کیفیت غذاهای دامی، مقابله با بیماریهای مشترک انسان و حیوان و افزایش بهرهوری تولید همگی از نقشهایی هستند که دامپزشکی را به یکی از مهمترین مؤلفههای امنیت غذایی تبدیل میکنند. هر اختلال در این بخش، میتواند به سرعت به یک بحران اقتصادی، اجتماعی و حتی بهداشتی تبدیل شود.
در سالهای اخیر، بیماریهای نوپدید و بازپدید مانند تب برفکی، آنفلوانزای فوقحاد پرندگان و برخی بیماریهای آبزیان، ظرفیت تولید کشور را تحت تأثیر قرار دادهاند و نشان دادهاند که مدیریت این بیماریها بدون یک شبکه دامپزشکی قوی امکانپذیر نیست. از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی و بحران آب نیز الگوی بیماریها و شرایط نگهداری و تغذیه دام را تغییر داده و فشار بیشتری بر تولیدکنندگان وارد کرده است. در چنین شرایطی، حضور دامپزشکان در میدان تولید، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت ملی است.
سازمان نظام دامپزشکی جمهوری اسلامی ایران، به عنوان مرجع حرفهای و نظارتی این حوزه، نقش مهمی در تضمین سلامت و امنیت غذا و ارتقای کیفیت خدمات دامپزشکی ایفا میکند. تنظیمگری، صدور و نظارت بر پروانههای فعالیت، استانداردسازی خدمات، حمایت از حقوق حرفهای اعضا، مشارکت در سیاستگذاریهای ملی، ارائه تحلیلهای کارشناسی در زمان بحرانها و تقویت مهارتهای حرفهای دامپزشکان از طریق دورههای آموزشی، بخشی از اقداماتی است که این سازمان در راستای ارتقای امنیت غذایی کشور دنبال میکند. در واقع، سازمان نظام به عنوان حلقه اتصال میان دولت، دانشگاه و بخش خصوصی، بستری فراهم کرده است تا ظرفیتهای تخصصی کشور در خدمت سلامت جامعه قرار گیرد.
در روزهای اخیر و همزمان با جنگ ۱۲ روزه و فضای ویژهای که کشور در این دوره تجربه کرد، بخش خصوصی دامپزشکی بار دیگر نقش واقعی و کمتر دیدهشده خود را نشان داد. حضور بیوقفه دامپزشکان، تکنسینها و نیروهای بهداشتی در تمام استانهای کشور – از مراکز تولید گرفته تا مراکز نظارت و آزمایشگاهها – موجب شد زنجیره تولید و عرضه محصولات دامی بدون کوچکترین اختلال به فعالیت خود ادامه دهد. این تلاشها، که با انگیزهای حرفهای، مسئولانه و همراه با علاقه و تعهد صورت گرفت، نقشی مستقیم در ایجاد آرامش، ثبات و جلوگیری از هرگونه آسیب به امنیت غذایی و در نتیجه امنیت ملی کشور داشت. این همراهی کمنظیر، نمونهای روشن از جایگاه بخش خصوصی دامپزشکی در روزهای دشوار و حساس کشور است.
همزمان با این شرایط، مدیریت و کنترل اپیدمی تب برفکی در ماههای اخیر نیز جلوه دیگری از نقش حیاتی بخش خصوصی دامپزشکی را نمایان ساخت؛ جایی که دامپزشکان، واکسیناتورها و همکاران میدانی بخش خصوصی با حضور مستمر در واحدهای تولیدی، اجرای گسترده واکسیناسیون، مراقبت فعال، پایش مستمر، گزارشدهی بهموقع کانونهای بیماری و ارائه خدمات درمانی و بهداشتی، نقشی تعیینکننده در مهار و کنترل این بیماری ایفا کردند.
تلاشهای شبانهروزی این مجموعه حرفهای، که در سکوت و به دور از هیاهو انجام شد، از بروز خسارات گسترده به تولید و تهدید امنیت غذایی جلوگیری کرد و بار دیگر نشان داد که ظرفیت تخصصی و تعهد بالای بخش خصوصی دامپزشکی تا چه اندازه برای سلامت دام، پایداری تولید و منافع ملی کشور حیاتی و شایسته تقدیر است.
بخش خصوصی امروز به یکی از ستونهای اصلی امنیت غذایی تبدیل شده است. بیش از ۷۰ درصد خدمات عملیاتی دامپزشکی کشور، اعم از درمان، واکسیناسیون، خدمات بهداشتی، آزمایشگاهی، نظارت بر مراکز تولید و تأمین دارو و واکسن، امنیت غذا توسط بخش خصوصی انجام میشود. این ظرفیت نه تنها بار دولت را کاهش داده، بلکه با ورود فناوریهای نوین، توسعه دانشبنیانها و سرمایهگذاری در آزمایشگاهها و مراکز تخصصی، به پیشبرد سلامت و بهرهوری تولیدات دامی کمک کرده است. حضور فعال بخش خصوصی در مدیریت بحرانها، از بیماریهای واگیر گرفته تا شرایط خاص امنیتی، نشان میدهد که این بخش تا چه اندازه برای پایداری کشور حیاتی است.
برای دستیابی به امنیت غذایی پایدار، لازم است دامپزشکی بیش از گذشته به عنوان یک رکن اصلی در سیاستگذاری و برنامهریزیهای ملی دیده شود. تقویت جایگاه تنظیمگری سازمان نظام دامپزشکی، توانمندسازی بخش خصوصی، توسعه سامانههای ملی پایش و رهگیری، بهروزرسانی آموزشهای دانشگاهی براساس نیازهای آینده و بهرهگیری از ظرفیت مراکز دامپزشکی بخش خصوصی به عنوان پایگاههای پایش سریع بیماریها، از جمله اقداماتی است که میتواند آینده امنیت غذایی کشور را تضمین کند.
امروز بیش از هر زمان دیگری، نقش دامپزشکان در سلامت جامعه و استمرار تولیدات دامی روشن است. امنیت غذایی ایران وابسته به این است که ظرفیتهای علمی، حرفهای و انسانی دامپزشکی کشور تقویت شود و همکاری میان دولت، سازمان نظام دامپزشکی و بخش خصوصی در بالاترین سطح ممکن تداوم یابد. دامپزشکی، شالوده سلامت جامعه است و با تداوم حمایتها، برنامهریزیهای دقیق و تقویت سرمایه انسانی، میتواند آیندهای سالم، پایدار و امن برای مردم ایران رقم بزند.
