حکیم مهر - یک سال از قطع یارانه شیر خانوارها می‌گذرد؛ یارانه 500 میلیارد تومانی که سالانه به دو میلیون و 300 هزار تن شیر پرداخت و در قالب شیر نایلونی خانوار وارد بازار مصرف می‌شد.
اما برخلاف قانون پنجم توسعه که نباید یارانه شیر تا پنج سال قطع می‌شد و طی این پنج سال میزان آن نباید نسبت به سال ما قبلش می‌بود، از اسفند‌ماه 89 تا 15 تیرماه 90 به تدریج از میزان آن کاسته شد و عرضه شیر یارانه‌ای خانوار روند نزولی گرفت تا اینکه از نیمه تیرماه سال گذشته کاملا قطع شد که این امر منجر به افزایش قیمت شیر و محصولات لبنی و هم‌چنین کاهش 20 درصدی مصرف سرانه شیر در جامعه شد.
تصور می‌شد با قطع یارانه به دو میلیون و 300 هزار تن شیر خانوار، کشور با بحران مازاد شیر خام مواجه شود، اما پس از قطع این یارانه نه تنها مازاد شیر خام اتفاق نیفتاد، بلکه با ممنوعیت واردات شیر خشک این میزان شیر وارد کارخانه‌های شیر خشک شد.
به گفته رضا باکری ـ دبیر انجمن صنفی صنایع لبنی ـ از پاییز و زمستان سال گذشته کمبود شیر خام محسوس شد و کارخانه‌های لبنی با کاهش 18 تا 20 درصدی دریافت شیر خام مواجه شدند و در مجموع تولید محصولات لبنی نسبت به سال 89 کاهش داشته است.
به گفته وی کاهش دریافت شیر خام باعث بهم خوردن توازن عرضه و تقاضا و افزایش قیمت شد، به‌طوری که قیمت شیر خام از تیرماه سال 90 که کیلویی 450 تومان بود، با افزایش حدود دو برابری در تیرماه جاری به کیلویی 850 تومان افزایش یافت.
به گفته تولیدکنندگان افزایش بهای شیر خام طی یکسال اخیر ناشی از کمبود علوفه و گرانی آن بوده است که البته نمی‌توان نقش حذف یارانه 500 میلیارد تومانی به نیمی از شیر ورودی به صنایع را نادیده گرفت. هم‌چنین ممنوعیت واردات شیر خشک از سال گذشته نیز خود عاملی بر افزایش قیمت شیر خام بوده است، چرا که این امر باعث شده بین کارخانه‌های شیر خشک و کارخانه‌های لبنی رقابتی برای شیرخام ایجاد شود و طبیعتا قیمت این محصول براساس تقاضای بازار مشخص شده است.
در سال 87 حدود 8.5 میلیون تن شیر خام تولید شد، در حالی که طبق اعلام مرکز آمار در سال 89 تولید شیر خام 6.7 میلیون تن بوده و از اسفند‌ماه 89 تا تیرماه امسال نیز روند کاهشی 17 تا 20 درصدی در این محصول مشاهده شده است.
این درحالی است که طبق اعلام وزارت جهاد کشاورزی، تولید شیر خام در سال گذشته از مرز 10 میلیون تن گذشت و امسال نیز به گفته وزیر جهاد کشاورزی به بیش از 10.8 میلیون تن می‌رسد که البته صنایع لبنی این آمار را قبول ندارند و در سال گذشته بسیار کمتر از این میزان بوده و کارخانه‌های لبنی به دلیل کمبود شیر خام با ظرفیت خالی فعالیت کرده‌اند.
در این باره دبیر انجمن صنایع لبنی تصریح کرد اعلام آمار نادرست بحران در برنامه‌ریزی کلان اقتصادی را پدید آورده است، و حاصل آمار‌های اشتباه شرایط فعلی را رقم زده است.
باکری تصریح کرد: اگر 10.5 میلیون تن شیر خام تولید می‌شد، امروز نه تنها با مشکلات و عوارض فعلی دچار نمی‌شدیم، بلکه مازاد مصرف هم داشتیم، هم‌چون سال 87 که دولت مجبور شد یارانه شیر خانوار را از 1.2 میلیون تن به 1.5 میلیون تن و از 1.5 میلیون تن به 2.3 میلیون تن برای جذب شیر خام مازاد افزایش دهد.
وی افزود: در سال 88 وزارت جهاد کشاورزی شیر خام مازاد را کیلویی 504 تومان به صورت تضمینی خرید می‌کرد، در حالی که قیمت شیر خام از سوی صنایع لبنی هم‌چنان 450 تومان مانده بود و خرید تضمینی نه تنها قیمت بازار شیر خام را بالا نبرد، بلکه قیمت کارخانه‌های لبنی از قیمت خرید تضمینی پایین‌تر بود که این امر نشانگر وجود شیر مازاد در سال 88 بود، اما امسال و سال گذشته علی‌رغم اعلام آمار بالای تولید از سوی مسوولان وزارت جهاد کشاورزی و دامداران با پدیده مازاد شیر خام مواجه نیستیم.
این در صورتی است که سعید سلطانی ـ مدیرعامل اتحادیه مرکزی دامداران ـ اعلام کرد: سال گذشته 9 میلیون و 800 هزار تن شیر خام تولید شده و امسال هم این میزان تولید را خواهیم داشت.
به گفته وی سال گذشته شش میلیون تن شیر خام وارد کارخانه‌های لبنی می‌شد، 2.5 میلیون تن شیر خام که سهم شیر یارانه‌ای خانوار بود، وارد صنایع شیر خشک شد و بقیه شیر خام تولیدی نیز به صورت سنتی، تازه‌خوری، خودمصرفی و کارگاه‌های ماست‌بندی مورد استفاده قرار گرفته است.
از سوی دیگر در حالی که طی آمار رسمی در سال 89 میزان مصرف سرانه شیر 85 کیلوگرم اعلام شده و نیز به گفته دبیر انجمن صنایع لبنی نیز در سال گذشته با کاهش حداقل 10 کیلوگرمی مصرف سرانه شیر مواجه بوده‌ایم و به دلیل شرایط تولید و بازار شیر و لبنیات مصرف سرانه این محصول نهایتا به 75 کیلوگرم تقلیل یافته است، استاندارد مصرف شیر به عنوان شاخصه توسعه‌یافتگی کشور‌ها بیش از 167 کیلوگرم برآورد می‌شود.
به اعتقاد باکری با توجه به اینکه میزان ورودی شیر خام به صنایع لبنی 20 درصد در سال گذشته کاهش داشته است، به تبع آن مصرف این محصول هم با کاهش 20 درصدی مواجه بوده است.
این در حالی است که به گفته مدیرعامل اتحادیه مرکزی دامداران کشور ایران براساس تولید 10 میلیون تن شیر خام سالانه 130 کیلوگرم مصرف سرانه دارد و مصرف این محصول در ایران بالاتر از استاندارد جهانی که 106 کیلوگرم برآورد می‌شود، قرار دارد.
بر این اساس می‌توان گفت با توجه به مشکلات کمبود نهاده‌های تولید و گرانی آنها، حذف یارانه 500 میلیارد تومانی شیر خانوار و عدم حمایت از تولید باعث افزایش قیمت شیر خام شد که اگر ممنوعیت واردات شیر خشک نبود، دامداران با مشکل مازاد تولید و فاسد‌شدن محصول مواجه می‌شدند، اما با توجه به اینکه واردات شیر خشک ممنوع شد و میزان زیادی از شیر خام تولیدی دامداری‌ها در کارخانه‌های شیر خشک جذب شد به نوعی می‌توان گفت 2.5 میلیون تن سهم شیر یارانه‌ای خانوار جای خود را به تولید شیر خشک داد و نوسانات موجود در بازار محصولات لبنی که قیمت این محصول را طی یکسال اخیر با 28 درصد افزایش رسمی اعلام شده و 33 درصد افزایش غیرمصوب سازمان حمایت مواجه بوده است، طبیعتا قدرت خرید محصولات لبنی در بازار مصرف کاهش یافته و برآورد‌های خرید این محصولات و بازار حاکی از کاهش مصرف شیر و محصولات لبنی در کشورمان است.
طبق برنامه چهارم توسعه قرار بود مصرف سرانه شیر در کشور به میانگین جهانی (160 کیلوگرم) برسد، اما به دلیل محقق‌نشدن این امر در برنامه چهارم به برنامه پنجم موکول شد.
اما اکنون هم با گذشت دو سال از قانون برنامه پنجم توسعه آمار و بازار مصرف حاکی از کاهش مصرف این محصول که شاخصه توسعه‌یافتگی کشور‌ها در جهان به شمار می‌رود، است و میزان مصرف سرانه کشورمان در خوشبینانه‌ترین حالت همان 85 کیلوگرم سال 89 باقی مانده است که نصف میانگین مصرف سرانه جهانی است.
خبر مرتبط :
