حکیم مهر - نسیم خنکی که از دریا به ساحل می‌وزد و با خود نم دریا را به صورتت می‌نشاند ودیدن منظره دل‌انگیز شیرجه حواصیلها به داخل آب دریا و بالا وپایین پریدنهای ماهی‌های ریز و درشت و پودر شدن آب دریا روی صخره‌ها، به قدری دلچسب و نشاط‌آور است که جایی برای خستگی روزانه در ساحل زیبای بندرعباس باقی نمی‌گذارد، اما ....
این روزها زیباییهای ساحل بندرعباس با وجود موشهایی که بی هیچ ترسی از انسان در ساحل جولان می‌دهند کمرنگ تر شده و چهره ناخوشایندی به ساحل بخشیده است موشهایی که اگر برایشان فکری نشود آرامش را از تن کسانی که برای رفع خستگی به ساحل پناه برده‌اند، می‌رباید.
در چند سال اخیر با اجرایی شدن طرح بلوار ساحلی چشم‌انداز ساحل بندرعباس تغییر چشم‌گیری داشته است. بهتر و بدتر شدن این چشم‌انداز موضوع بحث نگارنده نیست موضوع سنگ‌هایی است که به منظور موج‌شکن و ایجاد حوضچه‌های آب در امتداد نوار ساحلی ریخته شده‌اند و به زیستگاه و پناهگاهی برای موشهایی بدل شده که روز به روز بر تعدادشان افزوده می‌شود. تعداد موشها در ساحل آنقدر زیاد است که اگر لحظه‌ای غافل شوی هم سفره‌ات می‌شوند.
با نگاهی به آمار ورود گردشگر در سال گذشته و تنها در نوروز امسال می‌بینیم بندرعباس در کنار استان‌هایی چون فارس، اصفهان، خراسان رضوی و گلستان یکی از پنج شهر پر بازدید کشورمان است. شهری که دریا و ساحلش مهمترین شاخص جذب گردشگر محسوب می‌شود. این در حالی است که با وجود موشها و لانه کردنشان بین سنگ‌های ساحلی، دریا جذابیتش را برای گردشگرانی که بندرعباس را برای گذران تعطیلات خود انتخاب کرده‌اند از دست داده است.
زهرا و دوستانش شهروندان شیرازی هستند که بندرعباس را برای گذران تعطیلات خود انتخاب کرده‌اند و به شدت از وضع موجود اظهار نارضایتی می‌کنند و می‌گویند: من دریا را خیلی دوست دارم و همیشه نگاه کردن به آن باعث آرامشم بوده است اما چند ساعت پیش که بخشی از ساحل را برای نشستن انتخاب کردیم، موشی به بزرگی یک گربه به سمت ما آمد و تنها کاری که توانستیم کنیم این بود که جیغ بزنیم و پا به فرار بگذاریم. من کیلومترها راه را برای دیدن دریا به اینجا آمده‌ام؛ معلوم نیست ساحل بندرعباس سهم موشهاست یا آدم ها؟! حیف این ساحل نیست که با وجود این موشها بلااستفاده مانده است؟! مسوولان باید هر چه زودتر برای این مشکل چاره‌ای بیاندیشند.
محمد شهروند 25 ساله‌ی بندرعباسی می‌گوید: چند سالی است که ساحل و پارک‌های بندرعباس پر از موشها شده است؛ شاید دیدن موش در شهرهای پیشرفته و مدرن دنیا در خیابان‌ها و مکان‌های تفریحی عجیب باشد اما دیدن موشها برای ما یک امرعادی شده و اگر یک روز آنها را نبینیم نگران می شویم! اگر به همین شکل ادامه پیدا کند روزی جمعیتشان از مردم شهر هم بیشتر می‌شود، البته اگر تا الان نشده باشد. همه‌ی شهروندان از این موضوع ناراضی هستند به همین دلیل مسوولان باید هر چه زودتر با اجرای طرحی ضربتی موشها را نابود کنند.
موش حیوانی موذی و انتقال دهنده‌ی بیماری‌های مختلف به انسان بوده و بدیهی است وجود آنها در محل زندگی انسانها تهدیدی جدی بر سلامت جامعه محسوب می‌شود. جونده‌ای که علاوه بر انتقال بیماری تاکنون با جویدن سیمها و ریشه‌های درختان و در برخی موارد حمله به انبارهای مواد غذایی ضربه‌هایی جدی به زیر ساختهای شهری وارد کرده است.
"راحله ملایی" رییس کمیسیون محیط زیست شورای اسلامی شهر بندرعباس درباره رفع مشکل حاد محیط زیست بندرعباس به ویژه در بخش جوندگان گفت: ضرورت شرکت و مساعدت و همچنین تدوین نظامی پیگیر و مشترک بین بخش خصوصی و ادارات و ارگان‌های مرتبط در حل مشکل موشها در شهر بندرعباس احساس می‌شود. شهرداری، مرکز بهداشت و فرمانداری سه ارگانی هستند که باید در این امر مشارکت داشته باشند ولی متاسفانه هر کدام این مسوولیت را بر عهده دیگری می‌اندازد.
وی در ادامه افزود: سنگ‌های موجود در ساحل، پارکها و موج شکن‌ها باعث بوجود آمدن جایگاهی برای رشد و تولید مثل مناسب موشها بوده است، حال آنکه اگر در زیبا سازی ساحل با یک نگاه کارشناسی از سنگ‌های اسیدی و قلیایی یا مصالح خاص استفاده می‌شد می‌توانست گامی موثر در کنترل موشها باشد.
رییس کمیسیون محیط زیست شورای اسلامی شهر بندرعباس در ادامه، افزود: تشکیل یک کمیته ویژه با رویکرد مطالعاتی در معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی امری حیاتیست تا در این کمیته برای از بین بردن موشها تدابیر لازم اندیشیده شود. واگذاری این مسوولیت به این و آن مشکل شهر بندرعباس را حل نخواهد کرد. تنها با تقسیم کار می‌توان به نتایج مطلوبی دست یافت و تنها با در نظر گرفتن هزینه‌ای بالغ بر 700 میلیون این مشکل را می توان رفع کرد.
شهرداری همواره به عنوان ارگانی که طرح اجرایی مبارزه با موش را عهده‌دار بوده است تاکنون در این امر کوتاهی مشهودی داشته و عدم پاک سازی و سالم‌سازی محیط شهری در بندرعباس وعدم نظارت در جمع‌آوری و دفع بهداشتی زباله‌ها در این شهر باعث نشر و نمو و انتشار موشها شده است. نداشتن سیستم دفع مناسب فاضلاب و دفع نادرست آن بخصوص در دریا، نیز ازعوامل ازدیاد موش در شهر بندرعباس است. همچنین عدم لایروبی مناسب خورها و مسیل‌ها باعث ایجاد پناهگاهی مناسب برای موشها بوده است. جوندگان خصوصا موشها برای تولید مثل و ازدیاد جمعیت خویش به سه چیز احتیاج دارند، غذا، آب و پناهگاه که هر سه در اغلب موارد در زباله های شهری و فاضلاب‌ها وجود دارند.
به نظر می‌رسد عدم توجه به مشکلات کوچک و ریشه دواندنشان باعث ازدیاد موش در بندرعباس شده است که در حال حاضر تنها با صرف وقت و هزینه‌ای کلان قادر به جبران آن هستیم.
معاون خدمات شهری شهرداری بندرعباس، گفت: با توجه به اهمیت این موضوع و ضرورت از بین بردن موش ها اما شهرداری بودجه لازم را برای از بین بردن جوندگان در سطح شهر ندارد.
"عبدالحسین دبیده" افزود: هیچ طرح ضربتی تاکنون برای از بین بردن این جوندگان از سوی شهرداری اجرا نشده که دلیل اصلی آن کمبود بودجه است.
معاون خدمات شهری شهرداری بندرعباس اضافه کرد: با توجه به تحقیقات صورت گرفته در راستای اجرای این طرح برای هر منطقه 50 میلیون تومان اعتبار پیش بینی شده که چینن بودجه‌ای برای اجرا در نظر گرفته نشده است.
دبیده ادامه داد: به رغم تمامی جلساتی که در فرمانداری برای پیگیری این موضوع گرفته شده اما همچنان این اولویت و ضرورت از سوی مرکز بهداشت به عنوان متولی سلامت در جامعه، اعلام نشده است.
وی در ادامه افزود: باید متذکر شد که به صورت اولویت، سازمان فضای سبز اقدام به تله گزاری و از بین بردن موشها از طریق سم کرده است.
معاون خدمات شهری شهرداری بندرعباس با توجه به دلایل متفاوت وجود موش در بندرعباس، اظهار کرد: در حال حاضر تلاش شهرداری در مکانیزه کردن دفع زباله از بین بردن آلودگی، گسترش بهداشت شهری و کم شدن جوندگان و حیوانات موذی است. بسیاری از موارد وجود دارد که باعث به وجود آمدن موش در شهر است مانند اسکله‌ها و کشتی که این امر نظارت مرکز بهداشت را می‌طلبد.
وی تصریح کرد: یکی از مهمترین متولیان اجرای این طرح مرکز بهداشت است که باید با اعلام همکاری با شهرداری، جوندگان و به ویژه موشها را از بین ببرند.
موشها به عنوان ناقلین بسیاری از بیماری‌ها زندگی شهرنشینی را به مخاطره می‌اندازند. از طاعون گرفته تا تب تیفوس ( حاصل گاز گرفتگی ساده ) تا بیماری لپتوسپیروز ( که عامل آن تغذیه از مواد غذایی آلوده به مدفوع موش بیمار است) و اسهال آمیبی و انتقال کرم کدو و تریشین که بیماری‌های قابل انتقال از موش هستند.
در اسفند ماه سال گذشته دکتر "محمود حسین‌پور" معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی در شورای سلامت و امنیت غذایی خواستار مبارزه جدی با جوندگان موذی به خصوص موشها شد و گفت: به رغم آنکه برنامه‌ای عملیاتی و آموزشی از جانب مرکز بهداشت استان ارائه شده است از ابتدای سال 90 تا کنون شاهد هیچگونه برنامه‌ی اجرایی نبوده‌ایم.
حسین‌پور در ادامه‌ی سخنانش از طرح تحقیقاتی مشترکی با انستیتو پاستور ایران در خصوص شناسایی گونه‌های مختلف موش در بندرعباس خبر داد و گفت: با تحقیق روی موشهایی که از طریق تله از نقاط مختلف شهر بندرعباس گرفته شدند مشخص شد که تمام موشهای شهر حامل کنه هستند و با نمونه گیری‌های بعدی می‌توانیم بیماری‌های دیگری را که موشها ناقل آنها هستند شناسایی کنیم که مشاهدات بعد از اتمام تحقیقات اعلام خواهد شد.
اما با گذشت بیش از چهارماه از بحث پیرامون مبارزه‌ی اساسی با موشها بنظر می‌رسد طرح تحقیقاتی مشترک بدون نتیجه‌ی نهایی رها شده و ما هنوز در بوستانها، پارکها، ساحل و حتی اماکن فروش مواد غذایی شاهد موش هایی هستیم که روزانه بر تعدادشان افزوده می‌شوند.
در شهرهای بندری کشتی‌های تجاری علاوه بر کالاهایی که با خود به بندرگاه حمل می‌کنند حامل موشهایی هستند که از نژاد‌های مختلف و کشورهای دیگر به این بندرگاهها نقل مکان کرده‌اند.
موشهای خانگی، موش سیاه و موش قهوه‌ای (موش فاضلاب) از جوندگانی هستند که به طور پراکنده در بندرعباس دیده می‌شوند.
مبارزه با موش و حیوانات موذی از دیر باز در جوامع بشری مطرح بوده است و از این رو مبارزه‌ی بیولوژیک ، مبارزه مکانیکی و مبارزه شیمیایی از راههای مبارزه با موش در این جوامع بوده است. با توجه به اینکه پیشگیری به مراتب آسان‌تر و بی دردسرتر از درمان است. جمع‌آوری صحیح و بهداشتی زباله‌ها و راه‌اندازی هر چه سریعتر سیستم فاضلاب شهری و جلوگیری از ریزش آن به دریا و همچنین لایروبی خورها و جوی‌های آب می‌تواند از عوامل پیشگیری کننده باشد. اما مبارزه با موش در بندرعباس از پیشگیری گذشته است و ابتدا باید راه حلی مناسب برای نابودی آنها اندیشید. از دیر باز ضرب المثل یک دست صدا ندارد را شنیده‌ایم . استفاده از دیدگاه های کارشناسان بهداشت محیط و محیط زیست در کنار عوامل اجرایی شهرداری و حمایت کامل فرمانداری می تواند کارگروهی مناسب را برای رفع این مشکل تشکیل دهد تا هر چه زودتر شهروندان بندرعباسی شاهد از بین رفتن موشها و پاک شدن ساحل و اماکن تفرحی این شهر از این جونده‌ی موذی باشند.
یک محقق و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بندرعباس که در سال 1376 تحقیقی در زمینه شناسایی گونه‌های موش و تخمین میزان وفور آنها در مناطق مختلف شهر انجام داده است، در مورد گونه‌های شناسایی شده موش در شهر بندرعباس گفت: در مطالعه‌ای که در سال 1376 انجام دادیم پنج گونه جونده در شهر و حومه بندرعباس شناسایی کردیم (دو گونه جونده به نام‌های جربیل هندی و جربیل ایرانی وسه گونه موش واقعی شامل موش خانگی، موش سیاه(کشتی، سقف) و موش قهوه ای(فاضلاب، نروژی) شناسایی شدند. در شهر بندرعباس بیشترین مشاهده مربوط به موش قهوه‌ای بود.
"مهران شاهی" وجود پناهگاه، آب و غذا را عامل ازدیاد نسل موشها دانست و افزود: شواهد نشان می‌دهد که در شهر این سه عامل برای موشها مهیا است. همچنین عدم وجود عوامل کنترل کننده از قبیل دشمنان طبیعی و برنامه مبارزه(شیمیایی و مکانیکی) باعث افزایش جمعیت موش و حتی طغیان آنها شده است.
وی درباره راههای مبارزه با موش تصریح کرد: با انجام ارزیابی، بررسی و مطالعه علمی و اصولی، روش مبارزه را باید انتخاب کرد. چون عوامل بسیاری بر انتخاب روش مبارزه می‌تواند تاثیر گذار باشد؛ که بطور قطع در صورت عدم توجه به آنها، موفقیت کامل حاصل نخواهد شد. بطور کلی بهترین روش در حال حاضر، اجرای برنامه مدیریت تلفیقی مبارزه با موش در سطح شهر بندرعباس است ( یعنی استفاده از چند روش همزمان).
او در پایان تدوین یک برنامه دقیق بلندمدت کنترل موش با همکاری سازمان‌ها و بخش‌های مرتبط به خصوص شهرداری را در مبارزه و کنترل ازدیاد جمعیت این جونده‌ی موذی موثر دانست.
موشهای نروژی یکی از گونه‌هایی هستند که با کشتی‌ها به سراسر دنیا سفر کرده‌اند، در تحقیقات انجام شده مشخص شده است که این جوندگان باهوش بروز خطر را به هم نوعان خود اطلاع می‌دهند و با خورده شدن سم توسط تعدادی از آنها بقیه از خوردن طعمه‌های سمی خودداری می‌کنند پدیده‌ای که به پس زدن سم موسوم است. این موشها معولا شب‌ها برای یافتن آب وغذا از مخفیگاه خود بیرون می‌آیند و عدم آب و غذای کافی و ازدیاد جمعیت دلیل دیده شدنشان در روز است.
اگر تعداد رویت شدن موشها را در روز در عدد بیست ضرب کنیم می‌توانیم تخمینی از تعدادشان در محل داشته باشیم.بنابراین با توجه به اینکه موشهای نروژی در هر زایمان بین شش تا 12 موش به دنیا می‌آورند و هر موش ماده حدود چهار زایمان در سال دارد مشخص است جمعیت موشها در بندرعباس از آنچه دیده و تصور می‌شود بیشتر است.
کارشناس بهداشت محیط معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان با بیان اینکه حوزه بهداشت محیط در مقابل از بین بردن جوندگان محیط شهری هیچ مسوولیتی ندارد، گفت: بر اساس ماده 9 از آیین نامه بهداشت محیط این حوزه تنها مسوولیت نظارت بر عملکرد شهرداری و یا هر دستگاه دیگر را در راستای از بین بردن جوندگان به ویژه موشها دارد.
"حسین‌عیدی" افزود: مسوولیت این حوزه در قبال جوندگان تنها آموزش و اطلاع رسانی است که تاکنون برنامه هایی در این رابطه انجام داده است. مرکز بهداشت تاکنون بارها در شورای بهداشت شهرستان در مورد جوندگان و موشها اخطار خود را داده است اما باید توجه داشت که شهرداری در این رابطه مسوول است.
وی تاکید کرد: جمع‌آوری نامناسب زباله، دفع نادرست فاضلاب و زیبا سازی محیط شهری بدون رعایت موارد کارشناسی و بهداشتی باعث وجود موشها در شهر بندرعباس شده است که با رعایت این موارد 70 درصد موش های شهر از بین می‌روند.
کارشناس بهداشت محیط معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان،خاطر نشان کرد: حوزه بهداشت محیط تاکنون دو طرح از بین بردن موشها را در شهر اجرا کرده اما همچنان وضعیت جوندگان در شهر بندرعباس خطرناک است و شهرداری باید هر چه سریعتر در این مورد اقدام کند.
عیدی درباره خرید و تحویل سم مناسب به شهرداری به عنوان ارگان اجرایی، تصریح کرد: هیچ درخواستی مبنی بر خرید سم از سوی این ارگان صورت نگرفته است بنابراین تا تقاضایی نباشد عرضه‌ای هم وجود نخواهد داشت.
متاسفانه در طرح‌های شهری همیشه کمترین هزینه و آسان‌ترین راه انتخاب می‌شود غافل از آن که این صرفه جویی در هزینه شاید در ظاهر تحسین‌آمیز باشد اما در نهایت باعث بروز مشکلاتی از این دستمی‌شود که جبران آن تنها با هزینه‌هایی هنگفت جبران می‌شود. به طور مثال در مشکل موشها پمپاژ آب در جویها و مسیل‌های شهر هم از رکود و تعفن آب و هم از ایجاد پناهگاهی مناسب برای موشها جلوگیری می‌شد ضمن اینکه دقت در استفاده از نوع مناسب سنگ یا شیوه‌ی قراردادن آن در ساحل مانع از بوجود آمدن پناهگاهی جهت تولید مثل و ازدیاد نسل موشها می‌شد، که این اقدامات به مراتب کم هزینه تر از حل مشکلی است که پیش رویمان قرار دارد. الگو برداری صحیح از شهرهای بندری دنیا و استفاده از دیدگاههای کارشناسان محیط زیست در طرح‌های اجرایی می‌تواند ضمن پیشگیری از رخ دادن چنین مشکلاتی جلوگیری کند اما تاکنون در طرح های اجرایی از عمل کردن به دیدگاه های زیست محیطی از جانب مجریان خودداری شده است و تنها زمانی متوجه این کوتاهی می شویم که کار از کار گذشته است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست هرمزگان نیز در همین رابطه گفت: با توجه به تعداد زیاد جوندگان و زیست آنها در پارکها و کنار دریا؛ این جوندگان محیط زیست شهری را تهدید می‌کنند.
وی ادامه داد: یکی از مهمترین پناهگاههای این جوندگان کنار دریا و ساحل است که در زمان اجرای طرح بلوار ساحلی سازمان محیط زیست خطرات احتمالی در این رابطه را گوشزد کرده بود.
"مجید وفادار" اظهار کرد: محیط زیست در راستای جلوگیری از به وجود آمدن موشها پیشنهادهایی را ارائه کرده اما متاسفانه هیچ کدام بررسی و اجرایی نشده است.
وی تصریح کرد: در حال حاضر با توجه با اینکه بندرعباس دروازه‌ی ورود موشهاست این شهر به پایتخت و یک کلونی برای آنها بدل شده است که هر چه سریعتر باید شهرداری و ادارات ذی ربط برای از بین بردن آن اقدام کنند.
مطرح کردن یک مشکل بدون ارائه راهکار لازم تنها پاشیدن نمک روی زخمیست که سر باز کرده است. شهرداری بندرعباس ارگانیست که در حل این مشکل همواره زیر سوال بوده و ادعاهای مسوولان و رفع مسوولیت آنها و انداختن آن به عهده‌ی معاونت بهداشت در حالی است که دکتر "محمود حسین‌پور"، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بندرعباس بارها آشکارا به این مشکل اشاره کرده و با ارائه ی طرحی خواستار مبارزه‌ی جدی با موشها و جوندگان شهری شده است. باید توجه داشت مشکل بوجود آمده مشکل تمام شهروندان بندرعباسی است.
در حال حاضر ضرورت تشکیل کمیته‌ای متشکل از شهرداری، معاونت بهداشت، محیط زیست و فرمانداری احساس می‌شود. انجام کار کارشناسی و تعیین نوع مبارزه نخستین گام در مبارزه‌ی اصولی با این جوندگان محسوب می‌شود مبارزه‌ی بیولوژیک و استفاده از حیواناتی چون گربه، سگ، جغد و سمور و پرندگان شکاری برای از بین بردن موشها در بخش حاشیه‌ای شهر، مبارزه‌ی مکانیکی و بستن راههای نفوذ و دست‌یابی موشها به آب و غذا در مناطق ساحلی و مبارزه ی شیمیایی در تمام نقاط شهر می‌تواند مبارزه‌ای چند گانه و مناسبی علیه موشها باشد اما در مبارزه‌ی شیمیایی انتخاب نوع سم و میزان جذب این مواد از طریق خاک و آب می‌تواند مهمترین عامل در انتخاب باشد. در مبارزه‌ی شیمیایی بهره‌گیری از دیدگاههای کارشناسان بهداشت و محیط زیست بسیار حائز اهمیت است. تا در استفاده از سم بیش از این به محیط زیست آسیب نرسد. دیدگاه‌هایی که اگر زودتر از این مورد توجه قرار می‌گرفت شاید عمق مشکل کمتر از حال حاضر بود.
نگارنده این گزارش اظهار نظرهای مسوولان شهرداری و بهداشتی و زیست محیطی را از این رو در امتداد هم قرار داده است تا قیاسی برای مردم و مسوولان باشد. حل معضل موشهای بندرعباس از اولویت های اجرایی این شهر است اما همانگونه که شاهدیم هیچ تحرک موثری از سوی مسوولان صورت نگرفته است. امید است مسوولان هر چه زودتر برای رفع این مشکل و رضایت شهروندان تدبیری اتخاذ کنند.
خبر مرتبط :
