همه چیز درباره واکسن آنفلوآنزای A

حکیم مهر -  با توجه به این که اولین محموله واکسن اچ1ان1 وارد کشور شده‌است به نظر می‌رسد پرسش‌های ریز و درشتی در مورد واکسن وجود دارد که پاسخ به آن‌ها ضروری می‌نماید.

مطالب آورده‌شده در این مقاله  براساس آخرین اطلاعات فراهم شده از سوی سازمان بهداشت جهانی است.

آیا واکسن اچ1ان1 بی‌خطر است؟
نتایج مطالعات انجام شده نشان می‌دهند که میزان ایمنی واکسن جدید اچ1ان1 همانند دیگر واکسن‌های آنفولانزاست. اثرات جانبی که تاکنون مشاهده‌شده است نیز مشابه اثرات جانبی واکسن‌های آنفولانزای فصلی است.

آیا واکسن برای زنان باردار خطری دارد؟
تا این تاریخ هیچ اثر زیان باری ناشی از واکسن جدید همه‌گیر در رابطه با بارداری، باروری، رشد جنین و یا رشد کودک پس از زایمان مادردیده‌نشده‌است. با توجه به خطر فزاینده بیماری شدید برای زنان باردار مبتلا به ویرس آنفولانزای خوکی توصیه موکد شده‌است که این گروه علیه بیماری واکسینه شوند.
مطالعات جدید نشان می‌دهند که زنان باردار مبتلا به ویروس اچ1ان1 در مقایسه با افراد معمولی مبتلا، 10 برابر بیشتر احتمال دارد که در بیمارستان بستری‌شوند و تحت نظر قرارگیرند. هم‌چنین 7 تا 10 درصد بیماران مبتلا به اچ1ان1 بستری شده در دنیا، زنان بارداری بوده‌اند که در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری بسر‌می‌بردند.

واکسن اچ1ان1 چیست و چگونه زده‌ می‌شود؟
دو نوع واکسن اچ1ان1 وجود دارد. برخی واکسن‌ها حاوی ویروس غیرفعال (مرده) بیماری هستند که معمولا در قسمت بالای بازوی افراد تزریق می‌شوند. درمورد نوزادان و کودکان کوچک‌تر محل مناسب دیگر تزریق، ران آن‌هاست.
نوع دیگر واکسن از ویروس زنده تهیه شده و به بینی فرد اسپری می‌شود.هردو واکسن در مقابل آنفولانزای اچ1ان1 اثربخشند.

عوارض جانبی واکسن اچ1ان1 چیست؟
میزان عوارض جانبی، شدت آن و زمان بروز آن بستگی به نوع واکسن، چگونگی واکسینه‌شدن و سن فرد دریافت‌کننده واکسن دارد.
واکسن غیرفعال که تزریقی است معمولا موجب واکنش‌های محلی مانند درد، تورم، یا فرمزی در محل تزریق می‌شود و کمتر موجب تب، درد عضلانی یا مفاصل و یا سردرد می‌شود. این نشانه‌ها معمولا خفیف‌اند و نیاز به توجه پزشکی ندارند و یک یا دوروز بیشتر به طول نمی‌انجامند. تب و سردرد درصورت بروز بیشتر در کودکان رخ می‌دهد تا افراد بالغ.
در موارد نادر واکسن‌های آنفولانزا می‌تواند موجب واکنش‌های آلرژیک مانند کهیر، تورم سریع لایه‌ها و بافت‌های عمیق پوست، آسم یا واکنش آلرژیک شدید در بخش‌های مختلف بدن مربوط به حساسیت شدید به مواد معین موجود در واکسن شود.
واکسن با ویروس زنده به‌صورت اسپری بینی است و می‌تواند موجب آب ریزش بینی، گرفتگی بینی، سرفه، و در موارد کمتر باعث درد‌ گلو، تب خفیف، تحریک پذیری و دردهایی درناحیه سر و عضلات بدن شود. مواردی از خس‌خس‌کردن و استفراغ نیز در مورد کودکانی که این واکسن را دریافت کرده‌اند گزارش شده‌است.

آیا تاکنون گزارشی از واکنش‌ شدید یا وقایع اسفناک مربوط به کاربرد واکسن مطرح شده‌است؟
سازمان بهداشت جهانی در سایت خود آورده‌است که تا پایان اکتبر سال 2009 یعنی 10 روز پیش هیچ موردی که حاکی از واقعه نامساعد غیرعادی پس از واکسینه شدن باشد گزارش نشده‌است. اگرچه این سازمان نیاز به مترصد بودن و ارزیابی مداوم از سوی مسئولان بهداشتی در همه کشورهای دنیا را یک ضرورت می‌شمارد.

آیا واکسیناسیون باید یک بار صورت گیرد یا دو بار؟
متخصصان، یک بار واکسن زدن را در افراد بالغ و کودکان 10 ساله و بالاتر توصیه کرده‌اند. میزان موثر واکسن دربرخی افراد دارای مشکلاتی در سیستم ایمنی ممکن است دوبار باشد. از آن‌جا که دست‌اندرکاران بهداشتی کودکان را در اولویت دریافت واکسن قرار داده‌اند گفته شده که یک بار واکسن در مورد همه‌کودکان بیشتر از 6 ماهه تا 10 ساله تا حدی که مقدور است انجام شود. با توجه به یافته‌های جدید تحقیقاتی که در جریان است توصیه یک بار مصرف واکسن ممکن است به‌خصوص برای کودکان تغییر کند.

چه کسانی در اولویت دریافت واکسن هستند؟
سازمان بهداشت جهانی توصیه کرده‌است که همه کسانی که دست‌اندرکارامور پزشکی و بهداشتی هستند در اولویت دریافت واکسن قرارگیرند. این امر به دلیل حفاظت آن‌ها و بیماران‌شان و نیز فعال نگه‌داشتن مراکز بهداشتی است.
گروههای دیگر با خطر بالای بیماری‌های شدید نیز در اولویت هستند که با توجه به نظر پزشکان و مسئولان بهداشتی هر کشور تعیین می‌شوند.
سایر افرادی که در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرند عبارتند از: زنان باردار، کودکان بیشتر از 6 ماه و افراد بالغی که دچار یکی از بیماری های مزمن پزشکی هستند، افراد سالم بین 15 تا 49 ساله، کودکان سالم، افراد بالغ 50 تا 64 ساله و نیز افراد سالم 65 ساله یا بیشتر.

آیا افرادی هستند که نباید واکسن غیرفعال را بزنند؟
بله. واکسن غیر فعال اچ1ان1 به عنوان یک قاعده کلی نباید در مورد افراد زیر استفاده شود:
افراد با سابقه واکنش‌های شدید آلرژیک
افراد با سابقه واکنش شدید به واکسن‌های قبلی آنفولانزا
افرادی که قبلا 6 هفته پس از واکسن آنفولانزا دچار سندرم «جی بی» شده‌اند
نوزادان زیر 6 ماه
افرادی که دارای هر نوع بیماری با شدت متوسط ی ازیاد هستند که با تب همراه است. این افراد باید منتظر شوند تا بهبودی کامل پیدا کنند.

آیا واکسیناسیون آنفولانزای غیرفعال می‌تواند همزمان با سایر واکسن‌ها انجام شود؟
واکسن آنفولانزای غیر فعال می‌تواند با واکسن‌های غیر آنفولانزای تزریقی انجام شود اما باید محل تزریق متفاوت باشد.
واکسن آنفولانزای فصلی و اچ1ان1 می‌تواند با یدکدیگر انجام شود و حتی از سوی متخصصان مربوطه در سطح جهانی توصیه شده‌است.
مطالعات بالینی در این زمینه هم چنان در جریان است.

آیا واکسن آنفولانزای اچ1ان1 می‌تواند موجب بیماری‌ اچ1ان1 و یا بیماریهای مزمن دیگر ‌شود؟
واکسن غیرفعال شامل ویروس یا بخش‌هایی از ویروس مرده است که نمی‌تواند موجب بیماری شود. واکسن ویروس زنده آنفولانزا نیز حاوی ویروس ضعیف‌شده بیماری است که آن‌هم قادر نیست بیماری ایجاد کند.
شواهدی که تاکنون فراهم شده‌است دال برآن‌است که واکسن‌های آنفولانزا از هر نوع یا واکسن‌های دیگر نه موجب بیماری مزمن می‌شوند و نه آن را شدت می‌بخشند.

چرا برخی افراد پس از واکسینه شدن دچار آنفولانزا می‌شوند؟
این امر می‌تواند دلایل متفاوتی داشته‌باشد. هیچ واکسنی از جمله واکسن اخیر، ایمنی صددرصد علیه بیماری ایجاد نمی‌کند . اما به شدت خطر ابتلا به بیماری را کاهش می‌دهد.
هم‌چنین واکسن آنفولانزا تنها پس از 14 روز اثربخشی خود را نشان می‌دهد. بنابراین افرادی که یک تا سه روز پیش از واکسینه شدن و مدت کوتاهی پس از آن به ویروس بیماری آلوده شده‌باشند علی‌رغم دریافت واکسن ممکن است دچار بیماری شوند.
ازطرف دیگر ممکن است افراد واکسینه شده، مبتلا به ویروس آنفولانزایی شوند که از گونه‌ای متفاوت است و آن‌ها علیه آن واکسینه نشده‌اند.
سرانجام ممکن است برخی افراد پس از واکسینه‌‌شدن گرفتار ویروس جدید ولی مشابه آنفولانزای اچ1ان1 شوند و بیمار گردند که اشتباها آنفولانزا نامیده شود.
در تمام موارد بالا فرد ممکن است به این باور برسد که واکسن اچ1ان1 از او در برابر بیماری محافظت نکرده و یا باعث بیماری شده ‌است که البته هیچ ‌کدام درست و علمی نیست.