مراقب گزش حشرات در مسافرت باشید

حکیم مهر - در فصل تابستان با مسافرت خانواده‏ها به نقاط مختلف کشور از جمله مناطق روستایی، جنگل‏ها، مناطق کویری و غیره، میزان شیوع گزش‏ها به‏خصوص گزش حشرات که تنوع و گستردگی فراوانی دارند، به‏خصوص در کودکان افزایش می‏یابد.

با دکتر علیرضا ناطقیان، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی اطفال و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌وگو شده است تا در مورد بررسی مهم‌ترین حشراتی که کودکان را می‏گزند، اقدام‌های پیشگیرانه و راه‌های درمان گزیدگی بیشتر بدانیم.

از بین حشراتی که کودکان را می‌گزند، کدام‌ها باعث آزار و اذیت بیشتری می‌شوند؟

از نظر شیوع، میزان پشه‌گزیدگی نسبت به گزش سایر حشرات بیشتر است. گزش پشه‌های معمولی به جز خارش، ناراحتی و ورم، به‌خصوص در کودکانی که پوست حساسی دارند، معمولا مشکل دیگری ایجاد نمی‌کند، اما بعضی کودکان به بزاق پشه‏ها آلرژی نشان می‏دهند. گاهی حتی پشه‏ها گزش‌های شدیدی دارند که شبیه یک بیماری عفونی در کودک تظاهر پیدا می‌کند. در مناطق آلوده، ممکن است پشه‌ها برخی میکروب‌ها را هم انتقال بدهند. از این گروه می‏توان به پشه‌خاکی‌ها اشاره کرد که بیماری انگلی «سالک» یا «کالاآزار» را منتقل می‌کنند. متاسفانه امروزه با توسعه شهرنشینی و به وجود آمدن حاشیه‌نشینی، تلنبار شدن زباله‌ها، نخاله‌های ساختمانی و ساختمان‌های خراب و نیمه‌کاره، تعداد پشه‌های خاکی افزایش پیدا کرده‌است بنابراین پشه‌خاکی‌ها تقریبا در همه شهرها و روستاها یافت می‌شوند.

زنبورگزیدگی هم شایع است؟

بله، زنبورگزیدگی نیز بعد از پشه‌گزیدگی رایج است. زنبورهای عسل معمولا بعد از هرگونه تحریکی، ممکن است کودکان را بگزند و بعد از گزش می‌میرند اما زنبورهای معمولی می‌توانند حتی تا چند بار کودک را نیش بزنند و باعث شوند علایمی مانند حساسیت شدید، تنگی‌نفس، خارش و کهیر در بدن او ایجاد شود. جالب است بدانید تعداد افرادی که در اثر حساسیت به نیش زنبور در دنیا فوت می‌کنند، بیشتر از کسانی است که با نیش مار می‌میرند زیرا عده زیادی از افراد نمی‌دانند به نیش زنبور حساس هستند.

بعد از گزش پشه و زنبور، گزش کدام حشره شایع‌تر است؟

کنه! مخصوصا این روزها که با شیوع بیماری تب کریمه‌کنگو در کشور، گزیدگی با این حشره به یک مساله جدی‌ تبدیل شده‌است. کنه‏ها انواع مختلفی دارند؛ برخی از آنها کنه گوسفندی هستند و با جابجایی گله‌ها جابجا می‌شوند. یک گروه از کنه‌ها هم می‌توانند به پرندگان بچسبند و با آنها جابجا شوند. این نوع کنه نگرانی بیشتری دارد زیرا پرنده‌ها به سرعت از منطقه‌ای به منطقه دیگر می‌روند و کنه‌ها را در سطح کشور پخش می‌کنند. کنه‌ها بیماری‌های مختلفی ایجاد می‌کنند. برخی از آنها سمومی در بدن آزاد می‌کنند که باعث فلج شدن فرد می‌شود. آنها همچنین بیماری‌های عفونی مهمی از جمله تب راجعه، تب کریمه‌کنگو و بیماری‌های مشترک بین انسان و دام را منتقل می‌کنند. کنه‌ها در فصل بهار و اوایل تابستان در مناطق جنگلی یافت می‌شوند. کنه‌های کوچک‌تر به دلیل ریزبودنشان در سطوح چوبی به راحتی زندگی می‌کنند، بنابراین کسانی که به مناطق جنگلی می‌روند و در کلبه‌های چوبی اقامت می‌کنند یا به کوه می‌روند، می‌توانند در معرض گزش آنها قرار بگیرند.

برای پیشگیری از این گزش‏ها چه اقدام‌های پیشگیرانه‏ای باید انجام داد؟

راه‌های مختلفی برای پیشگیری از گزش وجود دارد. پشه‌ها معمولا با تاریک شدن هوا فعالیت خود را آغاز می‌کنند بنابراین اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که خطر گزش زیاد است، کودکان را در ساعت‌های اولیه شب به فضای باز نبرید. وقتی کودکان را به پارک یا فضاهای باز می‌برید، لباس‌های بلند و آستین‌دار تنشان کنید. سعی کنید تماس کودکان را با حیوانات کاهش دهید تا از گزش کک در امان بمانند. زیرا کک‌ها به راحتی از بدن حیوان جدا می‌شوند و آنها را می‌گزند که گاهی باعث بروز ناراحتی‌های طولانی‌مدت در کودکان می‌شود.

برای پیشگیری از گزش پشه هم توصیه خاصی دارید؟

بله، یک ویژگی خوب پشه‌خاکی‌ها این است که سطح پروازشان محدود است و بیشتر از یکی، دو متر نیست، بنابراین اگر بتوانید کودکان را در مناطق باز در سطح بالایی بخوابانید، موثر خواهد‌بود. استفاده از پشه‌بندها هم می‌تواند در پیشگیری از گزش پشه‌ها موثر باشد اما پشه‌خاکی‌ها کوچک‌تر از پشه‏های معمولی هستند و این ویژگی‌ باید هنگام تهیه پشه‌بند مدنظر قرار بگیرد. پشه‌ خاکی‌ها جا و مکان مشخصی ندارند به همین دلیل نمی‌توان به راحتی محل زندگی آنها را سمپاشی کرد. کنترل این پشه‌‌ها کار مشکلی است و به هماهنگی همه‌جانبه بین مردم، شهرداری‌ها، وضعیت ساخت‌وساز و کنترل محیط‌زیست نیاز دارد.

استفاده از حشره‏کش‏ها را در مورد کودکان توصیه می‏کنید؟

بله، ولی سعی کنید از دورکننده‌های حشرات مانند محلول «پرمترین» استفاده کنید. برای این کار می‌توان حتی لباس‌ها و پشه‌بندها را با پرمترین آغشته کرد. خوشبختانه این ماده سمی نیست و برای دور کردن انواع حشرات از جمله کنه مورد استفاده قرار می‌گیرد. ماده دیگری به نام «دیت» هم وجود دارد که در اسپری‌های گروه سنی کودکان با غلظت پایین استفاده می‏شود و می‌توان از آن به عنوان ضدپشه استفاده کرد. ضمن اینکه می‌توان آن را به سطح پوست هم اسپری کرد بدون اینکه مشکل خاصی ایجاد کند. البته میزان غلظت این ماده در اسپری‌ها بسیار مهم است بنابراین نباید از اسپری‌های غیراستاندارد استفاده کرد. این مواد حدود 8 ساعت می‌توانند انواع حشرات را از کودک دور کنند.