حکیم مهر - مطالعات جدید نشان می‌دهد که قسمت بیرونی دندان‌های کوسه از فلوراید تشکیل شده که ماده اصلی به کار رفته در بسیاری از خمیردندان‌ها و دهان‌شویه‌هاست.
اگرچه ماده سازنده دندان انسان متفاوت است، هر دوی دندان‌های انسان و کوسه به یک اندازه سخت هستند.
دندان‌های کوسهها هیچ گاه دارای حفره نمی‌شوند و این آبزیان قادرند طی عمر خود چندین بار دندان‌هایشان را جایگزین کنند.
تحقیقات همچنین نشان می‌دهند که چرا این حیوانات در گرفتن و دریدن طعمه توسط دندان‌های خود با مهارت عمل می‌کنند. این امر به این دلیل است که دندان‌های آن‌ها به طور حیرت‌آوری برای چنین وظایفی طراحی شده‌اند و هیچ گاه داشتن حفره را تجربه نمی‌کنند.
به گفته ماتیاس اپل پروفسور شیمی غیرآلی دانشگاه دویسبورگ-اسن و یکی از نویسندگان ارشد این تحقیق، دندان‌های کوسه حاوی ماده معدنی fluoroapatite (فسفات کلسیم ترکیب شده با فلور) هستند، این در حالی است که دندان‌های انسان و دیگر پستانداران دارای هیدروکسی آپاتیت بوده که ماده تشکیل دهنده استخوان نیز است.
وی در ادامه می‌افزاید که خمیردندان‌ها به منظور مقاوم کردن دندان در مقابل اسید، اغلب حاوی فلوراید هستند و این که پس از شست‌وشو، در سطح دندان انسان یک مقدار ناچیز یعنی حدود کمتر از یک درصد از هیدروکسید با فلوراید مبادله می‌شود. در مقایسه، سطح دندان کوسهها حاوی صد در صد فلوراید است، بنابراین این آبزیان نباید از پوسیدگی رنج ببرند. به این دلیل که این حیوانات در آب زندگی می‌کنند و دندان‌هایشان را به طور مکرر تغییر می‌دهند، حفاظت از دندان به هیچ وجه برای آن‌ها مسأله‌ساز نیست.
اپل و همکارانش برای انجام مطالعاتشان از تکنیک‌های تحقیقاتی های‌تک شامل میکروگراف‌های الکترونی غربالگر جهت بررسی دندان‌های دو کوسه مختلف استفاده کردند. این کوسهها shortfin mako (یا Isurus oxyrinchus) و کوسه ببر (Galeocerdo cuvier) نام داشتند و به دلیل عادات غذایی متفاوتشان انتخاب شدند. Shortfin makos گوشت طعمه را می‌درد در حالی که کوسه ببر گوشت را می‌برد.
نتایج اندازه‌گیری‌های مکانیکی و آزمایشات انجام شده در مقیاس‌های میکرو و نانو حاکی از آن است که دندان‌های کوسه از دندان‌های انسان سخت‌تر نیستند.
این یافته‌ها از آن جهت حیرت‌‌آور است که ماده معدنی fluoroapatite از ماده معدنی هیدروکسی‌آپاتیت سخت‌تر است و بنابراین چنان‌چه یک دندان حاوی فقط این ماده باشد، دندان کوسه باید از دندان انسان سخت‌تر باشد.
به نظر می‌رسد که دندان انسان با آرایه خاص بلورهای مینا و ماتریکس پروتئین دارای ماده کمتر سخت‌تری بوده و همچنین به همان اندازه دندان کوسه سخت است.
اپل بر این باور است که چنان‌چه دندان‌های هر حیوانی از جمله انسان تمام معدنی و فوق سخت می‌بودند، شکننده‌تر و دارای استعداد خرد شدن بودند. طبیعت این معضل را با تولید دندان‌های ساخته شده از بلورهای کوچک آرایش شده در چیدمان خاص حل کرده تا آن‌ها را از لحاظ مکانیکی قوی‌تر کند. وجود میزان کوچک پروتئین در دندان‌ها که در سازه‌‌های سخت دیگری از جمله استخوان و پوسته نیز موجود است، دندان‌ها را ارتجاع‌پذیرتر کرده است.
کوسهها همچنین قادر به جایگزینی دندان‌ها طی عمرشان بوده و این امر به دلیل وجود حفره نیست بلکه به این دلیل است که دندان‌های این آبزیان گاهی اوقات در طعمه فرو رفته و یا خود می‌افتند.
جزئیات این مطالعه در Journal of Structural Biology انتشار یافت.
