راهنمای خرید عسل / تشخیص عسل طبیعی و تقلبی - دکتر سعیده سیف هاشمی

حکیم مهر -  گفتاری از دکتر سعیده سیف هاشمی -  دامپزشک، کارشناس ارشد مدیریت کیفیت و مدرس دانشگاه در رادیو سلامت

راهنمای خرید عسل
عسل طبیعی را چطور بشناسیم ؟
عسل یک محصول غذایی مفید و یک اکسیر با ارزش است که از قرن ها پیش به عنوان عالی ترین و مقوی ترین غذا ها شناخته شده و همچنین به واسطه ویژگی های شفابخش خود به عنوان دارو و درمان بیشتر بیماریها در بین تمام ملل کاربرد داشته است. عسل، شهدی است که زنبور عسل پس از مکیدن شیره گلها آن را می سازد. با وجود آنکه عسل به وسیله زنبور تهیه می شود، فراورده های گیاهی محسوب شده و مورد توجه گیاهخواران و خام خواران است.
قدیمی ترین اثر تاریخی که به برداشت عسل توسط انسان تعبیر شده است مربوط به هفت هزار سال قبل از میلاد است که در اسپانیا مشاهده گردیده است. این اثر شامل قیافه حک شده یک انسان بر سنگ است که نردبانی را برای رسیدن به محل کلونی به کار برده و ظرفی برای قرار دادن شانه های پر از عسل به کمر دارد، در حالی که زنبوران عسل کارگر در اطراف سر او به پرواز درآمده اند.
آنچه که مسلم است اهمیت عسل در طب قدیم به مراتب بیشتر از حال بوده است. " ابوعلی سینا " فیلسوف و شخصیت بزرگ پزشکی ایرانی، یک هزار سال پیش در کتاب " قانون " پزشکی خود، نسخه های زیادی بر پایه عسل و موم تجویز می کرده. همچنین "بقراط حکیم " پدر پزشکی و بنیانگذار طب یونانی حدود 2500 سال پیش در مورد اهمیت عسل چنین فرموده است : " هر دارویی از مواد غذایی درست می شود و متقابلا هر غذایی نیز جانشین دارو می گردد، عسل به این هر دو شکل جوابگو است . "
متاسفانه در کشور ما با وجودی که عسل تولیدی با توجه به تنوع آب و هوای منحصر به فرد و در نوع خود بی نظیر است، نه تنها به جنبه دارویی آن توجه نشده بلکه از نظر مصرف غذایی هم مورد کم لطفی قرار گرفته است و این نعمت خدادادی و هدیه آسمانی که به راحتی می توان آن را تولید کرد و در اختیار همگان قرار داد هنوز ارزش واقعی خود را بین سایر مواد غذایی به دست نیاورده و موجب توجه کم مردم به آن گردیده است، به طوری که هنوز هم مرباها و قندهای مصنوعی را به این غذای بهشتی و اکسیر حیات ترجیح می دهند که علت اصلی آن آگاهی نداشتن از مزایا و ارزش های واقعی عسل است.
اگر ما به شناخت انواع عسل و میزان قابلیت ها و مواد موجود در آن بپردازیم و از مصرف عسل تقلبی خودداری کنیم، به طور حتم گامی در جهت پرورش زنبور عسل و تولید عسل طبیعی برداشته ایم. هم اکنون سرانه مصرف عسل در کشور ما در حدود 480 گرم است که نسبت به اروپا از نصف هم کمتر است.
عسل تقلبی
با این همه عسل طرفداران زیادی دارد شاید کمتر کسی را بتوان پیدا کرد که از خوردن عسل ابا کند. محبوب بودن عسل متاسفانه بعضی از آدم های سود جو را به فکر تولید عسل تقلبی انداخته است.
این افراد گاهی از سیب زمینی، شیره قند و یا شیره ذرت و ... عسل تقلبی درست می کنند البته گاهی اوقات نیز این شیره ها را به زنبور می خورانند و آن گاه عسل غیر طبیعی به دست می آورند که در هر صورت چه عسل تقلبی و چه عسل غیرطبیعی با خصوصیات و خواص عسل خالص و طبیعی به شدت متفاوت است و مصرف آنها، به هیچ وجه توصیه نمی شود.
عسل طبیعی را چطور بشناسیم ؟
برخی از افراد از روی میزان رطوبت عسل به وسیله برگرداندن شیشه عسل و سرعت بالا و پایین رفتن حباب های داخل شیشه یا به وسیله میزان کش آمدن عسل، نحوه پخش شدن قطره عسل روی کاغذ کاهی، نحوه سوختن عسل روی شعله و... در مورد طبیعی بودن یا نبودن عسل قضاوت می کنند که هیچ کدام از این روش ها دقیق و مطمئن نیست. برخی از افرا خبره و با تجربه، عسل طبیعی را از نوع خاص شیرینی و طعم ویژه اش می شناسند و حتی نوع عسل را از نظر گیاه مورد مصرف زنبور تعیین می کنند زیرا هر گیاه مزه خاصی به عسل می دهد. باید توجه داشت که عسل مصنوعی بیشتر مزه شیرینی شکر می دهد تا مزه خالص عسل. در هر صورت ما هیچ یک از این راهها را برای شناخت عسل طبیعی توصیه نمی کنیم. با توجه به مواد بسیار زیاد تشکیل دهنده عسل، تشخیص خلوص آن به آسانی ممکن نیست و حتما باید از آزمایشگاه های معتبر کمک گرفت.
عسل موجود در بازار غالبا چند گل هستند و به ندرت عسل تک گل که از یک نوع گل مشخصی است، می توان یافت. در هر صورت عسل موجود در بازار یکی از حالات زیر است :
• عسل مایع صاف شده ( شهد ): این عسل به وسیله دستگاهی به نام اکستراکتور، از قاب ( شان عسل ) خارج شده ، صاف و بسته بندی می شود و فاقد بلور های قابل رویت است.
• عسل متبلور: این نوع عسل کاملا سفت یا کرم مانند است که در اصطلاح زنبورداری کشورمان " عسل رس شده " نامیده می شود، وجود دانه گرده گل ها، وجود آنزیم دیاستاز، مقدار قند گلوکز، ذرات موم، سرما و رطوبت در سرعت شکرک زدن عسل موثرند. قابل ذکر است که این حالت دلیل بر ناخالصی عسل یا فاسد شدن آن نیست. همه عسل های خالص دیر یا زود بین دو ماه یا چهار سال ( عسل اقاقیا ) رس می کنند. مشتریان عسل در بسیاری از کشورها فرم رس کرده یا کریستالی را بیشتر می پسندند و زنبورداران این عسل را در بسته بندی های مختلفی به بازار عرضه می کنند.
• عسل شانه : عسلی است که همراه شانه عسل و با موم به فروش می رسد. در استفاده از این عسل باید همواره آگاه باشیم زیرا ممکن است زنبور عسل با تغذیه شکر و شیره های مصنوعی به جای تغذیه با شیره گیاهان، این عسل را تولید و در شان پر کرده باشد. ضمنا لازم است نکته مهمی را در خصوص استفاده از موم اشاره نماییم. زنبورداران کارگر باید هشت کیلوگرم عسل مصرف کنند تا بتوانند یک کیلوگرم موم تولید کنند. این موضوع نشان می دهد که چقدر وقت و انرژی باید صرف تولید موم شود. به همین جهت امروزه موم را به صورت صنعتی آج می کنند و به عنوان برگه موم پایه در اختیار زنبورداران قرار می دهند. موم چه به صورت  طبیعی و چه به صورت مصنوعی در دستگاه گوارش انسان قابل هضم و جذب نبوده و بدون تغییر پس از مصرف از بدن دفع می شود. برخی اعتقاد دارند جویدن موم موجب تقویت دستگاه گوارش می گردد البته در این مورد هیچ گونه اطلاعات علمی در دست نیست. باید بدانید، در کندوهای سم پاشی شده علیه انگل های جلدی زنبور، احتمال حضور سم در موم بسیار زیاد است و توصیه می شود از جویدن و خوردن موم خودداری کنید مگر آنکه از عدم سمپاشی کندو مطمئن باشید.
دو توصیه به مصرف کنندگان عسل :
• قیمت محسوس ترین چیزی است که مردم در خرید کالاهای مورد نیاز خود به آن توجه می کنند اما باید بدانیم که قیمت بالا و پایین نشانه خوبی یا بدی کالا نیست. متاسفانه افراد سودجو عسل های غیرطبیعی و تقلبی خود را با قیمت بسیار گزاف عرضه می کنند تا ادعای کیفیت مطلوب آن را به اثبات برسانند.
• چنانچه اشاره شد تشخیص خلوص عسل فقط توسط آزمایشگاههای معتبر امکان پذیر است لذا به مصرف کنندگان عزیز توصیه می شود که هنگام خرید عسل به پروانه های بهداشتی صادره از سازمان دامپزشکی کشور، پروانه بسته بندی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و یا پروانه استاندارد توجه کنند. در صورت تایید مراجع ذی صلاح فوق، اطمینان از انجام آزمایشات و صدور نتایج قابل قبول از معتبرترین آزمایشگاه های کشور حاصل می شود.

خبر مرتبط :