دامپزشکی و جایگاه تعریف نشده! - دکتر پیام محبی

حکیم مهر -  یادداشت دکتر پیام محبی ، دامپزشک و رئیس بیمارستان دامپزشکی تهران در روزنامه شرق با عنوان "دامپزشکی و جایگاه تعریف نشده"

  دکتر پیام محبی

دامپزشکی امروز ایران با معضلات زیادی دست و پنجه نرم می‎کند. مغفول ماندن جایگاه این سازمان در حوزه بهداشتی -  درمانی کشور، مدیریت جزیره‎ای و موازی‎کاری شاکله این مشکلات است. ادعای بیجایی نیست اگر اذعان کنیم در حال حاضر بخشی از وظایف این سازمان به اشتباه به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی محول شده است. در واقع بخشی از بودجه‎های مربوط به فعالیت‌های حوزه دامپزشکی کشور به وزارت بهداشت تزریق می‎شود اما خود سازمان دامپزشکی زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی تعریف شده است. نمونه مشخص آن هم حوزه بیماریهای مشترک دام و انسان است که به اشتباه به وزارت بهداشت محول شده است. چون بیماری مشترک تا زمانی که حیوانات را مبتلا می‎کند و آنها ناقل بیماری به انسان هستند نامش بیماری مشترک است و زمانی که وارد انسان شد نامش دیگر بیماری انسانی است، نه حیوانی و معاونت درمان وزارت بهداشت باید به آن رسیدگی کند. اما تا قبل از اینکه گستره شیوع بیماری به انسان‎ها منتقل شود از وظایف دامپزشکی است که به آن رسیدگی کند و با ارائه راهکارهای مختلف باعث کنترل بیماری در حیوانات شود تا جلوی شیوع نوع انسانی آن تا حد ممکن گرفته شود. یعنی در این دوره (زمانی که حیوان عامل و ناقل بیماری است) وزارت بهداشت به عنوان متولی امر بهداشت انسانی امکان کنترل آن را ندارد چون تخصص و علم آن در این وزارتخانه موجود نیست. الآن با اقبالی که نسبت به نگهداری حیوانات خانگی در بین خانواده‎ها به وجود آمده آنهم بصورت یک نیاز نه صرفاً بعنوان یک تفنن، همچنین تأثیر آن در بهداشت روان خانواده‎ها می‎توان گفت بهداشت خانواده‌ها کاملاً با بهداشت دام گره خورده است. از سویی ما در روستاها هم شاهد تماس مدام افراد با دام هستیم که همه اینها ورود جدی و مستمر بخش دامپزشکی را به حوزه کنترل بیماریهای مشترک دام و انسان ضروری و حتی غیرقابل اجتناب می‎کند. از این بحث می‎خواهم این نتیجه را بگیرم که پس بودجه بخش بیماریهای مشترک دام و انسان هم باید در سازمان دامپزشکی مصرف شود نه وزارت بهداشت!

من با یک مثال قضیه را روشن‎تر می‎کنم. در همان زمانی که {بحث} آنفلوآنزای مرغی بسیار شایع شده بود برای من جالب بود که وزارت بهداشت متولی قضیه شده بود. وزارت بهداشت سخنگو بود. وزارت بهداشت بود که بودجه‎ها را دریافت می‎کرد و اصلاً نقش سازمان دامپزشکی به شدت کمرنگ شده بود. در حالی که ما داشتیم می‎گفتیم آنفلوآنزای مرغی! یعنی مرکز انتقال بیماری پرندگان بودند و جالب است بدانیم حتی یک مورد هم در جهان گزارش نشد که ناقل بیماری انسان باشد یعنی از انسانی به انسان دیگر منتقل شود. هر چه مورد بیماری گزارش شده بود ناقلش پرندگان بودند. در زمینه تداخل کاری بین وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی به موارد دیگری هم می‎شود اشاره کرد از جمله اینکه تولیدات فرآورده‎های خام دامی از زمان تولید (کشتارگاه) تا زمانی که در مرغداری یا قصابی به دست مصرف‎کننده برسد باید توسط سازمان دامپزشکی کنترل شود در حالی که عملاً در سازمان دامپزشکی برای کنترل مرغ‎فروشی‎ها یا قصابی‎ها نیرو و بودجه کافی وجود ندارد. چون به نظر من قسمت زیادی از بودجه مربوط به کنترل بهداشتی را بخش نظارت و کنترل وزارت بهداشت بلعیده است. یعنی در واقع آن اندازه که بخش کنترل و نظارت در حوزه وزارت بهداشت مورد توجه هست و دیده می‎شود در حوزه دامپزشکی نیست. نکته‎ای که می‎خواهم از پیش کشیدن این بحث به آن برسم این است که بعلت همین سهل‎انگاری یا بعبارتی مغفول بودن جایگاه دامپزشکی در چارچوب درمانی کشور، کم کم این سازمان در جذب بودجه و به تبع آن در استخدام نیروی انسانی متخصص دچار مشکل شده است. می‏بینیم که نتیجه همه اینها ضعیف شدن بخش نظارت در سازمان دامپزشکی کشور و در نهایت به خطر افتادن بهداشت کشور است. اعتقاد من این است که ساختارهای مرتبط با حوزه دام و دامپزشکی در کشور ما به اشتباه تعریف شده و در این حوزه ما دچار نوعی مدیریت جزیره‏ای یا حتی موازی‎کاری هستیم. به این علت می‎گویم ما با مدیریت جزیره‎ای در این بخش مواجه هستیم که بعنوان نمونه آموزش دامپزشکی برعهده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است اما خود سازمان دامپزشکی زیرمجموعه وزارت جهاد است و از سویی نیروهایش را گاه حتی وزارت بهداشت بهره‏برداری می‎کند در حالی که بخش بهداشتی کشور از آموزش تا درمان و اجرا زیر نظر یک وزارتخانه قرار دارد و برای همین نیازهای خودش را بخوبی می‎شناسد و متناسب با آن آموزش می‎دهد و جذب می‎کند، اتفاقی که متأسفانه در حوزه دامپزشکی اصلاً نمی‏افتد. چون وزارت جهاد کشاورزی و علوم،تحقیقات و فناوری دو نها با دو ساختار متفاوت هستند که هیچ سنخیتی با هم ندارند. نتیجه آن هم این می‎شود که ایران در زمینه فارغ‏التحصیلان رشته دامپزشکی در جهان در رده نخست قرار می‎گیرد در حالی که فرصت شغلی متناسب با آن اصلاً در داخل وجود ندارد چون ما در زمینه تولید محصولات دامی و کشاورزی اصلاً جزء کشورهای تراز اول نیستیم که به همین میزان متخصص نیاز داشته باشیم. ظاهراً هیچگاه این سؤال مطرح نبوده که در این شرایط آیا می‎توانیم بازار کار برای این همه دانشجویی که سالانه از دانشکده‎های دامپزشکی فارغ‎التحصیل می‏شوند ایجاد کنیم یا خیر؟!

من فکر می‏کنم در این زمینه ما با تعداد فارغ‎التحصیل نه چندان کمی روبه‎رو هستیم که بعلت نبود فرصت کاری سرخورده شده و مجبورند در زمینه‏های غیرمرتبط با رشته تحصیلی خود کار کنند و از این جهت می‏گویم موازی‏کاری در این حوزه وجود دارد که بعنوان نمونه سرفصل برخی دروس و آزمایشگاههای دامپزشکی به عینه در وزارت بهداشت وجود دارد. به اعتقاد من اگر همین مسأله یعنی موازی‎کاری و مدیریت جزیره‎ای را بتوان در بخش دامپزشکی کشور حل کرد خودش دستاورد خیلی خوبی است که در آینده نتایج آن را خواهیم دید. از نگاه من سازمان دامپزشکی به علت همین مسائل در شرایط کنونی به نوعی روزمرگی رسیده و اصلاً امکان برنامه‎ریزی برای 10 یا 20 سال آینده‎اش را ندارد. در واقع دامپزشکی همین قدر که بتواند مشکلات روز خود را حل کند حتماً خواهد گفت تا فردا و سال دیگر از این ستون به آن ستون فرج است...