طاعون نشخوارکنندگان کوچک وضعیت حیات وحش را به مخاطره انداخته است

مدیر کل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به خطر انقراض ۸۷ گونه جانوری در ایران هشدار داد.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایلنا، «دکتر مجید خرازیان مقدم» با بیان اینکه مهمترین هدف درحیات وحش حفاظت و مدیریت گونه‌های جانوری کشور است، گفت: براساس این هدف ۴ محور کلی شامل حفاظت و احیای گونه‌های جانوری، مدیریت و پایش، مطالعه و ارزیابی، پیشگیری و کنترل بیماری‌ها در حیات‌وحش سیاست‌گذاری شده است.

وی با اشاره به تعداد حیوانات مهره‌دار در جهان خاطرنشان کرد: به طور کلی در جهان بالغ بر ۶۱ هزار گونه مهره‌دار داریم که از این تعداد ۹.۷ درصد یعنی حدود ۶۰۰۰ گونه در معرض خطر و تهدید انقراض نسل هستند. در ایران نیز حدود ۱۱۷۰ گونه جانوری مهره‌دار هستند که ۷.۴ درصد از این گونه‌ها یعنی حدود ۸۷ گونه در فهرست سرخ IUCN در سال ۲۰۱۷ قرار گرفته‌اند.

مدیر کل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به چالش‌های پیش رو در حیات وحش کشور تصریح کرد: بزرگترین چالش‌های ما در حیات وحش کشور شامل تخریب زیستگاه، شکار غیرقانونی، سلاح‌های غیرمجاز، زنده‌گیری و تجارت غیرقانونی گونه‌های جانوری و اجزای بدن آن‌ها و حضور دام بیش از ظرفیت در ایستگاه‌های حیات وحش است.

خرازیان مقدم ادامه داد: همچنین خشکسالی‌های متوالی و تنش آبی ایجاد شده در کشور، ورود و معرفی غیراصولی مهارنشده گونه‌های غیربومی به کشور، بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آبی و تهدید تالاب‌ها، عدم رعایت حقابه ضروری برای حفظ تعادل محیط زیست در رودخانه‌های کشور، ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی به اکوسیستم‌های آبی و خشکی از جمله چالش‌هایی است که در حیات وحش با آن روبرو هستیم.

تخریب زیستگاه‌ها و شکار غیرمجاز مهمترین چالش حیات وحش ایران

وی با تاکید براینکه این چالش‌ها هر کدام به تنهایی بسیار اهمیت دارند و هر کدام می‌توانند مشکلات عدیده‌ای را برای حیات وحش ایجاد کرده و بسیار حائز اهمیت است، یادآور شد: اگرچه تمامی این چالش‌ها در حیات وحش اهمیت دارند اما تخریب زیستگاه‌ها و شکار غیرمجاز از مواردی است که بسیار اهمیت دارند همچنین بیماری‌های واگیر دامی مانند طاعون نشخوار کنندگان کوچک و آنفلوانزای فوق حاد پرندگان که از دام‌های اهلی به حیات وحش کشور به دلایل مختلف سرایت می‌کند وضعیت حیات وحش را در کشور به مخاطره انداخته است.

مدیر کل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: با توجه به این چالش‌ها دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست چند برنامه را به عنوان محور در برنامه پنج ساله ششم توسعه مورد توجه قرار داده است. مهمترین این برنامه‌ها شامل تهیه و اجرای برنامه عمل حفاظت و مدیریت گونه‌های جانوری در معرض خطر و تهدید است. نزدیک به دو سال است که این برنامه شروع شده و براساس قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه مکلف هستیم که برای گونه‌های در معرض تهدید طی برنامه پنج‌ساله برنامه عمل تدوین و اجرا کنیم.

خرازیان مقدم با اشاره به دیگر برنامه‌های سازمان برای مقابله با چالش‌هایی که حیات وحش با آنها روبرو است، گفت: اقدامات پژوهشی و مطالعاتی، پایش و سرشماری حیات‌وحش از دیگر برنامه‌هایی است که در دستور کار ما قرار دارد. بحث سرشماری از آنجا که برای ما بسیار اهمیت دارد به عنوان یک شاخص در برش استانی قرار دادیم و از سال گذشته از ادارات کل محیط زیست استان‌ها خواسته شده تا سالانه ۱۰ درصد سطح مناطق سرشماری را افزایش دهند و هدف این است که در چند سال آینده سرشماری حیات وحش از نظر سطح در کل مناطق تحت مدیریت کشور انجام شود. البته این کار نیاز به سرمایه‌گذاری، بودجه و تجهیزات دارد.

ساماندهی مراکز تکثیر و نگهداری گونه‌های جانوری در معرض تهدید

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به ساماندهی مراکز تکثیر و نگهداری گونه‌های جانوری در معرض تهدید گفت: متاسفانه طی ۶ الی ۷ سال گذشته یک سری مراکز تکثیر و نگهداری گونه‌های جانوری در معرض تهدید در برخی مراکز استان‌ها بدون کار کارشناسی ایجاد شده است و ما در حال ساماندهی این مراکز هستیم.

مدیر کل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه مراکز تکثیر و نگهداری از گونه‌های جانوری در معرض تهدید برای حیواناتی از جمله مرال، گورخر و گوزن زرد ایجاد شده است، تصریح کرد: برنامه این مراکز به صورتی است که اگر گونه‌ای در یک زیستگاهی در گذشته بوده اما در حال حاضر وجود ندارد در این مراکز تکثیر پیدا می‌کند و در همان زیستگاه‌هایی که در گذشته حضور داشته رها سازی می‌شود.

شناسایی نقاط حساس برای کاهش تصادفات گربه‌سانان بزرگ

خرازیان مقدم درباره کنترل و کاهش تعارضات بین انسان و حیات وحش گفت: برنامه‌ریزی‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته و یکی از مهمترین اقدامات ما این است که نقاط حساس جاده‌ها و راه‌هایی که در آن تصادفات حیات وحش به وفور اتفاق می‌افتد را شناسایی کرده تا تمهیدات لازم را برای کاهش خطر بیندیشیم. به طور مثال در جاده پارک ملی گلستان، برخی جاده‌های استان یزد و سمنان و فارس تمهیدات در حال انجام است. همچین در مکاتباتی با وزارت راه انجام امور اصلاحی را اعلام کرده‌ایم.

وی درباره پیشگیری و مقابله با بیماری‌های شایع در حیات وحش کشور تصریح کرد: چندین سال است که آنفولانزای فوق حاد در کشور ما وجود دارد این بیماری اگر در حیات وحش باشد از نظر زیست محیطی برای ما مهم است و اگر به طیور اهلی سرایت کند این موضوع از نظر اقتصادی و بهداشت انسانی مهم می‌شود، ما نیز برای جلوگیری از بیماری‌هایی که ایجاد مشکل می‌کند در حیات وحش برنامه‌ریزی‌ کرده‌ایم و اقدامات پیشگیرانه را برای آنها تهیه و اجرا می‌کنیم.

مدیر کل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست یادآور شد: آموزش و ظرفیت سازی جوامع محلی از دیگر برنامه‌های ماست و معتقدیم که هر چقدر مردم در رابطه با مسائل زیست محیطی آگاهی داشته باشند حساسیت آنها در حفظ محیط زیست بیشتر می‌شود. باید مردم با سیاست‌های مختلف در عرصه محیط زیست حضور داشته باشند بحث حفاظت‌های مشارکتی به ویژه در مناطق آزاد، آگاهی رسانی به مردم و شناسایی ارزش‌های زیستی گونه‌های جانوری از برنامه‌‌های ماست.

خرازیان مقدم درباره برنامه‌های عمل گونه‌های جانوری تصریح کرد: مهمترین هدف ما در پنج سال پیش رو اجرای برنامه‌های عمل درباره ۸۷ گونه جانوری مهره‌دار است از همین‌رو نسبت به تهیه و اجرای برنامه عمل برای ۴۶ گونه جانوری در معرض تهدید اقدام کردیم البته برای اینکه بتوانیم براساس برنامه پیش برویم نیاز به تامین اعتبارات داریم.

وی با اشاره به تدوین برنامه عمل برای ۸ گونه جانوری مانند خرس سیاه، خرس قهوه‌ای، غاز پیشانی سفید کوچک و گوزن زرد گفت: طی یکسال گذشته برخی استان‌ها اقدامات لازم را انجام دادند و اعتباراتی در این خصوص گرفته شده و برنامه عمل ۸ گونه جانوری در حال اجراست در سال ۹۷ برنامه عمل برای ۱۰ گونه جانوری مانند لاک‌پشت فراتی با استفاده از مشاوران، سمن‌ها و ظرفیت‌های کارشناسی در سازمان حفاظت محیط زیست تهیه شده است. یکی از مشکلات ما تامین اعتبارات است و طبیعی است که باتوجه به اعتباراتی که در اختیار ما گذاشته می‌شود می‌توانیم این برنامه‌ها را عملیاتی کنیم.

استان یزد ذخیره‌گاه یوز ایرانی می‌شود

خرازیان مقدم با بیان اینکه مهمترین گونه‌ در معرض خطر در کشور یوزپلنگ آسیایی است که در حال حاضر به آن یوزپلنگ ایرانی می‌گوییم، گفت: معتقدیم فارغ از پروژه بین‌المللی، برای یوز ایرانی باید در سطح ملی برنامه داشته باشیم از همین‌رو طرحی را تهیه کردیم و به سازمان برنامه و بودجه ارائه شده است.

وی با اشاره به مرکز نگهداری یوز در پارک پردیسان و حضور سه قلاده یوز کوشکی، دلبر و ایران در این مرکز گفت: هدف ما در فاز یک این برنامه این بود که کوشکی و دلبر به طریق طبیعی تولید مثل داشته باشند اما محقق نشد در حال حاضر فاز دوم این طرح را قرار است آغاز کنیم. در این فاز از روش‌های غیرطبیعی استفاده می‌شود هدف هم این است که در این مرکز توله‌یوز‌هایی را تکثیر کنیم و از آنها در مکان دیگری که قرار است ذخیره‌گاه طبیعی یوز شود استفاده کنیم.

مدیر کل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره ذخیرگاه طبیعی یوز نیز توضیح داد: در نظر داریم در یکی از زیست‌گاه‌های طبیعی محوطه ۳۵ هزار هکتاری را محصور کرده و از آن به عنوان ذخیرگاه طبیعی یوز استفاده کنیم پیشنهاد ما برای این زیستگاه استان یزد است، گفته می‌شود دراین منطقه تعدادی یوز نر وجود دارد و چند سالی است که یوز ماده در این منطقه دیده نشده است.

او ادامه داد: یکی از برنامه‌های ما در این زیستگاه این است که اگر رقیبی برای یوز وجود دارد از این محوطه ۳۵ هزار هکتاری خارج کرده و طعمه‌ها را در آنجا برای یوز افزایش دهیم تا در صورتی که در پردیسان موالید یوز داشته باشیم به این محوطه منتقل و از آنها به عنوان مولد در این زیستگاه استفاده کنیم.

مدیر کل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان کرد: در حال حاضر وضعیت یوز به صورتی است که اگر اقدامات موثر نداشته باشیم چند سال دیگر همین تعداد یوز را نیز از دست خواهیم داد. از همین رو در کنار این محوطه ۳۵ هزار هکتاری در حد چند هکتار مرکز تکثیر و پرورش جبیر را خواهیم داشت و در ابتدا یوزها را در یک محوطه ده هکتاری نگهداری کرده و پس از آموختن شکار به ذخیره‌گاه منتقل می‌کنیم.

خرازیان مقدم با اشاره به بودجه برآورد شده برای این طرح گفت: حدود ۱۶ میلیارد تومان بودجه برای این طرح برآورد شده که ۱۳ میلیارد آن برای فنس کشی ۳۵ هزار هکتار است و از ۳ میلیارد باقی مانده مقادیری برای پرورش جبیر و مقداری نیز برای توسعه و ساماندهی مرکز پردیسان استفاده می‌شود.

وی در پاسخ به این سوال که آیا این پروژه با پروژه بین‌المللی حفاظت از یوز ایرانی منافات ندارد و باعث موازی کاری نمی‌شود گفت: پروژه بین‌المللی حفاظت از یوز ایرانی، حفاظت از یوز در زیستگاه‌های طبیعی را دنبال می‌کند اما این طرح کاملا جداگانه است از سوی دیگر دفتر حیات وحش و معاونت محیط زیست طبیعی متولی حیات وحش کشور است و باید برنامه‌ای برای یوز ایرانی داشته باشد. اگر پروژه بین‌المللی یوز ایرانی باشد با این پروژه در کنار هم از یوز ایرانی حفاظت می‌کنیم اما اگر پروژه بین‌المللی یوز نباشد نمی‌توانیم بگوییم یوز هم نباشد و باید برنامه‌های خود را برای حفظ گونه‌های جانوری داشته باشیم.

مدیر کل دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: این موضوع به هیچ وجه نافی مهمترین وظیفه سازمان که همان حفاظت از گونه در زیستگاه‌های طبیعی است، نیست. ما در ابتدا باید یوز را در زیستگاه‌‌های طبیعی حفاظت کنیم اما به عنوان اولویت دوم این طرح را پیشنهاد دادیم و در تلاش هستیم که بتوانیم مرکز پردیسان را به عنوان یک مرکز تکثیر یوز داشته باشیم.

خرازیان مقدم درباره آخرین وضعیت کوشکی و دلبر نیز گفت: با توجه به اینکه در فاز اول نتوانستیم از طریق طبیعی تولید مثل داشته باشیم در فاز دوم تکثیر غیرطبیعی را در پیش گرفتیم، در اولین مرحله نیز در تلاش هستیم تا با گرفتن اسپرم از یوز نر لقاح مصنوعی را در یوز ماده ایجاد کنیم. از ابتدای سال ۹۷ نیز با همکاری پژوهشکده محیط زیست مستقر در پارک پردیسان سعی داریم تا مرکز پردیسان را در این زمینه تقویت کنیم چراکه اگر بخواهیم ذخیره‌گاه طبیعی برای یوز ایجاد کنیم نیاز به این داریم که یوز‌هایی را تولید و به آن مراکز منتقل کنیم و نمی‌توانیم به دلیل شکنندگی جمعیت یوزها در طبیعت از آن‌ها استفاده کنیم.