انواع روش‌های واکسیناسیون علیه آنفلوانزای پرندگان (بخش دوم) - دکتر زهرا برادران سید، دکتر لیلا پیشرفت ثابت

انواع روش های واکسیناسیون علیه آنفلوانزای پرندگان (بخش دوم)

دکتر زهرا برادران سید، دکتر لیلا پیشرفت ثابت

اعضای هیئت علمی مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی،
سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

واکسیناسیون روتین (Routine vaccination)

در کشورهایی که بیماری قبلا به صورت اندمیک درآمده است و ریشه کن سازی عملی نیست، واکسیناسیون روتین می تواند به عنوان آخرین راه حل مورد استفاده قرار گیرد. این استراتژی می تواند برای کاهش تلفات طیور مفید باشد و در بلندمدت شیوع ویروس را کاهش دهد و امکان ریشه کنی را فراهم سازد. گله های آلوده ممکن است هم چنان حذف شوند تا انتقال ویروس کاهش یابد.

واکسیناسیون به تنهایی به ریشه کنی نمی انجامد، زیرا حفظ سطح بالایی از حفاظت در جمعیت های بزرگ طیور برای مدت زمان طولانی دشوار است. اگر واکسیناسیون روزمره بدون استفاده از سیستم های نظارت، امنیت زیستی سختگیرانه و حذف جمعیت در صورت مواجه شدن با بیماری و بدون استفاده از سیستم های نظارتی انجام شود، این احتمال وجود دارد که ویروس در جمعیت پرندگان واکسینه به صورت اندمیک تبدیل شود. گردش طولانی مدت ویروس در یک جمعیت واکسینه ممکن است منجر به تغییرات ژنتیکی و آنتی ژنی در ویروس شود، همان طور که در مکزیک تجربه شده بود و درحالیکه به طور گسترده از واکسیناسیون پیشگیرانه استفاده می کردند، برای بیش از ده سال تحت تیپ H5N2 LPAI، در گردش بود.

هزینه یک برنامه واکسیناسیون موثر می تواند قابل توجه باشد و واکسیناسیون روتین احتمالا در صورت استفاده طولانی مدت در مناطق وسیع ناپایدار است. چنین برنامه های واکسیناسیونی در نهایت باید متوقف یا ارتقا یابند تا هدفمند و پایدارتر شوند. اگر برنامه واکسیناسیون پایان یابد، وجود برنامه احتمالی در زمان بازپدیدی ویروس، ضروری است.

واکسیناسیون هدفمند (Targeted  vaccination)

واکسیناسیون هدفمند تلاش دارد از گروه های خاصی از پرندگان مانند یک گونه، بخش یا قسمتی از تولید محافظت کند. این فرم از واکسیناسیون را می توان برای محافظت از پرندگان غیر عفونی با ارزش بالا مانند طیور با زمینه های ژنتیکی با ارزش، گله های والدین، پرندگان باغ وحش و گونه های در معرض انقراض استفاده کرد.

همچنین می تواند در مناطق غیر عفونی با تراکم بالای پرندگان حساس و در دسته هایی مانند پرندگان با طول عمر بالا (مثلا تخم گذار) به کار رود. واکسیناسیون هدفمند ممکن است در شرایطی که مقادیر واکسن محدود است، مانند مراحل ابتدایی کمپین واکسن، مفید باشد. کاربرد واکسیناسیون هدفمند، نیازمند تجزیه و تحلیل خطر است که سطح تهدید، ارزش پرندگان و سطوح امنیت زیستی امکانات را شامل می شود.

واکسیناسیون حلقوی (Ring Vaccination)

واکسیناسیون حلقوی یکی از انواع واکسیناسیون هدفمند است که پرندگان در یک منطقه مشخص در اطراف محل یا مناطق آلوده به ویروس واکسینه می شوند. هدف آن کاهش یا جلوگیری از انتقال ویروس از کانون شیوع به مناطق غیرعفونی اطراف است. واکسیناسیون حلقوی تنها در زمان واکسیناسیون اضطراری مناسب است. موفقیت آن بیشتر زمانی محتمل است که کانون عفونت به سرعت قبل از آنکه گسترده گردد، تشخیص داده شود. ممکن است در مواردی واکسیناسیون حلقوی گزینه مناسبی نباشد از جمله زمانی که شیوع بیماری در ابعاد وسیع است یا به طور گسترده کانون های پراکنده وجود دارد، هم چنین وقتی تشخیص بیماری دشوار باشد، جایی که تاخیر قابل ملاحظه ای بین عفونت و تأیید بیماری یا بین تجویز واکسن و شروع ایمنی وجود دارد. واکسیناسیون حلقوی باید همراه با حذف گله های آلوده و اعمال سایر روش های ریشه کنی باشد. وسعت حلقه واکسیناسیون بستگی به سرعت و میزان انتقال در بازه ابتدایی که خطر بالا است، دارد. یک استراتژی این است که تمام پرندگان غیرعفونی داخل حلقه اطراف "مورد عفونی شاخص" را واکسینه یا معدوم کنند و مابقی پرندگان داخل حلقه بیرونی را واکسینه و تحت نظر بگیرند.

واکسیناسیون حائل (Barrier  Vaccination)

واکسیناسیون حائل در اصل به واکسیناسیون حلقوی بسیار شبیه است؛ اگرچه، ناحیه واکسیناسیون برای جلوگیری از گسترش عفونت از یک کشور همسایه یا منطقه به منطقه غیر عفونی استفاده می شود. ویژگی های جغرافیایی و سیاسی معمولا تأثیر مهمی در شکل و مکان منطقه واکسیناسیون دارند.

واکسیناسیون انبوه (Mass  Vaccination)

در استراتژی های واکسیناسیون انبوه، همه پرندگان حساس در منطقه انتخاب شده، واکسینه می شوند. واکسیناسیون انبوه می تواند در سراسر کشور یا در سراسر ناحیه تعریف شده OIE با وضعیت جداگانه، انجام شود. واکسیناسیون انبوه باید زمانی انتخاب شود که کنترل ویروس توسط سایر روش ها غیرمحتمل است.