اما و اگرهای تلف‌شدن پرندگان میانکاله/ تلفات متوقف نشده بلکه کمتر شده است

چندی پیش بیش از ۱۰ هزار قطعه و به روایتی بیش از ۲۰ هزار قطعه پرنده در تالاب میانکاله تلف شد و سازمان دامپزشکی علت آن را سم بوتولیسم اعلام کرد اما برخی شواهد، اما و اگرهایی را در زمینه علت این میزان مرگ و میر به وجود آورده است.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، تاکنون گمانه‌زنی‌های زیادی درباره علت تلف شدن هزاران هزار پرنده در تالاب میانکاله شنیده شده است، اما سازمان دامپزشکی همچنان بر سر حرف خود است و سم بوتولیسم را قاتل این تعداد پرنده می‌داند، «عیسی کلانتری» رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز چندی پیش در دیدار با نمایندگان سمن‌های محیط زیستی گفته بود که طبق قانون، سازمان دامپزشکی تنها مرجع تشخیص بیماری های حیات وحش و حیات اهل است که علت تلف شدن پرندگان در میانکاله را سم بوتولیسم عنوان کرد، سازمان محیط زیست هم با توجه به شناخت از سازمان دامپزشکی و تخصص آنها از این سازمان حمایت می‌کند. این در حالی است که تلفات متوقف نشده بلکه کمتر شده است.

مساله اینجاست که این جواب خیلی از کارشناسان را قانع نکرده است و می‌بینیم که مرگ و میر هر چند کم شده اما همچنان ادامه دارد، مساله مهم‌تر اینکه در میان پرندگان تلف شده بیشترین حجم مربوط به فلامینگوها و چنگرهاست در حالی که زیستگاه این دو گونه با هم متفاوت است در زیستگاه فلامینگو، جلبک وجود ندارد که بخواهد بمیرد و سم بوتولیسم ایجاد کند و دیگر اینکه این پرندگان از موجودات کف‌زی تغذیه میکنند، در مقابل در زیستگاه چنگر معمولا گیاهان دریایی غوطه‌ور و شناور بر روی بستر هستند و چنگرها عمدتا جلبک‌خوارند و از گیاهان تغذیه می‌کنند، پس رژیم غذایی این دو گونه با هم متفاوت است و این تفاوت‌ها اما و اگرهایی را در ذهن متبادر می‌کند.

مجری طرح بین‌المللی اثر نوسانات دریای خزر بر محیط زیست مناطق ساحلی و به عنوان فردی که سالهاست بر روی این طرح بین المللی کار می کند و چندین مقاله درباره این منطقه از خزر که همان تالاب میانکاله است ارائه کرده به خبرنگار علمی ایرنا گفت: اقداماتی توسط استانداری مازندران انجام شده، نمونه‌برداری‌هایی صورت گرفته و سازمان دامپزشکی کشور هم بحث بوتولیسم را دلیل این تلفات اعلام کرد که عده‌ای موافق و عده‌ای مخالف این نظر هستند.

«همایون خوشروان» افزود: با توجه به اینکه به عنوان مجری یک طرح بین المللی اثر نوسانات سطح آب دریای خزر بر روی محیط زیست مناطق ساحلی، شناخت کاملی روی آن منطقه دارم و بیش از ۱۰ سال است که در آن منطقه کار می‌کنم و چندین مقاله درباره این منطقه نوشته‌ام، این شرایط من را برای پذیرش بوتولیسم به عنوان علت مرگ پرندگان دچار تردید می‌کند.

وی اظهار داشت: واقعیت این است اجساد پرنده‌ها در منطقه جنوب غربی خلیج گرگان مشاهده شده است؛ یعنی حد فاصل ساحل قلعه پایان تا منطقه گلوگاه، با دیدن تصاویر فیلمهای منتشر شده، متوجه شدم که لاشه این پرندگان در جایی قرار گرفته که نشان می‌دهد آن پرنده قبلا آنجا نبوده بلکه جریان آب پرنده را هر تحت تاثیر مد حاصل از توفان به آن بخش آورده است، یعنی این جریان فعال بادی باعث شد پرندگانی که در ناحیه مرکزی خلیج دچار مرگ و میر شدند در این منطقه ساحلی بسیار کم عمق که اصلا زیستگاه آنها نیست انباشت شوند.

مجری طرح بین المللی اثر نوسانات دریای خزر بر محیط زیست مناطق ساحلی ادامه داد: یعنی اجساد این پرندگان در جایی قرار گرفته که زیستگاه آنها نیست بلکه توسط جریان آب به آن مکان منتقل شدند، حالا نکته اساسی اینجاست که بیشترین درصد مرگ و میر را در پرندگانی دیدیم که جزو گروه فلامینگوها و چنگرها هستند، فلامینگوها در مناطق مردابی زندگی می‌کنند که عمق آب آن زیاد نیست معمولا عمق آب تا ناحیه زانوی آنهاست حال به چه دلیل در این مناطق زندگی می‌کنند؟ برای اینکه اینها موجودات کف‌زی را می‌خورند و روش تغذیه آنها به این شکل است که معمولا دایره‌های متحدالمرکزی را از ناحیه یک در یک نقطه تشکیل می‌دهند و با منقار برگشته‌ای که دارند رسوبات را شخم می‌زنند و با این کار هر آنچه «بنتوز» که شامل صدف‌هاست را تغذیه می‌کنند.

 وی تصریح کرد: نکته این است که در زیستگاه فلامینگوها اصلا جلبک وجود ندارد که بخواهد بمیرد، کراتین شود یا پوسته آن تخریب شود و سم بوتولیسم ایجاد کند، موجودات بنتوز به عنوان خوراک فلامینگوها معمولا در لجن‌هایی زندگی می‌کنند که رنگ خاکستری تا طوسی دارند، درصد فیلدشان بسیار بالا است، درصد آبگیری بسیار بالایی دارند و میزان مواد آلی این مکان‌ها آنقدر زیاد نیست که بگوییم علف دریایی دارد بنابراین وقتی این زیستگاه جلبک وجود ندارد چطور می‌توان پذیرفت که عامل مرگ این پرنده سم بوتولیسم باشد در جایی که اصلا مواد آلی وجود ندارد.

خوشروان ادامه داد: دومین نکته این است که چنگرها در جایی زندگی می‌کنند که عمدتا گیاهان دریایی غوطه‌ور یا گیاهان دریایی شناور یا گیاهان دریایی که بر روی بستر وجود دارد حضور دارند چون چنگرها عمدتا جلبک‌خوارند و از گیاهان تغذیه می‌کنند و عمدتا پرندگانی هستند که در مناطق شبه باتلاقی با پوشش گیاهی متراکم زندگی می‌کنند چون باید در مواقع خطر خودشان را لای علف‌ها و بوته‌ها پنهان کنند، حالا نکته‌ای که وجود دارد زیستگاه چنگرها کاملا با زیستگاه فلامینگوها متفاوت است پس اگر قرار بود مرگ و میری صورت گیرد یا باید برای چنگرها بود چون آنجا مواد گیاهی زیاد داریم و این مواد وقتی که در اثر خشک شدن خلیج متلاشی شود می‌تواند شرایطی را ایجاد کند که به تولید سم‌های مختلف از جمله بوتولیسم منجر شود اما مهم این است که زیستگاه این دو پرنده از هم فاصله دارد یعنی هیچ وقت فلامینگوها را به صورت انبوه در زیستگاه چنگرها نمی‌بینید پس این نشان می‌دهد که یک اتفاق دیگری در منطقه در حال رخ دادن است که دانستن آن بسیار اهمیت دارد.

وی با برشمردن برخی شایعات در این رابطه اظهار داشت: گفته می‌شود که یک عده شکارچیان معترض و یا افراد ناباب در آب سم ریختند که در این صورت هم این سوال پیش می‌آید که چرا این سم فقط در آن ناحیه باید باشد چرا ما در آشوراده و چپ اوغلی این مشکل را نداریم و اینکه چرا فقط پرنده تلف شده است، همین که نمی‌بینیم آبزی دچار مرگ و میر شده باشد به بررسی بیشتری نیاز دارد، باید این فرصت به متخصصان داده شود و اتاق فکری در استانداری مازندران تشکل شود که متخصصان به نام در این اتاق فکر با همفکری و نه به صورت متفرق بلکه متعهد و متحد این موضوع را رصد و مشکل را حل کنند، در واقع با یک عملیات میدانی توام با اندازه‌گیری دقیق می‌توان این مساله را روشن کرد.

مجری طرح بین‌المللی اثر نوسانات دریای خزر بر محیط زیست مناطق ساحلی تاکید کرد: باکتری که سم بوتولیسم تولید می‌کند گرما دوست است و در تابستان امسال که بخش وسیعی از تالاب میانکاله خشک شده و هنوز بارندگی‌ها آغاز نشده بود و محیط کم عمق ایجاد شده بود این باکتری باید آن زمان فعال می‌شد و مرگ و میر وسیعی ایجاد می‌کرد اما نشد پس تا زمانی که این تحقیقات علمی دنبال نشود نمی‌توانیم یک آسیب‌شناسی صحیحی از علت مرگ پرندگان داشته باشیم باید تمام مراکز علمی، دانشگاهی و اجرایی کنار هم کار کنند.