مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اشاره به انجام برخی اقدامات برای نظارت بیشتر بر باغ وحش‌های کشور می‌گوید: مستندات لازم درباره پرونده مرگ گورخر آفریقایی باغ وحش صفا دشت به‌زودی به بخش بازرسی سازمان محیط زیست ارسال می‌شود و پس از آن درباره چگونگی برخورد با این باغ وحش تصمیم‌گیری خواهد شد. ضمن آنکه فعلا برای باغ وحش صفادشت مجوز ورود گونه جدید صادر نمی‌شود.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایسنا، طی روزهای اخیر خبر تلف شدن یکی از سه گورخر آفریقایی - که درحال انتقال به باغ وحش صفا دشت بودند - سبب اعتراضات دوستداران حیات وحش و کارشناسان به سازمان حفاظت محیط زیست و باغ وحش‌ها شده است، به‌ویژه آنکه همزمان با این خبر تصاویر ناراحت‌کننده‌ای از آزار و اذیت این حیوانات در صفحات مجازی منتشر شد. هرچند که باغ وحش صفادشت اعلام کرد که تعلل گمرک در تحویل این سه گورخر علت مرگ یکی از آنها است اما گمرک می‌گوید که هر سه گورخر را سالم تحویل باغ وحش داده است. از سوی دیگر گمرک در همین زمان اعلام کرده بود که این گورخرها ثبت سفارش نشده‌اند.
با این حال یک روز پس از انتشار خبر مرگ گورخر نر آفریقایی، فیلمی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد این سه راس گورخر از محفظه خود خارج شده‌اند و برخی افراد حاضر در محل با ضرب و شتم در تلاش برای بازگرداندن آنها به محفظه هستند. این ماجرا تا آنجایی ادامه داشت که علیرضا شرفی- مدیر باغ وحش صفادشت- در یک برنامه تلویزیونی اظهار کرد که اراذل و اوباش و کارتن‌خواب‌ها به این سه راس حمله کرده بودند اما با گذشت کمتر از ۲۴ ساعت از اظهارات او فیلم دیگری در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد خود مدیر باغ وحش صفادشت با ترکه‌ای دو راس از گورخرها را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهد. علاوه بر این‌ها باغ وحش صفادشت در صفحه اینستاگرام خود نیز به منتقدان خود توهین کرد.
آنچه که در این بین سبب مطرح شدن انتقاداتی نسبت به عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست شده است، تکرار رنج و مرگ دردناک حیات وحش در باغ وحش‌ها است.
«دکتر شهاب‌الدین منتظمی» مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گویی با ایسنا به پرسش‌هایی درخصوص چرایی ضعف سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه نظارت بر باغ وحش‌ها، فرآیند ورود و خروج حیات وحش به کشور ... پاسخ داده است.
- آقای منتظمی به‌طورکلی برای آنکه گونه‌ای از خارج از کشور به باغ وحش‌های ایران منتقل شود، چه فرآیند قانونی‌ای باید طی شود و نحوه نظارت سازمان حفاظت محیط زیست بر این فرآیند چگونه است؟
در ابتدا مراکز قانونی نگهداری از حیات وحش باید درخواست خود را به ادارات کل محیط زیست در استان‌ها ارسال کنند. پس از آنکه ادارات استانی بررسی‌های خود را بر اساس آخرین دستورالعمل‌های ابلاغی انجام دادند، از سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره استعلام می‌کنند. پس از آن بررسی می‌شود که آیا این گونه جزو لیست ضمائم سایتیس - کنوانسیون منع تجارت گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض - هست یا خیر. اگر جزو لیست ضمائم سایتیس باشد، موضوع باید در کمیته‌ای فنی بررسی و پس از آن تصمیم‌گیری شود. درنهایت اگر پاسخ استعلام از سازمان حفاظت محیط زیست و کمیته فنی مثبت باشد، مجوزهای لازم صادر خواهد شد.
- به این موضوع اشاره کردید که ادارات استانی باید براساس آخرین دستورالعمل‌های ابلاغی بررسی‌های لازم را درخصوص ورود یک گونه به باغ وحش‌های کشور انجام دهند. این دستورالعمل‌ها چیست؟
ابتدا باید تاکید کنم که صدور مجوزهای لازم برای ورود یک گونه یا حیات وحش به کشور به‌هیچ عنوان قائم به فرد نیست و چندین کارشناس و... در این‌باره تصمیم‌گیری می‌کنند. ازجمله دستورالعمل‌های ابلاغی ما این است که جایگاه مناسب و ظرفیت لازم در باغ وحش برای نگهداری از آن گونه خاص وجود داشته باشد. اگر گونه جزو لیست ضمائم سایتیس باشد باید ضوابط و دستورالعمل‌های خاصی در مورد نحوه انتقال و... رعایت شود اما درباره موضوع ورود سه گورخر آفریقایی به باغ وحش صفادشت، اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران پس از بررسی‌های لازم و استعلام از ما مجوزهای لازم را صادر کرد.
- متاسفانه یکی از گورخرها در فرآیند انتقال تلف شد. علت مرگ این گورخر چه بود؟
مرجع اعلام این موضوع سازمان دامپزشکی کشور است. این سازمان اعلام کرده است که عفونت ریوی و سپتی‌سمی علت مرگ این گور بوده است اما درحال انجام آزمایش‌های تکمیلی هستند. ما نیز پس از دریافت جزییات مستندات را به بخش‌های نظارتی سازمان حفاظت محیط زیست ارسال می‌کنیم تا مشخص شود که قصوری که در این ماجرا اتفاق افتاده است فردی بوده یا فرآیندی؟
- گمرک اعلام کرده است که ورود گورخرهای آفریقایی به ایران ثبت سفارش نشده بود و همین مسئله ادعاهایی را درخصوص قاچاق حیات وحش مطرح کرده است.
تهمت‌های ناروایی دراین‌باره به سازمان حفاظت محیط زیست زده می‌شود اما تاکید می‌کنم که هیچ گونه‌ای بدون نظارت کارشناسان استان به مرکزی وارد یا خارج نمی‌شود. موضوع رسیدگی به قاچاق حیات وحش نیز مانند سایر مصادیق قاچاق متولی خاص خود را دارد که قطعا با آن برخورد می‌کنند. از سویی دیگر گورخر جزو گونه‌های سایتیس نبود. از این‌رو به مجوز سایتیس برای ورود آن به کشور نیاز نداشتیم.
- پاسخ این پرسش را نگرفتم که چرا بر اساس اعلام گمرک ورود گورخرهای آفریقایی به ایران ثبت سفارش نشده بود؟
بحث ثبت سفارش در گمرک مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست نیست. برای ورود یک گونه به کشور پس از تایید استان و سازمان حفاظت محیط زیست متقاضی خود باید کارهای گمرکی را انجام دهد. اگر اقدام به ثبت سفارش نکند، خود باید پاسخگو باشد ما متولی ضوابط گمرک نیستیم.
- آیا سازمان حفاظت محیط زیست نظارتی بر نحوه و فرآیند ورود یک گونه از حیات وحش به کشور ندارد؟
ما نحوه ورود، تاریخ ورود، جایگاه حیوان در باغ وحش و... را بررسی می‌کنیم اما انتظار داریم که سایر دستگاه‌ها نیز با ما همکاری کنند.
- باغ وحش صفادشت پیش از این نیز سوء سابقه‌هایی در زمینه نگهداری از حیات وحش داشته است؛ از پنهان کردن مرگ زرافه گرفته تا مرگ یک ببر وارداتی. درخصوص پرونده‌های پیشین چه جریمه یا مجازاتی را متحمل شده است و اصلا چرا با تمام این‌ها باز هم برای این مرکز مجوز ورود گونه صادر می‌شود؟
به طور کلی ارزیابی‌ها و نظارت‌ها با ادارات کل استانی است.
- یعنی سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان سیاستگذار و دستگاه ناظر بر ادارات استانی جریمه‌هایی را برای باغ وحش‌های متخلف تعریف نکرده است؟
البته که تعریف کرده‌ایم. ما اخطاریه‌هایی را برای مراکزی که جایگاه‌های غیر استاندارد دارند یا کوتاهی و قصوری در زمینه نگهداری از حیات وحش دارند، صادر می‌کنیم و به آنها مهلت می‌دهیم که مشکل را حل کنند. درغیر این صورت تعطیلی واحد در دستور کار قرار خواهد گرفت.
- باغ وحش صفادشت درحال حاضر هم باعث مرگ یک گونه شده، هم در صفحه مجازی خود به منتقدان توهین کرده است و هم رییس این باغ وحش درحال آزار حیوان دیده شده است. مجازات این باغ وحش چیست؟
من مقام صالح درخصوص تعیین مجازات نیستم اما می‌توانم بگویم که همه مستندات برای بخش بازرسی سازمان محیط زیست ارسال می‌شود و پس از آن درخصوص چگونگی برخورد با این باغ وحش تصمیم‌گیری خواهد شد. ضمن آنکه فعلا برای باغ وحش صفادشت مجوز ورود گونه جدید صادر نخواهد شد.
- یعنی تا چه زمانی این مرکز اجازه ورود گونه جدید ندارد، چون تبلیغات گسترده‌ای درخصوص وارد کردن گونه‌هایی ازجمله پنگوئن و... انجام داده است.
تازمانی‌که مصادیق جرم باغ وحش صفادشت و نحوه ادامه فعالیت آن مشخص نشود، مجوز جدیدی نخواهد گرفت. به‌طور قطع نظارت‌ها روی این باغ وحش بیشتر از گذشته خواهد شد.
- آقای منتظمی طی سال‌های اخیر اتفاقاتی از این دست در باغ وحش‌های کشور کم رخ نداده است. ازجمله آنها می‌توان به مرگ یک شامپانزه و ببر سفید در باغ وحش ارم اشاره کرد. دلیل تکرار این اتفاقات چیست و چرا سازمان حفاظت محیط زیست روی نظارت بر این مراکز ضعف دارد؟
به‌طور کلی اولویت ما حفظ زیستگاه‌های کشور و گونه‌های جانوری موجود در طبیعت است البته این به معنای آن نیست که باغ وحش‌ها را به حال خود رها کنیم. طی چند سال اخیر هیچ مجوز جدیدی برای ایجاد مراکز نگهداری از حیات وحش صادر نشده است. ما به دنبال آن هستیم که وضعیت موجود را اصلاح کنیم. پیش از این هرچند ماه یک بار گزارش جدید از وضعیت باغ وحش‌های کشور داشتیم اما اخیرا تعداد بازدید و بررسی‌ها را بیشتر کرده‌ایم و بسیاری از مراکز حساس ماهی یک بار توسط کارشناسان به‌صورت حضوری بررسی می‌شوند.
- چه برنامه‌هایی دیگری برای اصلاح وضعیت موجود در باغ وحش‌های کشور دارید؟
اصلی‌ترین برنامه ما حضور بیشتر کارشناسان ادارات کل در این مراکز و بازدید مرتب و منظم از آنها است. ضمن آنکه تاکید کرده‌ایم که تمامی باغ وحش‌ها و مراکز نگهداری باید دامپزشک مستقر داشته باشند و او را به ادارات دامپزشکی و محیط زیست معرفی کنند. از سویی دیگر اگر بتوانیم با رعایت تمامی ضوابط و مقررات یک مرکز استاندارد نگهداری از حیات وحش ایجاد کنیم، می‌توانیم گونه‌های موجود را در یک مرکز استاندارد تجمیع کنیم. به هرحال این مسئله نیازمند بررسی‌های بیشتر است. در کنار این‌ها سامانه‌ای آنلاین طراحی شده است که می‌توانیم در آن ورود و خروج گونه‌ها و زادآوری آنها را به‌صورت دقیق ثبت و رصد کنیم. با این اقدامات دقت ما در نظارت‌ها و کنترل‌ها بیشتر خواهد شد.
