به بهانه روز جهانی شامپانزه و انتقال «باران» به کنیا - دکتر سهیلا نیسی (+تصاویر)

 

به بهانه روز جهانی شامپانزه و انتقال «باران» به کنیا

دکتر سهیلا نیسی

در 14 ژوئیه (جولای)، «روز جهانی شامپانزه» این موجودان برجسته را جشن می گیرند و در مورد نیاز حیاتی و مشارکت جهانی در رفاه و حفاظت از آنها آگاهی می دهند. 14 جولای 1960 روزی است که دکتر جین گودال برای مطالعه شامپانزه های وحشی برای اولین بار پا به پارک ملی جریان Gombe در تانزانیا گذاشت. دکتر گودال توجه جهانی به این حیوانات قابل توجه آنها جلب کرد. با ایجاد تغییر در هر یک از ما، می توانیم آینده ای را برای شامپانزه ها در طبیعت و اسارت تضمین کنیم.

در سال 2021 این روز را که روز جهانی شامپانزه است را روز عملکرد در خصوص نجات و رهایی chimpanzee از قاچاق شدن قرار داده اند. با توجه به نزدیکی این روز با عزیمت باران شامپانزه معروف و پرحاشیه باغ وحش تهران یادی می کنیم از باران و سازمان های بین المللی حامیان حیوانات و سفر قندهار وار او.

 اجداد باران شصت سال قبل بدون رعایت قوانین و مقررات بین المللی رفاه حیوانات به صورت قاچاق، از کشور کامرون وارد ایران شده اند . باران در قفس بدنیا آمد و چهار سال رنج و اسارت تلخ قفس و یا زندگی دور از طبیعت اصلی خود،در نهایت  باهمیاری و تلاش بسیاری از نیکان، عاقبت از قفس جدا شد و سفر طولانی را پشت سر گذاشت و به سرزمین اجدادیش و موطن اصلی خود رسید. «به امید روزی که با همیاری همه ی دوستداران حیوانات، رنج و تالم سایر محبوسین قفس پایان یابد». مادر باران خود در قفس متولد شد و در قفس تلف شد ولی سایر شامپانزه های قاچاق شده در باغ وحش های بزرگ کشور را می‌توان به سر منزل مقصود رساند. 

باران خاطره های زیادی در ذهن اطرافیان از خودش به یادگار گذاشته، یکی از این خاطراتی که خوب به یاد دارم،  هنگام نمونه برداری از حیوانات باغ وحش در قفس، پشت لباس بلند مراقبش پنهان میشد و همه را رصد می‌کرد. او تا سن دو سالگی هنوز در صندلی روروک یا  carier قرار داشت و کشمش و انجیرهایی که در محفظه ی، قرار داده شده بود را با لب و دهان می‌خورد و هنوز از مهارت مغز و استفاده از حرکت دست، ناتوان بود. در کل همه افرادی که با باران آشنا بودند عنوان می کردند که باران بسیار مهربان، باهوش، بازیگوش بود و تشریک مساعی خوبی هنگام نمونه برداری با تیم داشت. ‌جالب توجه ترین نکته اخلاقی باران حرف شنوی و به اصطلاح حرف گوش کنی او بود و طی مدت متمادی اصلا نافرمانی و لجبازی از باران ندیدم.

 فراز و فرود زندگی باران، متولد شده در قفس، زندگی و بزرگ شدن بدون مادر،  گذشتن از تهران و رسیدن به نایروبی، تلنگری را به جامعه ی جهانی خصوصا دوستداران حیات وحش در کشورمان  داد که «قاچاق حیوانات را متوقف کنیم و سایر شامپانزه های ربوده شده از زییستگاه اصلی را به زادگاه شان برگردانیم».

باران تولد یافته: دوم تیرماه ۱۳۹۶ و اعزام به کنیا ۱۳ تیر ۱۴۰۰

شامپانزه های ساکن در اسارت قفس باغ وحش مشهد و باغ وحش شیراز نیاز به اصلاح ساختار و جایگاه ندارند و پسندیده تر اینکه هرچه سریعتر مراحل بازگردانده شدن به پانگاه های اصلی و طبیعی  نظیر sweetwaters chimpanzee sanctuary  صورت پذیرد. 

 در خصوص باران مکاتبات و گرفتن پذیرش از پناهگاه سوییت واتر از مدتها مراحل اولیه را طی نمود.‌ انتقال رسمی حیوانات زنده از یک کشور به کشور دیگر در در وهله اول تابع قوانین قرنطینه و الزامات بهداشتی دامپزشکی و در خصوص حیوانات حیات وحش تابع  قوانین بین المللی از جمله قوانین مرتبط با کنوانسیون CITEs می باشد.

طبق کنوانسیون CITEs , که کشور عزیزمان ایران نیز از سال 1355 عضو سایتیس می‌باشد، متعهد گردیده ایم به منظور حفظ بقا، تنوع های جانوری و گیاهی در معرض انقراض، مشمول محدویت‌هایی در صادرات و واردات داشته و الزامات مربوطه را رعایت کنیم. اخذ مجوزهای لازم از سازمان دامپزشکی ایران و دامپزشکی کنیا، مجوزهای لازم از سازمان محیط زیست، فرایند طولانی و زمانبری بود.

پس از اخذ توافقات و مجوزهای لازم، مقدمات سفر عملیاتی گردید. در این مجال به اختصار خوان هفتم از هفت خوان را پس از نهایی شدن تمامی فرایندها توضیح می دهم. 

 مکاتبه مدیریت باغ وحش با دامپزشکی استان تهران در خصوص نمونه برداری، تعیین آزمایشگاهی که بتواند آزمایشات مورد درخواست دامپزشکی کنیا را انجام داده و مورد تائید دامپزشکی ایران باشد(آزمایشگاه رفرنس رویان)، اخذ نمونه های مورد نیاز (نمونه برداری توسط اینجانب و دامپزشک ارم، بصورت Team working صورت گرفت)، تهیه باکس با ابعاد خاص طبق استاندارد (چون سفر طولانی را باران طی می‌کرد، داشتن آرامش و راحتی در طول سفر بسیار حایز اهمیت است).

مکاتبات بین سفارتی تهران و کنیا، دریافت نامه ایی تحت عنوان سایتیس از کنیا، از مهمترین مکاتبات بود. مجوز Health certificate صادره از سوی دامپزشکی ایران به کنیا می‌بایست مورد رویت و قبول پناهگاه سویبت واتر و  دامپزشکی نایروبی قرار می گرفت. مکاتبات اداره کل دامپزشکی تهران و ضمیمه بودن نامه ی قرنطینه دامپزشکی استان تهران، کد رهگیری محیط زیست، نامه جهت خروج باران از فرودگاه بین المللی امام خمینی به کشور قطر و توقف داشتن در قطر، و مدیریت مدت زمان توقف در دوحه ـتنظیم نمودن اینکه کمترین ساعت stop بین پروازها» حرکت از فرودگاه دوحه قطر بسمت نایروبی کشور کنیا، رسیدن به فرودگاه کنیا، حرکت از نایروبی تا رسیدن به پناهگاه سویبت واتر که 45 کیلومتری نایروبی قرار دارد بی شباهت به سفر قندهار نبوده است و ...

کنیا حدود بیست و یک‌سال درگیر جنگ های داخلی بود و حیوانات بسیار زیادی،طی سالیان جنگ آسیب دیدند. یکی از اهداف احداث این پناهگاه در دل جنگل کمک به کم کردن تالمات حیوانات و بخصوص شامپانزه ها بوده است. شامپانزه ها، زندگی در اعماق جنگل و انزوا گزینی را نپذیرفتند و ترجیج شان همنشینی با انسان‌ها می‌باشد. از تمام کشورها و به تارگی از عراق نیز، شامپانزه ای را پذیرفته اند. اغلب شامپانزه ها دارای اسم می‌باشند و با اسم نامیده می‌شوند.‌

شامپانزه ها تا سن چهل و پنج سالگی و بطور متوسط هر پنج سال یکبار قدرت باردار شدن و فررندآوری را داشته و حدود سن ۴۵ سالگی، از قدرت باروری کاسته می‌گردد‌. در اسارت تا  60 سالگی عمر کرده‌ و همه چیز خوار است، میوه های رسیده، برگ درختان، پوسته درخت، گوشت حیوانات کوچک جثه، حشرات دانه ها و مغز را با علاقمندی می خورد. طول دوره آبستنی، 8 ماهه است.‌ طول دوره ی شیر دهی 5 سال است، فاصله هر آبستنی تا آبستنی بعد 5 است و این فرصت بسیار مناسبی برای بزرگ نمودن فرزند می باشد. سن بلوغ 10 تا 13 سالگی می‌باشد.‌ نوزادان شامپانزه بسیار وابسته به مادر می‌باشند. برخوردار از هوش عاطفی و احساسی بالایی می‌باشند، به نحوی که واقعیت تلخ مرگ را بخوبی درک می‌کنند و با سکوت نمودن، به نوعی پذیرفتن مرگ همنوع را اعلام می‌کنند. علاقمند به داشتن جای خواب می باشند و به حالت دراز کش میخوابند. قدرت استفاده از ابزار ساده نظیر سنگ و چوب را داشته، برای سهولت خوردن میوه و قطعه قطعه نمودن و شکستن پوسته ی نارگیل از ابراز تیز استفاده می کنند.

عمده ی خطرهایی که شامپانزه ها را در معرض انقراض روز افزون قرار میدهد: ۱. از بین رفتن زیستگاه‌ها، ۲. شکار شدن و زنده گیری توسط قاجاقچیان و فروخته شدن جهت تست، مصارف دارویی، ۳. وجود بیماریهای مشترک با انسان. مطالعات رفتارشناسی  نشان داده است که هوشمندانه زمان تغذیه را مدیریت میکنند و هنگام قرار گرفتن در کمبود مواد غذایی، قادراند رژیم غذایی را تحت کنترل در آورد کالری کمتری مصرف کند و جهت رفع نیاز به آّب، تشنگی را با خوردن برگهای خیس و مرطوب، جبران می نماید.

 با هماهنگی که با پناهگاه سوییت واتر  بعمل خواهد آمد و با ایجاد لینکی مردم مهربان و دوستداران باران شامپانزه چهارساله که همگی علاقمند و دلواپس سرنوشت باران می‌باشند، می‌توانند از  چگونگی روند رشد و فراگیری مهارت های زندگی جمعی، باران، اطلاع یابند.‌