جولان بیماری سگ دیوانه در شهر، بلای جان امروز شهروندان به عنوان کلاف سر درگم و پاس‌کاری آن بین دستگاه‌های متولی! - دکتر جواد شایان‌خواه

جولان بیماری سگ دیوانه در شهر، بلای جان امروز شهروندان به عنوان کلاف سر درگم و پاس‌کاری آن بین دستگاه‌های متولی!

دکتر جواد شایان‌خواه

پریشان و مضطرب به نظر می رسد، اما کم کم به صورت وحشی و درنده در می آید و گویی دیگر از هیچ عاملی هراسی به دل راه نمی دهد... با کوچک ترین حرکتی برای گاز گرفتن حمله می کند و آنقدر بی هدف به این سو و آن سو می رود تا پس از مدتی در حالی که کف از دهانش سرازیر شده و امکان بلع غذا یا آب را از دست می دهد، به پایان تلخ ماجرا می رسد. این پایان زندگی حیوانی است که به یک بیماری ویروسی کشنده یعنی هاری مبتلا شده است؛ بیماری ای که پایانی جز مرگ برای آن متصور نیست.

این بیماری خطرناک، از طریق بزاق حیوان آلوده که می تواند سگ، گربه، گرگ، روباه و اصولا هر یک از حیوانات خونگرم و پستاندار اهلی و وحشی اعم از گوشتخوار، علفخوار، پرندگان و خفاش ها باشد، به انسان و همچنین دیگر حیوانات منتقل می شود.

گرچه تمام مناطق کشورمان در معرض آلودگی به این بیماری (هاری) قرار دارند و سالانه بیش از 130 هزار انسان مجروح توسط حیوان هار یا مشکوک به هاری در کشورمان گزارش می شود، با این حال خوشبختانه ایران کمترین آمار مرگ و میر انسانی بر اثر این بیماری را در منطقه خاورمیانه دارد که خود نشأت گرفته از افزایش آگاهی و اطلاعات مردم از طریق رسانه ها و همچنین وجود شبکه درمان و پیشگیری هاری بسیار مجهز در کشور است.

وقوع این بیماری در یک منطقه، نشانه ای از پایین بودن سطح بهداشت و آگاهی مردم آن منطقه است، زیرا بیش از 110 سال است که پیشگیری از این بیماری شناخته شده است. وقوع این بیماری در مردها بیشتراز زن ها است و کودکان و نوجوانان به عنوان بیشترین گروه در معرض خطر ابتلا به حیوان گزیدگی و هاری مطرح هستند. هاری بیشتر در در سنین بین 11-20 سالگی رخ می دهد. هچنین در بررسی ها مشخص شده است که هاری در ماه های فروردین تا شهریور بیشتر مشاهده می شود که شاید دلیل آن افزایش موارد خروج از منزل یا پوشیدن لباس های نازک تر در این فصل ها باشد.

از آنجا که پیشگیری از بیماری هاری در حیوانات یک راهکار (استراتژی) کلیدی در مبارزه با بیماری است، نفش دامپزشکان در مهار بیماری بسیار مهم است. تنها مشکل برای کنترل بیماری هاری، نبود یک شبکه منسجم منطقه ای در حوزه ایران و کشورهای همسایه است که یکی از اهداف اختصاصی  آن مبارزه با این بیماری، افزایش سطح آگاهی و تشویق معلمان در مدارس، شاغلان در بخش های بهداشت عمومی، پزشکان و دامپزشکان بوده تا نقش خود را در پیشگیری و مهار هاری به خوبی ایفا نمایند.

از آن جا که در شرایط فعلی، حیات وحش در بقای بیماری سهم به سزایی دارد، روند گسترش یا تهدید این بیماری با توجه به موقعیت جغرافیایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اساس پیشگیری و مهار (کنترل) بیماری بر مبارزه با بیماری در حیوانات (حیات وحش، سگ های بدون صاحب، سگ های گله دار و صاحب دار) است. متولی امور حیات وحش سازمان حفاظت از محیط زیست بوده و مبارزه با هاری در حیات وحش، انحصارا از طریق این سازمان انجام می شود که متاسفانه هیچ گونه کنترلی بر بیماری در وحوش وجود ندارد و در کشور ما اقدام جدی برای آن صورت نگرفته است؛ این در حالی است که در کشورهای اروپایی که روباه ها اکثرا مخزن بیماری هستند، از حدود تقریبی 25 سال پیش با یک برنامه منظم طرح ایمن سازی بیماری با توزیع واکسن خوراکی هاری به وسیله هلیکوپتر و پخش در مناطق غیرقابل دسترس در جنگل ها آغاز و به نتیجه مطلوب رسیده است که در حال حاضر کشورهای فرانسه، آلمان، بلژیک و سوییس و... از این نظر ایمن می باشند.

کنترل جمعیت سگهای ولگرد و بدون صاحب بر عهده وزارت کشور (سازمان شهرداری ها با همکاری نیروی انتظامی) می باشد که در جهت تامین هزینه های اعم زنده گیری، احداث پناهگاه، اعمال جراحی، انگل تراپی و واکسیناسیون و قرارداد با دکتر دامپزشک و... می باشد؛ همچنین کنترل بیماری در جمعیت دامی به ویژه در جمعیت سگ های گله و صاحب دار توسط با انجام واکسیناسیون توسط ادارات شهرستانی سازمان دامپزشکی انجام می شود.

شاید متفاوت بودن امر مبارزه با هاری و استراتژی های مختلف و راهکارهای گاها متضاد، یکی از دلایل مهم مشکلات مهار این بیماری در کشور باشد. مبارزه با بیماری در حوزه دامپزشکی بر واکسیناسیون سگ های گله و صاحب دار، بهبود و بهسازی کشتارگاه ها و همکاری در امر آموزش همگانی و مهار جمعیت سگ های بدون صاحب  و ولگرد قرار دارد. بدیهی است از آن جایی که معدوم سازی سگ های مشکوک بدون صاحب و ولگرد از منظر حقوق حیوانات مورد پذیرش قرار ندارد، مهار جمعیت سگ های بدون صاحب و ولگرد باید جزو برنامه های مهار بیماری قرار گیرد و بر نقش واکسیناسیون نیز بیشتر تاکید شود. علی ایهالحال امیدواریم با افزایش سطح آگاهی و آموزش همگانی، شاهد گزارش کاهش موارد بروز بیماری هاری در آینده باشیم و با واکسیناسیون بیشتر و امحاء کمتر را سرلوحه جدی در امر مبارزه با این بیماری قرار دهیم.

در پایان، به امید روزی که شاهد هیچ مرگی بر اثر ابتلا به بیماری هاری در کشورمان نباشیم.