پنگوئن ریش‌خطی روزی چند هزار بار چرت می‌زند!

حکیم مهر: پنگوئن ریش‌خطی برای اینکه بتواند از تخم‌ جوجه‌هایش در مقابل شکارچیان و سارقان مراقبت کند، در شبانه‌روز حدود ده هزار بار و هر بار چند ثانیه چرت می‌زند.

به گزارش حکیم مهر به نقل از زومیت، چرت‌زدن انسان به‌وضوح نشانه‌ی خواب ناکافی و بی‌کیفیت است و بر اساس شرایط، حتی می‌تواند بسیار خطرناک باشد. چرت‌زدن در روز برای بسیاری از ما تجربه‌ای آشناست. پرندگان نیز با این مدل «ریزخواب» یا خواب کوتاه آشنا هستند؛ اما به نظر می‌رسد که یکی از گونه‌ها بیشتر از تمام گونه‌های دیگر بر هنر خواب کوتاه تسلط داشته باشد.

پنگوئن‌ها در چرت‌زدن بسیار قهار هستند. مطالعه‌ی جدیدی نشان می‌دهد که پنگوئن ریش‌خطی در طول روز هزاران بار به خواب می‌رود و نیاز روزانه‌اش به بیش‌از ۱۱ ساعت خواب را به چرت‌زدن‌های کوتاه‌مدت و چندثانیه‌ای محدود می‌کند. اگرچه روش‌های خوابیدن در حیوانات مختلف بسیار گسترده است، این پنگوئن به راحتی رکورد چرت‌های کوتاه‌مدت را شکسته است. به نظر می‌رسد که چرت‌های کوتاه درمجموع حداقل برای بهبود برخی‌از عملکردهای انرژی‌بخش کافی باشد.

نویسندگان مطالعه‌ای که هفته‌ی گذشته منتشر شد، به‌نقل از ساینس‌آلرت می‌گویند این ویژگی ممکن است به‌‌دلیل نیاز مبرم پرندگان بی‌پرواز به حفظ هوشیاری دائمی تکامل یافته باشد. محققان استدلال می‌کنند که برخلاف تصورات قبلی، مزایای خواب به صورت تدریجی در برخی‌از گونه‌ها افزایش و تکامل یافته است.

پنگوئن ریش‌خطی هر بار فقط حدود چهار ثانیه چرت می‌زند

پنگوئن ریش‌خطی (Pygoscelis antarcticus) که به‌دلیل نوار سیاه‌رنگ نازک پایین صورت و بین گوش‌هایش بدین نام خوانده می‌شود، فراوان‌ترین گونه‌ی پنگوئن در زمین است. جمعیت فعلی این گونه حدود هشت میلیون جفت مولد برآورد می‌شود و عمدتاً در شبه‌جزیره جنوبگان و جزایر اقیانوس اطلس جنوبی زندگی می‌کنند.

پنگوئن‌های تک‌والد در زمان لانه‌سازی باید مراقب تخم‌های خود باشند و از آن‌ها در‌برابر پرندگان شکارچی کاکایی‌ اقیانوسی محافظت کنند، درحالی که جفت آن‌ها در سفرهای ماجراجویانه‌ی چند‌روزه به سر می‌برد. آن‌ها همچنین باید از لانه‌ی خود دفاع کنند و با دیگر پنگوئن‌ها که برای سرقت به سمت لانه هجوم می‌آورند، مقابله کنند. در نهایت وقتی که جفت پنگوئن از سفر بازگشت، دو والد نقش خود را تغییر می‌دهند.

پنگوئن ریش‌خطی نوار سیاه‌رنگ نازکی بین گوش‌هایش دارد که شبیه به ریش است.

در دسامبر ۲۰۱۹، گروهی از محققان به رهبری «پل آنتوان لیبورل» از مرکز تحقیقات علوم اعصاب لیون، روی ۱۴ پرنده از یک گروه در جزیره‌ی کینگ جورج تعدادی الکترود کار گذاشتند. محققان فعالیت الکتریکی مغز و عضلات گردن پنگوئن‌ها را ثبت و برای مطالعه‌ی حرکات بدن و مکان این پرندگان از شتاب‌سنج و جی‌پی‌اس استفاده کردند. کاشت الکترود باعث شد تا محققان تشخیص بدهند که این پرندگان چه زمانی وارد حالت خواب با موج آهسته می‌شوند که حالت غالب خواب در پرندگان و انسان است.

پنگوئن وقتی روی تخم‌ها می‌خوابد، باید هوشیارتر باشد

محققان با استفاده از ویدیوهای ضبط‌شده و مشاهده‌ی مستقیم فعالیت‌های پنگوئن‌ها در طی ده روز، ویژگی‌های متعددی را شناسایی کردند. نتایج نشان داد که پنگوئن‌ها در حالت ایستاده یا درازکش روی تخم‌های جوجه‌هایشان می‌خوابند. به‌طور میانگین، هربار چرت‌زدن حدود ۳٫۹۱ ثانیه طول کشید و طولانی‌ترین چرت ثبت‌شده فقط ۳۴ ثانیه زمان برد. در مجموع، این پنگوئن‌ها در روز بیش‌از ده هزار بار می‌خوابیدند؛ اما در این ده روز هیچوقت برای طولانی‌مدت نخوابیدند.

پنگوئن‌ها در هر ساعت بیش‌از ۶۰۰ دوره‌ی خواب کوتاه با موج آهسته داشتند. به گفته‌ی محققان، دوره‌های خواب در زمان مراقبت از تخم‌ها حتی کوتاه‌تر و مکررتر می‌شد، شاید به این دلیل که وقتی پنگوئن روی تخم‌ها می‌خوابد، باید هوشیارتر باشد.

همچنین، پنگوئن‌هایی که در مرکز دسته‌ی پنگوئن‌ها زندگی می‌کنند نسبت‌به پنگوئن‌های حاشیه‌نشین در دوره‌های کوتاه‌تر و نامنظم‌تری می‌خوابند. دلیلش می‌تواند سر‌و‌صدای زیاد و درگیری‌های فیزیکی پنگوئن‌های دسته یا بالاتربودن خطر سرقت در لانه‌های مرکز دسته باشد.

این پنگوئن با جی‌پی‌اس و ثبت‌کننده‌ای که محققان روی کمرش نصب کرده‌اند، چرت می‌زند.

اگرچه محققان به‌طور مستقیم کیفیت خواب پنگوئن‌ها را نسنجیدند، اما این واقعیت که پنگوئن‌ها در تولیدمثل موفق بودند، نشان می‌دهد که واقعاً خوب می‌خوابند. زیرا لحظاتی از سکوت و آرامش برای نورون‌ها استراحت و بهبود عملکرد کلی را فراهم می‌کند.

نویسندگان مقاله معتقدند که اگر ریزخواب یا خواب کوتاه واقعاً انرژی‌بخش باشد، شاید در موجودات دیگر نیز برای استراحت در موقعیت‌هایی که نیاز به هوشیاری دارد، کارآمد باشد. لیبورل می‌گوید: «ما نمی‌دانیم که آیا فواید ریزخواب در پنگوئن‌ها و سایر پستانداران [مانند] موش‌ها و انسان‌ها یکسان است یا خیر، اما مطالعه نشان می‌دهد که حداقل یک گونه می‌تواند این شکلی بخوابد و رفتار عادی داشته باشد. بنابراین، نمی‌دانم چرا گونه‌های دیگر نتوانسته‌اند سازگاری مشابهی با خواب داشته باشند.»

با‌این حال، خواب نامنظم و کوتاه‌مدت انسان بر عملکرد شناختی تأثیر می‌گذارد و حتی ممکن است بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر را تسریع کند. محققان در مقاله‌ی خود نوشته‌اند: «بنابراین، پدیده‌ای که در انسان غیرطبیعی تلقی می‌شود، می‌تواند در پرندگان یا حیوانات دیگر، حداقل تحت شرایط خاص کاملاً طبیعی باشد.»

یافته‌های مطالعه در نشریه ساینس منتشر شده است.