حکیم مهر- پدیده مظفری: طبق تعریف، شخصی که پس از تایید صلاحیت توسط سازمان دامپزشکی و با اخذ پروانه مربوط از این سازمان و ادارات تابعه، وظیفه کنترل بهداشتی در واحدهای موضوع آییننامه مطابق شرح وظایف ابلاغی از سوی سازمان دامپزشکی کشور را بر عهده دارد، «مسئول فنی بهداشتی» نامیده میشود. اصلیترین اقدامی که باید توسط مسئول فنی بهداشتی واحد و به کمک دستیاران مربوط صورت گیرد، کنترل بهداشتی است که قطعا این مهم میسر نمیشود، مگر با حضور «تماموقت» این شخص در واحد مذکور. اما اخیرا شاهد گسترش علنی پدیدهای تحت عنوان «اجاره مدرک دکترای دامپزشکی» در ازای مبلغی ناچیز به واحدهای تولیدی به جای مسئول فنی تماموقت هستیم؛ دامپزشکانی که به شکل علنی آگهی اجاره مدرک خود را منتشر میکنند و کارفرمایانی که با اشتیاق فراوان به استقبال آنها میروند.
عضو کمیته بهداشت مواد غذایی جامعه دامپزشکان ایران و استادیار دانشگاه علوم پزشکی در گفتوگو با حکیم مهر معتقد است اغلب افرادی که مدرک خود را به صورت غیرحضوری اجاره میدهند، از کسانی هستند که در سازمانها و موسساتی کار میکنند که مدارک آنها آزاد است: «فرد دامپزشک شغل دیگری دارد و میگوید یک درآمدی هم در کنار آن کسب کنم! به این ترتیب در جایی مدرک خود را گرو میگذارد و با حقوقی پایین در حد سه یا پنج میلیون تومان، شاید ماهیانه یک یا دو مرتبه سری هم به آنجا بزند.»
از نظر «دکتر آراسب دباغمقدم» این اقدام در اولین قدم باعث بیارزش شدن مدرک دامپزشکی میشود: «شخص مدرک دکترای خود را که شش سال و نیم برای آن زحمت کشیده، به عنوان یک مدرک خیلی بیارزش با کمترین و نازلترین قیمت در جایی گرو میگذارد. این در حالی است که اگر دامپزشک مدرک خود را در اختیار شرکتها قرار ندهد، آنها مجبور میشوند که یک دامپزشک را به صورت تماموقت استخدام کنند و حقوق واقعی به او پرداخت کنند.»
حکیم مهر: آقای دکتر، از نظر شما تا چه اندازه با معضل اجاره مدرک دامپزشکی در جامعه روبرو هستیم؟
متاسفانه این معضل وجود دارد اما من نمیدانم که چند درصد یا چه تعداد هست، اما قطعا کم نیست. حداقل آن چیزی که من در دور و اطراف و آگهیها میبینم، آن قدر مشهود هست که به چشم بیاید. اما نمیتوان قضاوت درستی کرد که چند درصد از دامپزشکان تن به این کار میدهند. اغلب این افراد از میان کسانی هستند که در سازمانها و موسساتی کار میکنند که مدارک آنها آزاد است. یعنی فرد دامپزشک شغل دیگری دارد، مثلا عضو هیات علمی دانشگاه یا کارمند فلان سازمان و... بوده و مدرک او آزاد است و میگوید من که مثلا ماهیانه 20 میلیون تومان حقوق میگیرم، یک درآمدی هم در کنار آن کسب کنم. به این ترتیب در جایی مدرک خود را گرو میگذارد و با حقوقی پایین در حد سه یا پنج میلیون تومان، شاید ماهیانه یک یا دو مرتبه سری هم به آنجا بزند.
مساله اینجاست که اگر مسئولین فنی که سازمان دامپزشکی کشور آنها را تعریف کرده، شرح وظایفی ندارند و واقعا اضافه هستند، خب بهتر است که حذف شوند، کمااینکه یک هزینه سربار تولید به شمار میروند. اگر کاری هست که شخص میتواند با ماهی یک بار مراجعه آن را رتق و فتق کند، اینکه شغل به حساب نمیآید و میتوان آن را در قالب یک قرارداد ماهی یکبار یا هفتهای یکبار مراجعه تعریف و آن را به عنوان یک شغل حذف کرد تا هزینه سربار تولید که تولیدکننده بابت مسئول فنی میپردازد، حذف شود.
حکیم مهر: این رفتار چه آسیبی به جایگاه خود دامپزشکان میزند؟
در اولین قدم باعث بیارزش شدن مدرک دامپزشکی میشود. کمااینکه شخص مدرک دکترای خود را که شش سال و نیم برای آن زحمت کشیده، به عنوان یک مدرک خیلی بیارزش با کمترین و نازلترین قیمت در جایی گرو میگذارد. این در حالی است که اگر دامپزشک مدرک خود را در اختیار شرکتها قرار ندهد، شرکت، سازمان و موسسه مجبور میشوند که یک دامپزشک را به صورت تماموقت استخدام کنند و حقوق واقعی به او پرداخت کنند، اما با انجام این کار، اشتغال یک فرد دیگر را از بین برده و اشل حقوقی را پایین میآورند و بازار کار مسئولین فنی را هم خراب میکنند. به نظر من بیشترین کسی که باید شاکی این داستان بوده و مراقب آن باشد، خود انجمن مسئولین فنی است. انجمن باید هوشیار باشد که افراد اینچنینی نفوذ نکنند و این افراد را به سازمان نظام دامپزشکی معرفی کند تا در پرونده آنها ثبت و به عنوان یک تخلف مهم با آن برخورد شود.
حکیم مهر: از نظر شما ریشه این مشکل کجاست؟
بعد از گذشت نزدیک به پنجاه و اندی سال از تاسیس سازمان دامپزشکی و شاید نزدیک به 30 سال از تاسیس نظام دامپزشکی، تا آنجا که من اطلاع دارم ما هنوز یک «بانک اشتغال همکاران» نداریم و نمیدانیم که همکاران کجا اشتغال دارند و چه میکنند و این خیلی بد است. از طرفی به نظر میرسد که نظارتها هم کافی نیست. ما دو سازمان دامپزشکی و نظام دامپزشکی را داریم که یکی نظارت حاکمیتی و دیگری نظارت صنفی دارد اما شواهد حکایت از این دارد که این دو در حد همان ماهی یکبار هم خیلی جاها را سرکشی نمیکنند تا ببینند آیا مسئول فنی حضور دارد یا خیر؟ اگر این موضوع را با شغل مسئول فنی داروخانه انسانی مقایسه کنیم، در آنجا اگر شخص بخواهد حتی یک ساعت از داروخانه بیرون برود، دست و پای او میلرزد که نکند در آن یک ساعت بازرس وزارت بهداشت بیاید و برای او مشکل ایجاد کند. اما در حوزه دامپزشکی مسئول فنی ماهی یکبار میرود و یک سری میزند و پنج میلیون تومان هم میگیرد و این نشان میدهد که نظارتها آن طور که باید و شاید نیست.
حکیم مهر: از نظر شما این کار غیرقانونی است یا غیراخلاقی؟ اگر غیرقانونی است، پس چرا برخوردی با آن صورت نمیگیرد؟
تا آنجا که من میدانم، مسئول فنی برای حضور و نظارت خود تعهد محضری میدهد و وقتی تعهد محضری میدهد، به این معناست که انجام آن غیرقانونی است. همچنین شرح وظایفی که سازمان دامپزشکی و نظام دامپزشکی برای مسئول فنی تعریف میکند به عنوان یک شغل تماموقت است و من تا حالا نشنیدم که «مسئول فنی ماهی یکبار» یا «مسئول فنی غیرحضوری» داشته باشیم. این را باید از مسئولین سازمان نظام بپرسید که آیا اصلا چیزی تحت عنوان مسئول فنی غیرحضوری مورد قبول آنها هست؟
حکیم مهر: مسئول فنی غیرحضوری چقدر میتواند کارفرماها را در پرداخت حقوق بدعادت کند؟
بسیار زیاد. کارفرماها از این موضوع بسیار راضی هستند. کمااینکه خیلی وقتها اطلاعیه میدهند که ما به یک مسئول فنی به شکل غیرحضوری نیاز داریم. خیلی وقتها هم ترجیح آنها این است که مسئول فنی خانم باشد، چون ممکن است مسیر طولانی باشد و خانمها تمایل به حضور نداشته باشند. البته منظور من این نیست که در حال حاضر خانمها بیشتر این کار را میکنند؛ خیلی از آقایان هم این کار را انجام میدهند. به طور کلی بحث جنسیت مطرح نیست اما خود کارفرماها خیلی وقتها در نگارش اطلاعیه در لفافه راهنمایی میکنند که قصد ما بهکارگیری مسئول فنی غیرحضوری است، چون به نفع آنهاست. به هر حال، هم نظارت نیست و هم اینکه با کمترین حقوق، یک پروانه یا یک مدرک تحصیلی دکترا را در اختیار میگیرند و به کار خود ادامه میدهند.
حکیم مهر: تا چه اندازه دود این کار به چشم مردم میرود؟ بالاخره مسئله بهداشت زیر سؤال است.
خیلی زیاد. شاید یکی از دلایل بیاعتمادی کنونی بخشی از مردم جامعه مثلا نسبت به محصولات بستهبندی شده همین است. بسیاری از خانوادههایی که من مثلا برای تدریس بهداشت به آنها مراجعه میکنم، عملا میگویند که ما هیچ اعتمادی به محصولات بستهبندی نداریم، تا جایی که شخص ترجیح میدهد یک گوسفند به صورت باز بگیرد اما محصول بستهبندی نخرد. چون شاید یک بار در گذشته گوشت چرخکرده بستهبندی خریداری کرده و متوجه شده که تکههای گوشت زیر با روی آن از نظر رنگ، بو و قوام متفاوت است. البته من باز قصد کلیگویی ندارم و این مساله را به همه شرکتهای بستهبندی ارتباط نمیدهم. کمااینکه در حال حاضر شرکتهای بستهبندی بنام و معروفی داریم که هر کدام شاید شش دامپزشک حضوری، تکنیسین و کارشناس دارند اما به هر حال خیلی از شرکتها هم از مسئولین فنی غیرحضوری بهرهبرداری میکنند.
حکیم مهر: اولین قدم برای حل این معضل چیست؟
به نظر من اولین قدم تشکیل یک بانک اشتغال برای همکاران است. قدم بعدی نیز افزایش نظارتهاست. در حال حاضر با توجه به تفویض اختیاری که به نظام استانها شده و کارشناسان مختلفی که در نظام استانها فعالیت میکنند، میتوان نظارتها را افزایش داد.
توجه به سیستم نظارت در وزارت بهداشت که ما به نوعی از آنها پیروی میکنیم نیز راهگشاست. واقعیت این است که وزارت بهداشت در یک سیستم عریض و طویل، مسئول فنی بیمارستان، درمانگاه، داروخانه، آزمایشگاه و... را مدیریت میکند. این در حالی است که دامپزشکی یکدهم آن هم نیست اما هیچ جایی در سیستم وزارت بهداشت یک مسئول فنی به خود اجازه نمیدهد که حضور نداشته باشد. چرا که اگر یک لحظه بازرس وزارتخانه متوجه غیبت او شود، آنجا را تعطیل میکنند. این مساله نشان میدهد که بحث نظارت در سیستم دامپزشکی یک مقدار تعارفی است. صنف ما کوچک شده و به همین دلیل یک مقدار روابط بر ضوابط حاکم شده است. همه همدیگر را میشناسند و شاید به نوعی به یکدیگر لطف میکنند.
به هر حال نظارتها کافی نیست و از طرفی بانک اطلاعات مشاغل نداریم و نمیدانیم که خیلی از همکاران ما کجا هستند و آیا همکاری که هیات علمی هست، مجاز است در ساعتهایی که باید حضور صد درصدی در دانشگاه داشته باشد، مدرک او جای دیگر باشد؟ یا مثلا همکاری که خودش عضو سازمان نظام دامپزشکی است و...
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
پینوشت حکیم مهر:
آگهیهای آماده به کار زیر در یکی از کانالهای کاریابی دامپزشکان (کانال اشتغال دامپزشکان) منتشر شدهاند!