حضور مسئول فنی بهداشتی در واحدهای طیور؛ مستندات قانونی و منافع بهداشتی و اقتصادی - دکتر آرش مصطفی‌پور

حضور مسئول فنی بهداشتی در واحدهای طیور؛ مستندات قانونی و منافع بهداشتی و اقتصادی

دکتر آرش مصطفی‌پور

مسئول فنی مزارع مرغ گوشتی

بر اساس ماده (۲۱) قانون سازمان دامپزشکی کشور مصوب ۱۳۵۰، وزارت جهاد کشاورزی چارچوب نظارت بهداشتی بر مراکز دامپروری و طیور را پیشنهاد داد که پس از بررسی در کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط زیست و با امضای معاون اول رئیس‌جمهور در تاریخ ۱۳۸۷/۰۹/۱۳ (به شماره ۱۶۴۷۳۳/ت)، به تصویب رسید. نتیجه آن، آیین‌نامه اجرایی نظارت بهداشتی دامپزشکی بود که به موجب آن مراکز نگهداری و پرورش دام و طیور، کارخانه‌های خوراک دام، کشتارگاه‌ها و مراکز مشابه موظف به دریافت پروانه بهداشتی از سازمان دامپزشکی شدند و حضور مسئول فنی بهداشتی در این مراکز الزامی گردید.

مطابق ماده ۵ آیین‌نامه، سازمان دامپزشکی می‌تواند برای انجام وظایف نظارتی خود از خدمات دامپزشکان در این مراکز استفاده کند. همچنین تبصره (۳) ماده ۱۰، صدور پروانه بهداشتی بهره‌برداری را مشروط به معرفی مسئول فنی بهداشتی می‌داند. ماده ۱۲ نیز شرایط دقیق برای متقاضیان این مسئولیت را بیان کرده و تأکید کرده است که فرد باید دکترای دامپزشکی داشته باشد، شاغل دولتی نباشد و پروانه دیگری از مراجع دیگر نداشته باشد. در ماده ۱۸ نیز تعیین تعرفه‌های مسئولین فنی بهداشتی به تصویب هیئت وزیران واگذار شده است.

این آیین‌نامه چارچوب حرفه‌ای حضور مسئولین فنی بهداشتی را مشخص کرده و تأکید دارد که این جایگاه، یک مسئولیت نظارتی و تخصصی است، نه شغلی قابل جایگزینی با سایر مجوزها.

تبیین جایگاه مسئول فنی بهداشتی

سازمان دامپزشکی طی بخشنامه‌های متعدد، این موضوع را روشن کرده است:

• در نامه مورخ ۱۳۹۱/۱۱/۱۷ تصریح شد که دارندگان پروانه درمانگاه یا اشتغال به امور درمانی نمی‌توانند به عنوان مسئول فنی بهداشتی منصوب شوند، زیرا استقلال این جایگاه از فعالیت درمانی ضروری است.

• در نامه شماره ۹۸/۴۰/۱۰۰۴۵ مورخ ۱۳۹۸/۰۲/۲۲، مسئولیت کامل نظارت بهداشتی مزارع طیور بر عهده مسئولین فنی بهداشتی قرار گرفت و تنها در شرایط اضطراری، استفاده موقت از دامپزشکان دارای پروانه درمانی مجاز شمرده شد.

مبانی علمی و بهداشتی

حضور مسئول فنی بهداشتی باعث:

• کنترل دقیق قبل از جوجه‌ریزی و جلوگیری از ورود عوامل بیماری‌زا،

• نظارت بر واکسیناسیون و پایش تلفات،

• مدیریت قرنطینه و معدوم‌سازی اصولی تلفات،

• و جلوگیری از عرضه محصول ناسالم به بازار می‌شود.

این نظارت‌ها علاوه بر حفظ سلامت دام و مصرف‌کننده، نقش حیاتی در مدیریت بحران‌ها، کنترل بیماری‌های واگیر و صیانت از بهداشت عمومی دارد.

منافع اقتصادی و صیانت از منابع عمومی

• کنترل واقعی ظرفیت جوجه‌ریزی و تلفات، مانع از سوءاستفاده در دریافت نهاده‌های یارانه‌ای می‌شود.

• صدور گواهی قرنطینه حمل، باعث هدایت مرغ به بازار رسمی و جلوگیری از عرضه غیرقانونی می‌گردد.

• این امر از قاچاق مرغ زنده در استان‌های مرزی و هدررفت منابع عمومی نیز جلوگیری می‌کند.

در پاسخ به طومار اعتراضی مرغداران

در طومار اخیر، برخی مرغداران حضور مسئول فنی بهداشتی را بی‌اثر در بهبود تولید دانسته‌اند و آن را صرفاً تحمیل هزینه معرفی کرده‌اند. این ادعا ریشه در برداشت نادرست یا تعمدی از وظایف مسئول فنی دارد.

وظیفه مسئول فنی بهداشتی، هدایت تولیدکننده یا ارائه راهکار اقتصادی برای افزایش بهره‌وری نیست. جایگاه او به‌طور کامل نظارتی است و اجرای آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های سازمان دامپزشکی را تضمین می‌کند.

معترضین اگر به متن آیین‌نامه رجوع کنند، خواهند دید که نظارت بر افزایش راندمان و بهبود تولید بر عهده مسئول فنی تولید است که ماهیت متفاوتی با مسئول فنی بهداشتی دارد. تنها اگر سازمان دامپزشکی رسماً چنین وظایفی را به مسئول فنی بهداشتی واگذار کند، می‌توان درباره اثرات آن بر تولید قضاوت نمود.

مسئول فنی بهداشتی موظف است تمامی فرآیندها را مطابق آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های سازمان دامپزشکی اجرا کند. حتی در شرایطی که تولیدکنندگان برای افزایش راندمان یا تسهیل فرآیند تولید، خواهان گذر از این چارچوب‌ها باشند، مسئول فنی بهداشتی اجازه تخطی از قوانین و دستورالعمل‌ها را ندارد و نظارت مستمر و دقیق بر تمامی فعالیت‌ها ضروری است.

در واقع، مخالفت با حضور مسئول فنی بهداشتی به معنای مخالفت با نظارت سازمان دامپزشکی است. چنین اعتراضی، عملاً مخالفت با اصل «تحت نظارت بودن تولید» تلقی می‌شود.

قانون‌گذار باید در برابر چنین اعتراضاتی، موضع نظارتی را بیش از پیش تقویت نماید و به‌ویژه در استان‌هایی که هنوز نظارت به‌طور کامل بر عهده مسئولین فنی تمام‌وقت قرار نگرفته، هرچه سریع‌تر شرایط واگذاری این وظایف به دامپزشکان تمام‌وقت واجد شرایط فراهم گردد.