متن کامل دستورالعمل مبارزه با سل گاوی/دلایل مثبت و منفی کاذب شدن تست

حکیم مهر -  دستورالعمل اجرایی مبارزه با سل گاوی / شماره 74149 / مورخ 15 بهمن 80

1- سیاست مبارزه با سل گاوی در کشور :

بطور کلی در رابطه با برنامه ریزی جهت مبارزه با بیماری سل گاوی در یک منطقه یا در کشور ، میتوان اولویتهای عنوان شده در دو گروه زیر را در نظر گرفت :

گروه الف :

ـ کلیه گاوداریهای صنعتی و نیمه صنعتی ( دارای جایگاه های مناسب و یا نسبتا مناسب بهداشتی )

ـ گاوداریهای موجود در حاشیه شهر ها و شهرکها

ـ روستاهای دارای گاو اصیل و دورگ

گروه ب :

ـ سالیانه 2 – 1 در صد روستاهای کشور انتخاب شده و به منظور بررسی وضعیت آلودگی در گاوهایی که تحت پوشش مبارزه با سل گاوی نمی باشند ، تست سل میگردند .

ـ با یافتن مبدا گاوهای غیر توبرکولینه سلی ، آن واحدها تحت پوشش قرار میگیرند .

ـ در صورت گزارش مراکز بهداشت در موردآلودگی انسانها به سل و چنانچه انسانهای فوق گاودار بوده و یا به نوعی با گاوها ارتباط مستمر داشته باشند ، گاوهای فوق مورد تست توبرکولین قرار میگیرند .

ـ گاوهایی که در مجاورت بزو گوسفندان مبتلا به سل و یا بز و گوسفندانی که در مجاورت گاوهای با آلودگی بالای سل به سر برده ، مورد تست سل قرار میگیرند .

ـ با یافتن مبدا اولیه بزو گوسفندانی که در کشتارگاه دارای ضایعات سلی میباشند ، آن واحدها تحت پوشش قرار میگیرند .

توجه مهم : در گاوداریهای تحت پوشش مبارزه با سل گاوی ، تمامی دامهای بالای سه ماه سن باید تست توبرکولین شوند .

همکارگرامی خواهشمنداست در رابطه با عملیات مبارزه با سل گاوی به نکات زیرتوجه نمائید:

1- قبل از ورود به گاوداری لباس کاروچکمه پوشیده و ارجح است ازلباس کاروچکمه مخصوص گاوداری استفاده نمائید(خصوصاًدرگاوداریهای صنعتی).
2- قبل ازشروع به کار، لوازم کارخود را ( از قبیل سرنگ ،کولیس ، توبرکولین و ...) کنترل نموده تاازسلامت آنهامطمئن شوید .
3- قبل از عزیمت از اداره دامپزشکی به محل گاوداری جهت انجام تست توبرکولین ،برگه های مورد نیاز شامل موارد زیر راهمواره به همراه داشته باشید :
الف- فرم شماره1 و ضمیمه آن
ب-کارت مشخصات(مخصوص اداره ومخصوص دامدار)
ج- برگه اعلام نتایج واخطارهای قانونی
نکته مهم1 : اطلاعات مورد نظر را در برگه های فوق الذکربطورکامل وخوانا پرنموده وسپس امضاء نمایید.از امضا نمودن بر روی نام و نام خانوادگی خود که موجب مخدوش شدن و عدم تشخیص آن گردد،جداً خودداری نمایید .

نکته مهم2 : پس از پایان عملیات تست و قرائت حتماً برگه اعلام نتایج و اخطارهای قانونی را در دو نسخه تنظیم و یک نسخه از آنرا به دامدار و نسخه دیگر را به شبکه دامپزشکی شهرستان تحویل نمایید .

4 - از هرگونه اعمال نظر خارج از چهار چوب دستورالعملها و آیین نامه ریشه کنی سل گاوی پرهیز نمایید .

5 ـ عملیات قرائت تست سل باید توسط دکتر دامپزشکی انجام گیرد که خود گاو را تست نموده است . به عبارت دیگر تزریق توبرکولین توسط یک دامپزشک و عملیات قرائت تست توسط دامپزشک دیگر فاقد ارزش فنی و قانونی است .

6 ـ دکتر دامپزشک باید دوره های نظری و عملی آموزش و بازآموزی اختصاصی مبارزه با بیماری سل گاوی را براساس دستورالعملهای سازمان دامپزشکی کشور گذرانیده باشد .

تست توبرکولین مقایسه ای COMPARATIVE .TUBERCULIN . TEST

در ایران ، طرح ریشه کنی بیماری سل گاوی از سالهای گذشته در قالب آیین نامه ریشه کنی سل گاوی به مورد اجرا گذاشته شده است و اساس تست بکار رفته تست توبرکولین مقایسه ای میباشد .

در موارد زیر از تست توبرکولین مقایسه ای برای تشخیص آلودگی سل گاوی استفاده میشود :

1ـ در هنگام وجود بیماری یون با عامل مسببه مایکوباکتریوم پاراتوبرکولوزیس
2 ـ در گاوداریهایی که عملیات واکسیناسیون بر علیه بیماری یون به مورد اجرا گذاشته میشود .
3 ـ وجود سل مرغی با عامل مسببه مایکوباکتریوم آویوم
4 ـ وجود سل پوستی با عامل مسببه مایکوباکتریومهای ساپروفیت

توجه ـ گاه به علت وجود گونه باسیل سل انسانی ( مایکوباکتریوم توبرکولوزیس ) ، حساسیتی در هنگام تست سل در گاو ایجاد میشود . یعنی گاو بوسیله کارگر مسلول واکنش مثبت پیدا میکند که با آزمایش فوق نمیتوان این دونوع مایکوباکتریوم( بوویس و توبرکولوزیس ) را از هم تشخیص داد.( بدیهی است این دسته از گاوها بعنوان رآکتور سلی باید به کشتارگاه اعزام شوند . )

توبرکولین :

بطور کلی عصاره میکروب سل ( انسانی ، گاوی ، مرغی ) توبرکولین نام دارد . یکنوع توبرکولین به نام PPD-PURIFIED PROTEIN DERIVATIVE است . PPD به شکل زیر تهیه میشود :
ابتدا باسیل سل را در محیطهای شیمیایی کشت میدهند و سپس محصول بدست آمده را بوسیله بخار در اتوکلاو میکشند . در مرحله بعد حاصل را از صافی های مخصوص عبور داده و بوسیله اسید تری کلرو استیک ته نشین میکنند . ماده بدست آمده را بطور مکرر شستشو داده و حاصل را در محلولهای تامپون تعلیق میکنند . آنچه بدست میآید همان PPD است که در تست توبرکولین مورد استفاده قرار میگیرد . هر سانتی متر مکعب توبرکولین پستانداری محتوی 2 میلیگرم و توبرکولین مرغی حاوی 5/0 میلیگرم پروتئین خالص است .

جنبه های ویژه حساسیت نسبت به توبرکولین :

محل تزریق :
حساسیت نسبت به تزریق بین جلدی توبرکولین در نقاط مختلف بدن متفاوت است .در گاو حساسیتهای نسبی مناطق مختلف بدن نسبت به توبرکولین و یونین به صورت زیر تعیین شده است :
ناحیه پشت 1 ، بالای پهلو 75/1 ، پایین پهلو 5/2 ، گردن 75/2-3. همچنین ناحیه گردن بیشتر از چین مقعدی حساسیت دارد و این مزیت را داشته که واکنشها مشخص ترند.

قدرت POTENCY توبرکولین ها :
جهت داشتن حداکثر ویژگی ، توبرکولین تهیه شده از مایکوباکتریوم بوویس توصیه شده و باید به صورت PPD ( مشتق خالص پروتئینی )فراهم گردد. جهت بدست آوردن حداکثر ویژگی ، تعیین مقدار مناسب توبرکولین واجد اهمیت بوده و خود یکی از مسائل مهم در تست توبرکولین است . مقدار 5000 و 10000 واحد توبرکولین ( 1/0 میلی لیتر توبرکولین حاوی 1/0 یا 2/0 میلیگرم PPD گاوی )مناسب ترین مقدار است .

در روند تست توبرکولین در سطح یک گاوداری میتوان بطور کلی گاوهای موجود در گاوداری را به چهار گروه تقسیم نمود :

گروه اول : گاوهایی که آلودگی به عامل مسببه سل گاوی را نداشته و در تست توبرکولین واکنش منفی نشان میدهند . ( منفی واقعی )

گروه دوم : گاوهایی که آلودگی به عامل مسببه سل گاوی را نداشته و در تست توبرکولین واکنش مثبت نشان میدهند . ( مثبت کاذب )

گروه سوم : گاوهایی که آلودگی به عامل مسببه سل گاوی را داشته و در تست توبرکولین نیز واکنش مثبت نشان میدهند . ( مثبت واقعی )

گروه چهارم : گاوهایی که آلودگی به عامل مسببه سل گاوی را داشته و در تست توبرکولین واکنش منفی نشان میدهند . ( منفی کاذب ) گاوهایی که در این گروه قرار میگیرند ، به علت اینکه ممکن است نسبت به تست توبرکولین واکنش نشان نداده و میتوانند باعث حفظ آلودگی در سطح گاوداری گردند ، مهم میباشند. این دسته از گاوها شامل موارد زیر میباشند :

الف : گاوهای با جراحت پیشرفته بیماری که باسیلها از طریق این دسته از دامها به نوعی با جریان هوای تنفسی ، پوست یا مجرای روده در ارتباط هستند و این دسته از گاوها انتشاردهنده های مشخص بیماری بوده و ممکن است نسبت به تست توبرکولین واکنش نشان ندهند .

ب : گاوهای در مراحل اولیه بیماری ، قبل از اینکه هر گونه جراحتی مشاهده شود ، ممکن است مایکوباکتریومهای زنده را از طریق موکوس بینی و نای دفع کنند و این دسته از گاوها تا شش هفته بعد از آلودگی به تست توبرکولین واکنش مثبت نشان نمی دهند.

ج : گاوهای مسلول ممکن است قبل و تا شش هفته پس از زایش وارد پریود از بین رفتن حساسیت شوند و به تست توبرکولین واکنش مثبت نشان ندهند .

د: برخی از گاوهای آلوده پس ازتزریق توبرکولین نسبت به تزریقات بعدی توبرکولین غیر حساس شده و واکنش نشان نمیدهند.

ه : ممکن است گاوهای پیر آلوده به علت پدیده بی پاسخی( آنرژی ) به تست توبرکولین واکنش نشان ندهند .

در رابطه با بیماری سل و تست توبرکولین توجه به نکات زیر مهم میباشد :

1 ـ در رابطه با گاوها ، منشا ایجاد آلودگی،گاوهای آلوده میباشند .

2ـ تمامی دامهایی که در برابر تست توبرکولین واکنش مثبت نشان میدهند ( غیر از موارد مثبت کاذب ) توانایی انتشار بیماری به حیوانات سالم رادارند .

3ـ معمولاً حساسیت به توبرکولین در دامها شش هفته بعد از آلودگی اولیه و در انسانها 10-2 هفته بعد از آلودگی ظاهر میشود . البته زمان شکل گیری و بروز پدیده حساسیت نسبت به توبرکولین در انسان و حیوان بعد از ابتلا به عفونت سلی بستگی مستقیم به تعداد باسیلهای وارده به بدن و قدرت تکثیر آنها دارد.

نکات مهم :

1 ـ چنانچه گاوی در تست توبرکولین بعنوان راکتور مثبت شناخته شد ، باید در کوتاه ترین زمان ممکن
( حداکثر ظرف مدت 20 روز ) به کشتارگاه اعزام گردد و به علت احتمال بروز پدیده آنرژی ، انجام تست مجدد در مورد این دسته از گاوها تحت هیچ شرایطی مجاز نمیباشد .

2 ـ چنانچه گاوی در دو نوبت تست متوالی توبرکولین بعنوان مشکوک تشخیص داده شود ، به عنوان رآکتور تلقی گردیده و باید به کشتارگاه اعزام شود .

3 ـ در هنگام تست مجدد گاوهای مشکوک باید کلیه گاوهای موجود در گاوداری نیز تست توبرکولین شوند .

4 ـ در گاوداریهایی که برای اولین بار تست سل میشوند، در صورت منفی بودن ، برگه اعلام نتایج و اخطارهای قانونی با مدت اعتبار سه ماه به گاوداری داده میشود .

5 ـ تا زمانیکه در گاوداری آلوده ( دارای موارد رآکتور یا مشکوک سلی ) نتایج تست توبرکولین منفی گردد ، عملیات تست و کشتار هر سه ماه یکبار تکرار خواهد شد . بدیهی است گاوداریهایی که دارای برگه اعلام نتایج و اخطارهای قانونی با مدت اعتبار سه ماه میباشند ، پاک تلقی نگردیده و برگه صادره صرفاً بیانگر تحت پوشش بودن گاوداری فوق در برنامه کنترل سل گاوی است .

6 ـ در صورت رعایت کامل ضوابط بهداشتی و قرنطینه ای توسط دامدار و با در نظر گرفتن وضعیت آلودگی سل در گاوداریهای مجاور ، در گاوداریهایی که دارای برگه اعلام نتایج با تاریخ اعتبار ششماهه باشند آزمایش مجدد پس از شش ماه بعمل آمده و چنانچه نتیجه آزمایش اخیر نیز منفی باشد ، برگه ای که مدت اعتبار آن یکسال است به گاوداری فوق داده میشود.

7 ـ در گاوداریهایی که دارای برگه اعلام نتایج با اعتبار یکساله میباشند تا زمانیکه کلیه منطقه ریشه کنی پاک از بیماری اعلام نشده حداقل همه ساله تست سل انجام و درصورت منفی بودن و رعایت کامل ضوابط بهداشتی و قرنطینه ای توسط دامدار ، برگه اعلام نتایج با اعتبار یکسال به گاوداری فوق داده میشود .

تذکرات مهم در رابطه با گاوداریهای آلوده از نظر بیماری سل(دارای مواردراکتور مثبت و مشکوک سلی)

ـ عدم خرید و فروش گاو

ـ اعزام گاو راکتور به کشتارگاه در طی مدت تعیین شده

ـ قرنطینه نمودن کامل دام یا دامهای مشکوک بطور جداگانه از گله و جدا از یکدیگر

ـ ضد عفونی بهار بندها ، جایگاه ها و لوازم با فنل 5 در صد

ـ جمع آوری کود و فضولات و سوزاندن آنها در فواصل زمانی کوتاه

ـ احداث حوضچه ضد عفونی مناسب

ـ احداث یا تصحیح وضعیت نرده های تست سل در بهاربندها

توصیه های مهم در رابطه با گاوداریهای آلوده از نظر بیماری سل(دارای مواردراکتور مثبت و مشکوک سلی)

ـ حذف گاوهای پیر ، وازد ، لاغر و با کاهش تولید شیر

ـ تصحیح وضعیت استقرار بهاربندها و جایگاه های دام

ـ محدودیت در نقل و انتقال گاوها در بین بهار بندهای مختلف تا حد امکان و تا تست مجدد

ـ تست سل کلیه کارگران و افراد مرتبط با دام از طریق مراکز بهداشت منطقه و دارا بودن گواهی معتبر
سلامتی از نظر بیماری سل

وضعیت گاوداری تست شده :

منفی ـــــــ تست در سه ماه بعد ــ منفی ـــ برگه سه ماهه
ـــــــ تست در سه ماه بعد ـــ منفی ــــ برگه شش ماهه
ـــــــ تست در شش ماه بعد ـــ منفی ـــ برگه یکساله
ـــــــ تست سالانه ـــــ منفی ــــــ برگه یکسالانه

مشکوک ـــــ تست مجدد کل گاوداری در سه ماه بعد
مشکوک ــــــ اعزام به کشتارگاه ـــ برگه سه ماهه
مثبت ــــــــ اعزام به کشتارگاه ــــ برگه سه ماهه
منفی ـــــــــ برگه سه ماهه
مثبت ــــــــ اعزام به کشتارگاه ــــــ برگه سه ماهه

باید توجه داشت که در موارد زیر ممکن است تفسیر آزمایش توسط عامل بطور غلط انجام گرفته و نتیجه نادرست بدست آید :

1ـ استفاده از PPDیا پادگن ضعیف :

بطور کلی توبرکولینهای PPD پستانداری و مرغی از باسیلهای سل انسانی و مرغی ساخته میشود و ارزش آن با نمونه های بین المللی بطریقه بیولوژیکی و بیو شیمیایی سنجیده شده است . هر سانتی متر مکعب توبرکولین PPD پستانداری محتوی 2 میلیگرم و PPD مرغی 5/0 میلیگرم پروتئین خالص است . این توبرکولینها در شیشه های 5 سانتی متر مکعبی تحویل میشود و در شرایط مناسب از تاریخ تهیه تا مدت یکسال قابل استفاده است .بدیهی است چنانچه ساخت و تاریخ مصرف توبرکولین به درستی مورد توجه قرار نگیرد ، در نتیجه تست تاثیر گذار خواهد بود .

2 ـ استفاده از PPD یا پادگن آلوده :

هر گونه آلودگی در PPD یا پادگن میتواند نتیجه غلط در هنگام تفسیر را باعث شود . در این ارتباط لازم است که عامل هنگام برداشت توبرکولین از سرنگ کاملاً تمیز و ضدعفونی شده استفاده نماید تا آلودگی موجود در سر سوزن سرنگ به داخل توبرکولین موجود در فلاکن انتقال نیابد .

3ـ نگهداری غلط توبرکولین :
توبرکولین را باید در جای سرد و خشک و در تاریکی نگاهداری نمود . بدیهی است نگهداری غلط توبرکولین در محیطهای آلوده ، درجه حرارت نامناسب یا در معرض نور قدرت آن را کاسته و میتواند باعث بروز پاسخهای غلط گردد. در این ارتباط توجه به این نکته حائز اهمیت است که حمل توبرکولین از محیط اداره به گاوداریها باید با در نظر گرفتن شرایط زنجیره سرد صورت گیرد . درجه حرارت مناسب جهت نگهداری توبرکولین 4 درجه سانتی گراد بالای صفر است .

4ـ تزریق کمتر از میزان لازم :
برای انجام تست باید میزان 1/0 سی سی توبرکولین مرغی و پستانداری را در ناحیه مناسب تزریق نمود چنانچه میزان تزریق کمتر از میزان ذکر شده باشد ( با توجه به اینکه واکنش حاصل نوعی واکنش ایمنولوژیک است ) پاسخ حاصله نمی تواند قابل اتکا باشد . از اینرو توجه عامل باید به این نکته معطوف باشد که نباید در هنگام تزریق هیچگونه نشتی از ناحیه سر سوزن سرنگ وجود داشته باشد . برای این منظور بهتر است که سوزن بطور مورب و به سمت پایین وارد پوست گردد.

5 ـ استفاده از سرنگ یا کولیس نامناسب یا خراب :
عامل باید قبل از انجام تست یا قرائت نتایج ، لوازم کار خود را بدقت مورد بازرسی قرار داده تا از درستی و سالم بودن آنها اطمینان کامل پیدا کند . برای مثال سرنگی که از محل واشر آن نشتی دارد را نمیتوان مورد استفاده قرار داد و یا چنانچه سرسوزن سرنگ کج باشد ممکن است تزریق بطور صحیح و با میزان لازم صورت نگیرد. همچنین لازم است عامل قبل شروع تست سرنگ را هواگیری نماید.

6 ـ عدم مهارت عامل در حین تزریق :
لازم است در هنگام تزریق به این نکته مهم توجه داشت که توبرکولین را در ناحیه بین جلد تزریق نمود و چنانچه تزریق توبرکولین به جای بین جلد در ناحیه زیر پوست انجام شود واکنش مورد نظر اتفاق
نیفتاده و نتیجه حاصله غلط میباشد .از این رو رعایت زاویه تزریق امری مهم میباشد . یعنی عامل باید هنگام تزریق ، سرنگ را بطور مورب در دست گیرد تا احتمال تزریق به ناحیه زیر پوست ( خصوصا در گوساله یا دامهایی که ضخامت پوست ناحیه گردن آنها کم است ) وجود نداشته باشد .

7ـ عدم مهارت و دقت در هنگام قرائت نتایج :
عامل باید در هنگام قرائت نتایج تست سل کاملاً به کار احاطه داشته باشد بطوری که دام مورد نظر باید بطور کامل مقید گردیده و محل تزریق به دقت مورد بررسی و ملامسه قرار گیرد تا هر گونه شرایط غیر طبیعی مورد توجه قرار گیرد .همچنین از آنجاییکه منظور از قرائت نتایج تست سل نوعی اندازه گیری کمی و میلیمتری است از این رو لازم است میزان فشار دست عامل بر روی کولیس مدرج در هنگام اندازه گیری ضخامت پوست و ضخامت محل تزریق توبرکولین مرغی و پستانداری به یک اندازه و بطور یکنواخت باشد .

واکنشهای منفی کاذب ( بی پاسخی یا آنرژی ) در موارد زیر اتفاق میافتند :

موارد زیر در رابطه با هر دو نوع تست منفرد و تست مقایسه ای صادق است .

1 ـ موارد پیشرفته سل
2 ـ موارد اولیه آلودگی ( 6 هفته اول آلودگی)
3ـ تا 6 هفته بعد از زایش : گاوهای مسلول قبل و پس از زایش وارد پریود از بین رفتن حساسیت میشوند و 30
درصد آنها واکنشهای منفی نشان میدهند که پس از گذشت زمان 6-4 هفته مجددا به
حالت اول برمیگردند . فقدان حساسیت احتمالا ناشی از انتقال لمفوسیتها از پوست به
داخل جریان خون عمومی و متعاقبا در ناژ آنها به داخل آغوز است . گوساله هایی که با
این آغوز تغذیه میشوند تا مدت 3 هفته بعد از تولد حتی اگرآلوده نباشند واکنش مثبت
نشان میدهند .
4 ـ دامهای غیر حساس شده در اثر تزریق توبرکولین ( (Desensitization
هنگامیکه در آزمایش توبرکولین با گاوی مشکوک مواجه هستیم ، تجدید تست در این
دام به علت پدیده از بین رفتن حساسیت ( (Desensitizationبه علت جذب توبرکولین و
سایر پروتئینهای خارجی،پیچیدگی خاص خودرا دارد.از بین رفتن حساسیت پس از تزریق
زیر جلدی طولانی تر است.پس از تست منفرد (single . intradermal . test )دوره زمانی از
بین رفتن حساسیت کوتاه میباشد. دوره زمانی از بین رفتن حساسیت تست منفرد تا دو
ماه و دوره زمانی از بین رفتن حساسیت پس از تست استورمونت (stormont . test )
ممکن است تا مدت شش ماه دوام داشته باشد پدیده فوق میتواند موجب پنهان ساختن
واکنش مثبت گردد. بدین معنی که چنانچه پس از تزریق توبرکولین و دردوره زمانی از بین
رفتن حساسیت ، دامی موردآزمایش قرار گیرد هیچگونه واکنشی در دام آلوده بوجود
نخواهد آمد .
5 ـ گاوهای پیر

واکنشهای مثبت کاذب در موارد زیر اتفاق میافتند :
نوع آلرژن تست منفرد تست مقایسه ای

1ـ آلودگی با میکروب سل انسانی دارد دارد
( مایکوباکتریوم توبرکولوزیس )

2ـ آلودگی با میکروب سل مرغی دارد ندارد
( مایکوباکتریوم آویوم )

3ـ آلودگی با بیماری یون دارد ندارد
( مایکو باکتریوم پاراتوبرکولوزیس)

4ـ موارد واکسیناسیون یون دارد ندارد

5 ـ مایکوباکتریومهای غیر بیماریزا دارد - +
( یا محیطی مانند سل پوستی و ... )

6 ـ نوکاردیا فارسی نیکوس دارد ؟

حساسیت و ویژگی تست توبرکولین مقایسه ای در ایران :

بر اساس تحقیق انجام شده در ایران حداقل میزان حساسیت و ویژگی تست توبرکولین مقایسه ای درکشور به ترتیب 8/98 درصد و 72 درصد ارزیابی گردیده است .
نحوه نمونه برداری از لاشه گاوهای های راکتور سلی و گاوهای غیر توبرکولینه سلی

توضیح : گاو راکتور سلی ، گاوی است که درتست توبرکولین مثبت شناخته شده و به کشتارگاه اعزام میشود .
گاو غیر توبرکولینه سلی ،گاوی است که بدون آنکه تست توبرکولین شده باشد بطور تصادفی
در کشتارگاه ذبح گردیده و در حین بازرسی پس از کشتار واجد جراحات سلی میباشد .و لازم
است در رابطه با گاوهای فوق فرم شماره 5 مبارزه با سل گاوی تکمیل گردد.

در رابطه با گاوهای راکتور سلی، از اندامها و بافتهای به شرح زیر نمونه برداری میگردد :

1 ـ عقده لنفاوی عقب حلقی داخلی ناحیه سر(( RETROPHARYNGEAL که دردو طرف عقب حلق در محل اتصال استخوان هیپوئید به استخوان های سر قرار داشته و عقده نسبتا درشتی است .

2 ـ عقده های لنفاوی مدیاستینال ( MEDIASTINAL ) که در بافت مدیاستینال بین ریه ها و چسبیده به مری قرار گرفته اند .
3 ـ عقده های لنفاوی پیش کتفی یا گردنی سطحی (PRESCAPULAR) دوطرف بدن که به اندازه یک کف دست در جلوی مفصل شانه قرار گرفته اند .
4 ـ عقده های لنفاوی ایلیاک (ILIAC) که در بین چربیهای مدخل لگن قرار گرفته اند .
5 ـ عقده لنفاوی پس زانویی (POPLITEAL) دو طرف بدن که در فضای پس زانو در مرکز عضلات دو سر ران ، عضله نیم غشایی و نیم وتری بلافاصله بالای مفصل STIFLE در بین توده های چربی قرار دارند.
6 ـ عقده لنفاوی کشاله رانی(PRECRURAL) دو طرف بدن که در سطح خارجی لاشه در بین توده چربی قرار میگیرند .
7 ـ عقده لنفاوی مزانتریک ( روده ای ) که بصورت زنجیری در ناحیه مزانتر قرار گرفته اند و لازم است حداقل پنج عقده لنفاوی بطور تصادفی نمونه برداری شود .
8 ـ عقده لنفاوی فوق پستان (SUPRA.MAMMARY)
9 ـ در صورت مشاهده جراحت سل موضعی در لاشه ، علاوه بر عقده های لنفاوی ذکر شده بخشی از بافت در گیر دارای جراحت به همراه عقده لنفاوی مربوطه برداشت میشود .
10 ـ در صورت مشاهده جراحات سل عمومی در لاشه ، علاوه بر عقده های لنفاوی ذکر شده بخشی از ریه ، کبد ، کلیه ، و قلب و غیره (بسته به وسعت جراحت)و عقده لنفاوی مربوطه به آن برداشت میشود .

توجه مهم ـ در صورتی که لاشه فاقد جراحت مرئی سلی باشد در این صورت از عقده های لنفاوی ذکر شده در بالا ( ردیف های 8-1 ) نمونه برداری خواهد شد .

در رابطه با گاوهای غیرتوبرکولینه سلی، از اندامها و بافتهای به شرح زیر نمونه برداری میگردد :

1 ـ در صورت مشاهده جراحت سل موضعی در لاشه ، بخشی از بافت در گیر دارای جراحت به همراه عقده لنفاوی مربوطه برداشت میشود .