سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد که بارها با امضای میثاق‌های انسان‌دوستانه متعهد شده از دسترسی همه مردم به غذای کافی با کیفیت بالا برای زندگی حمایت کند از سال 2001 میلادی، ابتدای ماه ژوئن برابر 11 خردادماه را به‌عنوان روز جهانی شیر جشن می‌گیرد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا)، شیر و فرآورده‌های لبنی به‌عنوان یک رژیم غذایی متعادل می‌تواند منبع مهمی در تأمین انرژی، پروتئین و چربی باشد. شیر تقریباً کامل‌ترین ماده غذایی است که 9 ماده مغذی اساسی که همه آنها برای بدن لازم و ضروری هستند را به‌تنهایی دارد، مواد حیات‌بخشی که بدن را سالم و استخوان‌ها را استحکام می‌بخشد.
هدف از انتخاب این روز، اندیشیدن همه دولت به این ماده غذایی حیات‌بخش و فراهم کردن وضعیت مطلوبی درباره مصرف شیر است.
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد نیز برای جلب توجه کشورها و سازمان‌ها به این ماده غذایی ارزشمند، فهرستی از پرسش‌هایی که ممکن است به ذهن افراد برسد و به‌دنبال پاسخ آن باشند را در آستانه روز جهانی شیر مطرح کرده است.
چه مواد مغذی را شیر فراهم می‌کند؟
شیر سهم قابل توجهی از نیازهای بدن به کلسیم، منیزیم، سلنیوم، ریبوفلاوین (ویتامین B2)، ویتامین B12 و اسیدپانتوتنیک (ویتامین B5) را رفع می‌کند.
چه مقدار شیر و فرآورده‌های لبنی توصیه می‌شود؟
هیچ توصیه جهانی برای مصرف شیر و لبنیات وجود ندارد. بسیاری از کشورها دستورالعمل‌های ملی رژیم غذایی مصرف شیر را بر اساس در دسترس بودن مواد غذایی محلی، هزینه، وضعیت تغذیه‌ای، الگوهای مصرف و عادات غذایی توسعه داده‌اند. بیشتر کشورها به مصرف حداقل یک وعده شیر در روز توصیه می‌کنند، برخی کشورها نیز مصرف سه وعده شیر در روز را توصیه کرده‌اند. به‌طور متوسط روزانه مصرف یک لیوان (200 میلی‌لیتر) شیر گاو 21 درصد نیازهای پروتئینی، هشت درصد کالری و برخی مواد مغذی کلیدی را در یک کودک پنج ساله برطرف می‌کند.
آیا ارتباطی بین شیر و فرآورده‌های لبنی و چاقی وجود دارد؟
نقش شیر و محصولات لبنی در سلامت انسان طی سال‌های اخیر به‌طور فزاینده‌ای هم در مجامع علمی و هم در مجامع عمومی مورد بحث بوده است. مدارک و شواهد این مطالعات از این فرضیه که چربی لبنیات در چاقی نقش دارند حمایت نمی‌کنند. با این حال نتایج افزایش وزن بر اثر مصرف کالری بیش از اندازه، نشانگر آن است که شیر و فرآورده‌های لبنی باید تنها به‌عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل مصرف شوند.
آیا مصرف شیرخام ایمن است؟
شیرخام و محصولات آن می‌تواند منجر به انتقال بیماری‌ها شود. با توجه به اینکه این محصولات پاستوریزه نیستند و کنترل ایمنی روی آنها صورت نگرفته است، باید اطمینان حاصل شود که در معرض خطرات بهداشتی نبوده‌اند.
چرا کودکان زیر یک سال نباید شیر گاو بنوشند؟
شیر گاوی حاوی آهن و فولات (یکی از ویتامین‌های B که عامل کلیدی در ساخت DNA است) کافی، جهت تأمین نیازهای کودک نیست و لذا شیر حیوانات برای نوزادان کمتر از 12 ماه توصیه نمی‌شود.
مصرف شیر تازه و گرماندیده با کم‌خونی و فقر آهن در کودکان همراه است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) دستورالعمل‌هایی را درباره تغذیه انحصاری با شیر مادر تا شش ماهگی منتشر کرده است.
علاوه بر گاوها، چه حیواناتی تولید شیر دارند که برای مصرف انسان مناسب است؟
طیف وسیعی از گونه‌های جانوری تولید شیر می‌کنند که قابل مصرف است. تحقیقات کمی درباره ترکیب مواد مغذی شیر حیواناتی غیر از گاو، بوفالو، گوسفند و بز شده است. این باعث تأسف است که استفاده از شیر و مواد لبنی حیوانات از قبیل خر، گوزن شمالی، گاو کوهان‌دار، شتر دوکوهانه، لاما و... شناخته‌شده نیست؛ تولید شیر از این گونه‌های شیرده نیز پتانسیل کمکی خوبی به امنیت غذایی، بهداشت، تغذیه و تولید درآمد را به همراه دارد.
شیر جهانی توسط چه گونه‌هایی تولید می‌شود؟
تولید شیر جهانی تحت سلطه پنج گونه گاو شیری، بوفالو، بز، گوسفند و شتر است. بر اساس آمار فائو در سال 2013، 85 درصد تولیدات شیر از گاوها، 11 درصد از بوفالوها، دو درصد از بزها، یک درصد از گوسفند و 0.4 درصد از شترها تأمین می‌شود.
آیا مصرف شیر و لبنیات با محیط زیست پایدار سازگار است؟
تولید، پردازش و توزیع شیر و فرآورده‌های لبنی مانند سایر مواد غذایی تحت تأثیر اتفاق‌هایی است که در این سیاره رخ می‌دهد. سیستم‌های تولید لبنیات، منابع مهم و پیچیده‌ای از انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌ویژه متان (CH4)، اکسید نیتروژن (N2O) و دی‌اکسید کربن (CO2) هستند، تأمین مواد غذایی مستلزم برخی اثرات زیست‌محیطی است و تلاش‌های مداوم بخش لبنی در جهت کاهش شدت انتشار گازهای گلخانه‌ای است.
به گزارش ایانا، در آستانه روز جهانی شیر، متأسفانه میانگین مصرف شیر در کشورمان چنان پایین است که تلاش‌های زیادی را برای افزایش مصرف طلب می‌کند. میزان مصرف سرانه شیر در کشورهای توسعه‌یافته بیش از 300 کیلوگرم و در برخی کشورها مانند هلند، نروژ، سوئد، دانمارک، نیوزیلند و... بیش از 500 کیلوگرم است که البته این کشورها برای افزایش مصرف خود همچنان در تلاشند، این در حالی است که در خوش‌بینانه‌ترین حالت میزان مصرف سرانه شیر در ایران کمتر از 100 کیلوگرم اعلام شده است.
بر اساس گزارش سازمان‌های بین‌المللی مصرف سرانه شیر یکی از معیارهای توسعه و پیشرفت فرهنگی آن جامعه محسوب می‌شود، حال با توجه به این معیار، جایگاه پیشرفت فرهنگی کشور ما در چه رتبه‌ای قرار می‌گیرد!؟
خبر و ترجمه: افسانه زعیم‌زاده
ممنون. بسیار مفید بود. من هم تشکر می کنم. جالب بود. 
