نقدی بر برگزاری همایش‌ها و کنگره‌های دامپزشکی در ایران - محمد مصطفی محمدی یکتا

«وت پارس» در یادداشتی اختصاصی به قلم «محمد مصطفی محمدی یکتا» دانشجوی رشته دکترای دامپزشکی نوشت:

کنگره ها و همایش های علمی و پژوهشی در ایران سال هاست که با هدف بالا بردن سطح و توان علمی دانشجویان، اساتید و پژوهشگران در کشور ما برگزار می شود. تنوع برگزاری این کنگره ها و همایش ها نیز بسیار متنوع و گسترده بوده و این تنوع شامل برگزاری انواع همایش ها از رشته های گوناگون و در سطوح مختلف دانشجویی تا تخصصی، در دانشگاه های سراسری، آزاد، پیام نور و حتی موسسات آموزش عالی می شود. برگزاری یک همایش علمی و پژوهشی به صورت بالقوه امر پسندیده و خوبی است اما تامل در نحوه ی برگزاری این همایش ها شاید دیدگاه ما را به این همایش ها و کنگره ها اندکی تغییر دهد. یک کنگره و همایش با هدف بالابردن سطح و توان علمی یک دانشجو، محقق یا استاد دانشگاهی صورت می گیرد. روند عمومی همایش ها و کنگره ها بدین صورت است که مجموعه محورهایی در رابطه با کنگره مربوطه اعلام می شود و از مخاطبان درخواست می شود که مقالات مرتبط خود را تا تاریخ معینی به کنگره ارسال نموده تا مورد داوری قرار بگیرند. اما در تقابل سود و زیان این کنگره ها و همایش ها ما با سود روبرو خواهیم شد یا زیان؟ برای پاسخ به این سوال ذکر چند نکته حائز اهمیت است :

الف- تعداد کنگره ها و همایش ها: در سالیان اخیر شامل رشد قارچ گونه ی تعداد کنگره ها و همایش ها هستیم. همایش هایی که با عناوین مختلف در کشور برگزار می شود و هزینه های سرسام آوری را از مخاطبان خود که عمدتا دانشجو هستند می گیرند. نکته جالب در گرفتن این حق ثبت نام ها در این است که هیچ ملاک و معیاری در گرفتن حق ثبت نام وجود ندارد. ممکن است یک همایش بین المللی از سمت یک دانشگاه معتبر با هزینه ثبت نام ناچیزی صورت بگیرد و یک همایش معمولی با هزینه ای چند برابر از سمت یک موسسه آموزش عالی برگزار شود.

ب- ارزشیابی از مقالات: عملا ارزشیابی از مقالات ارسالی در بسیاری از کنگره ها یا انجام نمی شود و یا در سطح بسیار ضعیفی انجام می شود. حذف مقالات جعلی و یا کپی برداری شده که به راحتی و توسط یک جست و جوی اینترنتی ساده می تواند انجام شود، غالبا رخ نمی دهد. به علاوه عموما کنگره ها و همایش ها برای بالا بردن تعداد افراد مخاطب و در نتیجه، کسب درآمد بیشتر، اقدام به پذیرش مقالات مروری می کنند. مقاله مروری در تعاریف رسمی خود به مقاله ای اطلاق می شود که شخص بعد از چندین کار پژوهشی بر روی یک موضوع اقدام به مرور مقالات چند سال گذشته در رابطه با آن موضوع می نماید. اما این نوع از مقالات امروزه تبدیل به ابزاری شده اند تا دانشجو یا مخاطبی که عملا هیچ نوع کار تحقیقاتی در رابطه با موضوع نکرده است، صرفا با تجمیع و خلاصه برداری از چند مقاله، تبدیل به نویسنده مقالاتی تخصصی و فوق تخصصی می شود.

د- تعداد بالای مقالات پذیرفته شده در کنگره های دانشجویی: عموما تعداد مقالاتی که در کنگره ها پذیرفته می شود بسیار بالا است، تا جایی که شاهد این هستیم که در بعضی از کنگره ها، بالای ۸۰ درصد از مقالات ارسال شده به کنگره ها پذیرفته می شوند. این موضوع جایی عجیب تر جلوه می کند که تعداد مقالات پذیرفته شده را با کنگره های پزشکی مقایسه بکنیم. برای مثال در کنگره های سالیانه دانشجویان علوم پزشکی نسبت و توازن متناسبی را در طول سالیان متمادی می بینیم: در دومین کنگره دانشجویان علوم پزشکی که در سال ۱۳۸۰ و در گرگان برگزار شد، تعداد مقالات ارسال شده ۲۰۰ عدد بود و تعداد مقالات پذیرفته شده ۵۲ عدد. سیزدهمین دوره از سلسله کنگره های دانشجویان علوم پزشکی در سال ۱۳۹۱ برگزار شد و جالب این بود که این نسبت با وجود بالا رفتن تعداد مقالات ارسالی تقریبا ثابت مانده بود و از بین ۲۰۰۰ مقاله ارسالی به دبیرخانه این کنگره تنها ۵۰۱ مقاله پذیرفته شده بودند و این خود حاکی از رعایت نسبی اصل فدا نکردن کیفیت برای کمیت بود. در مقابل و به صورت مقایسه ای نهمین کنگره دانشجویان دامپزشکی ایران را که در سال ۱۳۹۳ و در ارومیه برگزار شد با این کنگره مقایسه کنیم. در این کنگره از ۳۲۲ مقاله ارسالی، ۲۵۵ مقاله پذیرفته شد که این عدد به این معناست که تقریبا ۸۰ درصد مقالات ارسالی پذیرفته شده اند. صحبت را اگر از وادی کنگره های دانشجویی بیرون ببریم می توان مشاهده کرد که برای مثال در سومین کنگره بهداشت و بیماری های اسب که در اردیبهشت ۱۳۹۴ در شیراز برگزار شد، از ۴۵۰ مقاله ارسالی، ۳۱۰ مقاله پذیرفته شد(نزدیک به ۷۰ درصد مقالات ارسالی).

ه- امتیاز بازآموزی: امتیاز بازآموزی که به عنوان ملاک امتیاز دهی برای دامپزشکان به کار می رود امروزه ارزش خود را از دست داده است. آیا حضور در یک کنگره یا ارسال یک مقاله ملاک مناسبی از توان بالینی و عملکردی یک دامپزشک است؟ به علاوه اگر حتی بپذیریم که حضور ملاک مناسبی است، می توان به ذکر این نکته بسنده کرد که در بسیاری از کنگره ها افراد بدون حضور فیزیکی در آن کنگره و تنها با پرداخت حق ثبت نام و حضور در افتتاحیه کنگره گواهی های خود را دریافت نموده اند.

و- کنگره ها و همایش های زیاد اما کم کیفیت: فدا شدن کیفیت برای کمیت. یک دانشکده دامپزشکی می تواند با برگزاری یک کنگره معتبر و حتی بین المللی و در مقابل پایین بردن تعداد کنگره های معمول نه تنها کیفیت برگزاری کنگره را بالا ببرد، بلکه فضای رقابتی موجود را به سمت بالا بردن کیفیت مقالات ببرد. با این وجود در طول چند سال گذشته شاهد این موضوع بوده ایم که حتی در طول یک ماه، یک دانشکده اقدام به برگزاری چند کنگره ی متوالی می کند. حال این موضوع به امتیاز برگزاری کنگره برمی گردد یا خیر، مساله ای است که برگزارکنندگان محترم می توانند پاسخ گو باشند.

ز- نبود مسوولین: در هجدهمین کنگره دامپزشکی ایران که در سالن همایش های رازی برگزار شد، ریاست سازمان دامپزشکی کشور، جناب آقای دکتر خلج وقتی به عنوان سخنران افتتاحیه بر روی سکو رفتند اعلام کردند که وزیر محترم جهاد کشاورزی ضمن عذرخواهی تلفنی(!) اعلام کردند که بنا به دلایلی نمی توانند در افتتاحیه کنگره حضور پیدا کنند. و البته قابل ذکر است که این کنگره به نوعی نماینده کنگره های دامپزشکی ایران محسوب می شود. این تنها یک مثال ساده بود تا خوانندگان محترم بتوانند مر کلام نویسنده را از ذکر این مطلب دریافت کنند. در نهایت و با ذکر مطالب فوق، سوال هایی که به ذهن نویسنده ی این مطالب خطور می کند این است که آیا برآیند برگزاری این کنگره ها برای دامپزشکی و دانشجویان دامپزشکی سودآور است یا زیان آور. هزینه های بالایی که صرف برگزاری یک کنگره می شود، آیا در مقابل با علم زایی همراه می شود؟ چند درصد از مقالات ارسالی به کنگره ها در مجلات معتبر به چاپ می رسند. چند درصد از مقالات ارسالی به همایش های دامپزشکی خلاقانه، نوآورانه و حاوی مطالبی جدید و درخور تامل می باشند؟ از بین سخنرانی های متعددی که در یک کنگره انجام می شود، چند درصد از این سخنرانی ها دارای مخاطبی مستمع می باشند؟ و آیا همه ی این همایش ها کمک موثری به دامپزشکی کشور خواهد نمود؟

محمد مصطفی محمدی یکتا

دانشجوی دکترای حرفه ای دامپزشکی و نماینده دانشکده دامپزشکی مشهد در شورای تعامل و تبادل نظر دانشجو و دانشگاه