چالش‌های حقوق حیوانات در ایران پیشینه، حال، آینده - شهرام امیری شریفی

شهرام امیری شریفی (عضو هیات مدیره دیده‌بان حقوق حیوانات) در زیست بوم نوشت:

شخصاً در سال 1375 و هنگام تلاش برای ثبت گروهی رسمی‌در دفاع از حقوق حیوانات، با اتهام جاسوسی اسراییل و آمریکا مواجه شدم! اتهامی‌که همان‌طور که از نامش بر می‌آید، منظور گوینده را به خوبی بیان می‌کرد و بدتر از آن ممکن نبود! در چنان وضعیتی که «حقوق حیوانات» در این حد تابو محسوب می‌شد، ترویج یا دفاع از آن آن مفهومی‌نداشت. در آن دوران به دنبال راهی بودیم که مردم و مسوولان فقط واژه حقوق حیوانات را به رسمیت بشناسند یا بشنوند. فقط 10سال بعد، بحث حقوق حیوانات همراه با مطالب مرتبط با رفاه حیوانات به بطن جامعه وارد شده بود اما هنوز در رسانه‌ها تابویی غیر قابل شکستن محسوب می‌شد اما اکنون پس از حدود 20سال نه تنها حقوق حیوانات برای مردم آشناست، بلکه حتی «رسانه‌های آنچنانی» و عزیزان دلواپس نیز برای پیشبرد اهداف سیاسی، لااقل در ظاهر برای حیوانات حقوقی قایل هستند! تابوی حقوق حیوانات شکسته است.

اکنون عده‌ای دلواپس حقوق حیوانات شده‌اند که سال‌ها قبل نه تنها ساکت بودند که حتی از شنیدن یا انتشار این واژه هم ترس داشتند. این روزها شکل جدیدی از رسانه که در جیب همه یافت می‌شود، در حیطه حقوق حیوانات هم بحران‌ساز شده است. هر کس امکان تشکیل گروه و ارسال اخبار تایید‌نشده و دروغ و شایعه را دارد و چنین مشکلاتی نیازمند رفتار صحیح جمعی و هدایت صحیح توسط رسانه‌های قابل استناد و قابل اطمینان است تا جامعه از انحراف در امان باشد.

اتفاقات جالبی در کشور نشان می‌دهد که جامعه به شدت نیازمند اطلاعات صحیح است. برای نمونه، در تحصن و تجمع مردمی در مخالفت با سگ‌کشی، گروهی از «تکثیرکنندگان سگ‌ها» با تابلوی مشخص ظاهر می‌شوند و هیچ یک از علاقه‌مندان به سگ‌ها نیز نمی‌داند که فعالیت‌های چنین گروهی در تمام جهان با عنوان puppy mill به عنوان صنعتی ناقض حقوق حیوانات مطرح است و فعالان حقوق حیوانات به شدت با آن مبارزه می‌کنند. در این روزها که از یک سو قاچاقچی حیات وحش و فروشنده اگزاتیک پت [حیوانات خانگی خاص] برای خود نام حامی حیوانات را انتخاب می‌کند، حیوان‌باز و تاجر اسارت خود را عاشق حیوانات معرفی می‌کند، کشتارچی با تفنگ عشقش به حیوانات را به رخ می‌کشد و حیوان‌دوست با اسیر کردن حیوانات کنج قفس تنهایی و از دیگر سو برخی افراد خوش قلب از سر علاقه و البته نداشتن حداقل دانش لازم برای کمک به حیوانات چنان رفتاری می‌کنند که بیشتر به حیوانات صدمه می‌زند و فقط در حیطه دوستی خاله خرسه دسته‌بندی می‌شود، شاید بتوان بزرگ‌ترین چالش دفاع از حقوق حیوانات را نبود «آگاهی» در بطن جامعه دانست. در چنین شرایطی شاید مهم‌ترین فعالیت، تبیین مرز بین حقوق حیوانات (Animal Rights) و رفاه حیوانات (Animal Welfare) برای جامعه و حیوان دوستان باشد چرا که به نظر می‌رسد هنوز عامه و جامعه رو به رشد حیوان دوستان، نه تنها بین این دو مرزی قائل نیستند، که با تبعیض‌های سه گانه مورد مخالفت جامعه جهانی شامل تبعیض نژادی (نژادسالاری یا Racism) و تبعیض جنسیتی (مردسالاری یاSexism) و تبعیض‌گونه‌ای (گونه‌سالاری یا Speciesism ) و ارتباط بین آنها نیز چندان آشنا نیستند.

از سویی دیگر لازم است فعالان حیطه رفاه حیوانات (یا رفاه‌گراها) که با نام‌های کلی چون حامیان حیوانات و در زیر مجموعه گروه‌های حمایت از حیوانات فعالیت می‌کنند، نه‌تنها از ایده‌پردازی‌های شخصی برای کمک به حیوانات برحذر باشند، بلکه از حداقل‌ها و نخستین اطلاعات این حیطه مثل آزادی‌های پنج گانه مطلع باشند و در نهایت در ابعاد کلان، شاید بد نباشد به صورت تیتروار به برخی آفت‌های این حیطه اشاره کنم. آفت‌هایی از قبیل وجود اهداف متفاوت و انحرافی فردی و جمعی، نبود برنامه‌ریزی زمانی شامل کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در رفتار حیوان دوستان، ضعف شدید در فعالیت‌های گروهی، نبود روابط بین‌المللی سطح بالا، شناخت ناکافی از شرایط زمانی و مکانی، نبود قانون مدافع حقوق حیوانات، سطحی‌گرایی و فعالیت‌های ناپایدار که اگر فرصتی بود به آن بیشتر پرداخته خواهد شد.

برای تبیین و ترویج حقوق حیوانات که از اصول علمی، اخلاقی و فلسفی مایه می‌گیرد و برای کاستن از انحرافات احتمالی رفتاری در این حیطه، باید تلاش کرد فعالیت‌های نمایشی، کاسب‌کارانه و منفعت‌طلبانه، ناپایدار، بدون پشتوانه، خودخواهانه و صرفا احساسی را به سمت فعالیت‌های عالمانه، اصولی، خیرخواهانه و با پشتوانه علمی‌و اخلاقی هدایت کرد، مردم و مسئولان و تصمیم‌گیران را با حقوق واقعی حیوانات آشنا کرد و انحرافات و تاریکی‌ها را با نور دانش و معرفت روشن کرد و نمایاند.

به‌عنوان یک فعال حقوق حیوانات که بیش از ١٩‌سال است به صورت تشکیلاتی در این زمینه فعالم و به‌عنوان عضوی کوچک از جامعه بزرگ فعالان حقوق حیوانات سختی‌های این راه را تحمل خواهم کرد و تحمل خواهیم کرد تا در کوتاه‌ترین مدت ممکن عالمانه‌ترین روش‌های برخورد صحیح با حیوانات را نیز در جامعه ترویج کنیم. همان‌طور که امروز دیگر کسی نمی‌تواند به تبعیض نژادی و جنسیتی افتخار کند، روزی خواهد رسید که استثمار حیوانات در قفس خانگی، باغ‌وحش، سیرک و دلفیناریوم نشانه حیوان‌دوستی و تفریح نباشد، سگ‌کشی راهکار کنترل جمعیت نباشد، گربه آزاری بازی نباشد و وابسته‌کردن حیوانات به بشر نیز افتخار محسوب نشود. بهتر است همه بدانیم نقض حقوق حیوانات، از قفس خوش رنگ و لعاب و ضجه‌های اسیر خوش پر و بال درون خانه بسیاری از ما شروع می‌شود!

خبر مرتبط:

پنج حق اساسی حیوانات، یک مفهوم اساسی در رفاه حیوانات - دکتر سید شهرام میرزمانی