لزوم برخورد عالمانه رسانه‌ای با تلفات حیات وحش و دام های اهلی
دکتر سید حسین حسن زاده
در ماههای اخیر شاهد گزارش های متعدد تلفات در حیات وحش در استانهای مختلف بوده ایم که بازتاب های رسانه ای خاص خود را به دنبال داشته اند. صرف نظر از علت این تلفات، حساسیت وی‍ژه برخی رسانه ها به برخی موارد از زوایای چندی قابل بررسی است که لازم است رسانه ها در بازتاب اخبار مربوط به آنها و پیگیریشان مورد توجه قرار دهند:
نخست اینکه رسانه ها در قالب رسالت آگاهی بخشیشان تلاش نمایند با تهیه گزارش های مستند و با بهره گیری از نظرات کارشناسان قبل از بروز هر گونه حادثه و بیماری، نظر افکار عمومی و مسوولان را به نقاطی که احتمال خطر می رود متوجه سازند. این امر به تحقق شعار همیشگی ارجحیت پیشگیری بر درمان کمک شایانی می کند. همچنین در حال حاضر که بر سیاستهای پدافند غیر عامل بسیار بیش از گذشته تاکید می شود، این پیگیری رسانه ای قبل از وقوع بحران به مدیران این سازمان در رسیدن به اهدافشان کمک خواهد کرد. از سوی دیگر، این امر موجب تقویت جایگاه رسالت آگاهی بخشی رسانه بجای مچ گیری و خرده تراشی خواهد شد. به عنوان مثال وجود آبشخورهای مشترک حیات وحش و دام های اهلی، ورود دام به مناطق حفاظت شده بدون اخذ گواهی های بهداشتی، خرید و فروش مجوزهای چرا در مناطق حفاظت شده و بی اطلاعی نسبت به نحوه چرخش ویروس هاری در حیات وحش، به عنوان یکی از نقاط آسیب پذیر در محیط زیست کشورمان می توانست از قبل مورد توجه قرار گیرد. طبیعی است نقش رسانه های تخصصی در این رابطه باید بسیار پررنگتر از سایرین باشد.
از سوی دیگر اجرای هرگونه عملیات پیشگیرانه از جمله واکسیناسیون در حیات وحش به راحتی دام های اهلی نبوده و گاه غیر ممکن است. این امر، لزوم آمادگی های قبلی و انجام مطالعات ارزیابی خطر و تعیین نقاط آسیب پذیر را بیش از پیش نمایان می سازد. حمایت از پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکترا در این زمینه ضمن پرداخت آکادمیک به موضوعات، مطالب مورد نیاز را با کمترین هزینه در دسترس مدیران قرار خواهد داد.
هر چند پیگیری رسانه ای بعد از وقوع بحران نیز بی تاثیر نیست، ولی احتمال رفتارهای دفاعی و واکنشی را افزایش داده و در سیستم مدیریت سیاست زده و مقصر یاب فعلی، بجای تلاش در جهت حل موضوع، افکار مدیران را به سمت فرافکنی و رفع اتهام از خود منحرف می کند.
نکته دوم اینکه رسانه های جمعی و سراسری، ناخود آگاه به مسائلی که در حوالی تهران رخ می دهد، بیش از سایر نقاط کشور اهمیت داده و پیگیری می نمایند. این امر بویژه در تلفات حیات وحش طالقان خود را نشان داد. بطوریکه با اینکه در سایر نقاط کشور تلفات به مراتب شدید تری رخ داده بود اما به اندازه مورد اخیر در طالقان مورد توجه و پیگیری رسانه ها قرار نگرفت. این امر شعار ایران فقط تهران نیست را تداعی می کند. لازم است بویژه در این مورد خاص، پوشش رسانه ای تا نزدیکی مرزها و حتی در برخی موارد فراتر از آنها گسترش یابد، چرا که عوامل بیماریزا همانند تغییرات اقلیمی تابعی از مرزهای سیاسی ترسیم شده نبوده و بسیاری از عوامل بیماریزایی که جمعیت دامی و حیات وحش را تهدید می کنند، از آن سوی مرزها وارد کشور شده اند.
نکته بعدی که رسانه ها باید در پوشش خبری تلفات جانوران رعایت نمایند، این است که مردم عادی اطلاعات چندانی از حیات و ممات عادی و غیرعادی حیوانات ندارند و در این زمینه به گزارش های رسانه ها اکتفا می نمایند، لذا لازم است قبل از انعکاس اخبار از طریق کارشناسان مربوطه، اطلاعات دقیق و متقنی تهیه نموده و در اختیار افکار عمومی قرار دهند تا برداشت عموم از وقایع واقع بینانه بوده و برداشت ها و رفتارهای احساسی را به دنبال نداشته باشد. به عبارت دیگر دقت در خبر رسانی را به سرعت در آن ترجیح دهند، چرا که شاید در نگاه اول وقوع تلفات همانند سایر حوادث یک بعد خبری و رسانه ای داشته باشد، ولی مهمتر از آن ممکن است از ابعاد بهداشتی، امنیتی و گاه بین المللی برخوردار باشد.
مطلب دیگری که در این رابطه لازم به ذکر است اینکه برای تعیین علت دقیق واگیری و تلفات نیاز به مدت زمان مناسبی است تا نمونه برداری ها و بررسی های لازم صورت گرفته و نتیجه آن برای رسانه ای شدن قابل ارائه باشد، بنابراین برای ارائه یک نظر کارشناسی حساب شده، لازم است فرصت کافی به مسوولان مربوطه داده شود؛ هر چند این امر نمی تواند بهانه ای برای عدم پاسخگویی باشد.
و نکته آخر اینکه بحران های زیست محیطی مواردی نیستند که در کوتاه مدت و در پی اقدامات روزمره خود را نشان دهند، بلکه در نتیجه سیاستگزاری های سالیان متمادی و بعد از سال ها و گاه دهه ها آثار خود را بجا می گذارند، لذا لازم است با این مسائل در یک قالب کاملا کارشناسی شده و فارغ از جار و جنجال های روزمره سیاسی برخورد کرد. بدیهی است این امر، لزوم پرداخت عالمانه در سیاستگزاری ها و نقد دلسوزانه و کارشناسی شده آنها را بیش از پیش آشکار می سازد.
