صید پرندگان نادر برای قوش بازی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و کمین قاچاقچیان بازهای شکاری در گلستان، تهدیدی جدی برای نسل این گونه‌های منحصر به فرد محسوب می شود.
سه ردیف تورهایش را روی زمین پهن کرد. کبوتری را که برای طعمه آورده بود روی تور گذاشت. با این طعمه بهتر می‌توانست پرندگان شکاری را جلب کند. خودش را به‌زحمت در چاله‌ای که در عمق زمین‌ساخته بود پنهان کرد. ساعت‌ها و روزها صبر به نتیجه کارش می‌ارزید. یک نگاهش به آسمان صاف دشت‌های گلستان بود و یک نگاهش به کبوتری که روی تور بود. نقطه سیاهی در اوج آسمان لبخند روی لبش را پررنگ‌تر کرد.
«شکارت چیه؟ شاهین و بالابان قیمتش خیلی فرق نداره» دلال پرنده‌های شکاری این را گفت و بسته پول‌هایش را به صیاد داد. صیاد پول‌ها را دسته‌دسته شمرد. شنیده بود عرب‌ها بابت زحمتش خیلی بیشتر پول می‌دهند. صیاد با لهجه خودش گفت: «اینکه خیلی کمه!» دلال درحالی‌که سرکیسه را باز می‌کرد، گفت: «آگه کمه خودت ببر بفروش. ببینم چقدر گیرت میاد.»
این داستان تکراری شکار غیرمجاز پرندگان نادر شکاری مثل بالابان، شاهین و بحری در دشت‌های گلستان برای تجارت و تفریح خوش‌نشینان عرب است تا به‌واسطه این بازهای شکاری، ساعتی را به خوشی و تفریح بگذرانند. دشت‌هایی که با داشتن مناطق و زیستگاه‌های حفاظت‌شده مأمنی مناسب برای لانه گزینی، زادآوری و ترانه‌خوانی پرندگان شکاری نادر و در معرض انقراض است.
شهرستان‌های مراوه‌تپه، کلاله، گنبد، آق‌قلا و بندر ترکمن در استان گلستان به دلیل وجود تپه‌ماهورها و داشتن دشت‌های گسترده برای لانه گزینی و تخم‌گذاری و جوجه آوری پرندگان شکاری مناسب و زیستگاه‌های مناسبی برای پرندگان نادر شکاری هستند.
این دشت‌ها از شرقی‌ترین بخش استان در شهرستان مراوه‌تپه تا مرز غربی استان در بندرگز را دربر می‌گیرد و به عقیده کارشناسان این بوم‌سازگان‌های دشتی محل مناسبی برای زیست و بقای گونه‌های متعددی از پرندگان شکاری باارزش هستند. ازنظر اکولوژیکی هم پرندگان شکاری در طبیعت نقش بسیار مهم و در رأس هرم غذایی قرار دارند و کنترل‌کننده بسیاری از جوندگان هستند.
درآمد از طریق شکار بازهای شکاری برای بومیان منطقه
دشت‌های گلستان همه‌ساله میزبان گونه‌های مختلف پرندگان شکاری است و همین مسئله باعث شده با شروع مهاجرت پرندگان شکاری به منطقه در طول فصول تابستان و پاییز، افراد سودجو و فرصت‌طلب از استان‌های جنوبی کشور برای صید، خرید، انتقال و فروش پرندگان شکاری نظیر بالابان، شاهین و بحری به استان عزیمت کرده و با تطمیع، اغفال و استخدام افراد بومی منطقه به اهداف خود برسند.
صحبت با اشخاصی که در منطقه به دنبال بازهای شکاری هستند خیلی راحت نیست. افزایش جریمه‌ها در مورد متخلفین باعث شده بومیان منطقه هم حواسشان را کمی بیشتر از قبل جمع کنند.
پرس‌وجوهای خبرنگار مهر برای پیدا کردن کسی که حداقل سابقه این کار را در گذشته داشته حتی با رعایت امانت در اسم هم به نتیجه نمی‌رسد. بعد از واسطه‌های مختلف، یکی از بومیان در منطقه مراوه‌تپه حاضر به گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص صید بازهای شکاری به‌صورت قاچاق می‌شود.
عبدالحکیم خیلی صریح می‌گوید بعضی‌ها که کارشان این است منتظر همین ایام هستند تا «درآمد دندان‌گیری» به دست بیاورند.
شکارچی‌ها ارزش محیط زیستی پرندگان را نمی‌دانند
او که بعد از صحبت‌های خودمانی ردوبدل شده بین ما و خودش کمی با اطمینان خاطر بیشتری صحبت می‌کرد درجایی دیگر از حرف‌هایش به بی‌توجهی صیادان به بحث‌های محیط زیستی گونه‌های جانوری یاد می‌کند و می‌گوید: ای بابا شما هم دلتان خوش است. پول وسوسه انگیز است. حالا چند تا شاهین و بحری کمتر در آسمان پرواز کند به کجا برمی‌خورد؟
عبدالحکیم بعد از توضیح‌های ما در خصوص ارزش محیط زیستی این‌گونه جانوری و ارزش و اهمیت آن کمی منصفانه‌تر به موضوع نگاه می‌کند. جنس صحبت‌هایش کمی تغییر کرده است. او می‌گوید: شاید خیلی از شکارچی‌ها واقعاً ندانند که ارزش این پرنده‌ها چقدر است.
به‌هرحال پول خوبی از این کار نصیب شخص شکارچی می‌شود. نباید منکر این قضیه شد او بابیان این حرف به ترس از دستگیر شدن و مجازات نقدی هم اشاره کرد و گفت: این جریمه‌ها می‌تواند در کمتر شدن شکار این پرنده‌ها تأثیر داشته باشد. البته باعث شده باندهای قاچاق هم محتاط‌تر عمل کنند.
تعهد ایران از صید و قاچاق پرندگان شکاری
صید این بازهای شکاری در حالی است که بر اساس کنوانسیون بین‌المللی حفاظت از پرندگان شکاری که ایران هم به‌عنوان یکی از کشورهای این کنوانسیون و به دلیل قرار گرفتن در مسیر مهاجرت پرندگان شکاری، متعهد شده که از صید و قاچاق پرندگان جلوگیری کرده و در حفاظت آن‌ها بکوشد.
یک کارشناس محیط‌زیست در گفتگو با خبرنگار مهر از روش‌های متفاوت شکار این پرندگان گفت که نشان می‌دهد صیادان به هر روشی حاضر به شکار هستند تا با تور هوس بازی عرب‌ها شاهد به فرش کشیدن این بازهای شکاری باشند.
احمد دباغیان ایجاد و احداث کوخت را یکی از این روش‌ها عنوان کرد. در این روش با استتار کامل در منطقه دشتی، کوخت یا کوخه که چاله‌ای عمیق است، در عمق زمین تعبیه و سه رشته تور پهن می‌شود و با طعمه قرار دادن پرندگانی نظیر کبوتر، قمری، دلیجه، قرقی اقدام به جلب پرندگان شکاری می‌شود و درنهایت پرنده گرفتار در تور صید می‌شود.
در این میان، پرندگان شکاری دیگری مثل عقاب‌ها و سارگپه ها هم جذب دام شده و در آن قرار می‌گیرند و به‌واسطه کمتر ارزش داشتن این پرندگان برای صیادان و قاچاقچیان اقدام به امحاء این پرندگان می‌شود.
دباغیان می‌گوید که ممکن است صیاد در این روش یک هفته تا ده روز در چاله یا همان کوخت مستتر باشد. با این کار امکان جذب پرندگان بیشتر است اما به دلیل ساکن بودن شکارچی ریسک بالایی هم دارد.
زنده گیری جوجه‌های پرندگان شکاری و خریدوفروش مجازی
این کارشناس محیط‌زیست از صید به روش «سیار» هم یاد می‌کند. در این روش که به نظر ریسک بیشتری برای دیده شدن توسط محیط‌بانان دارد، صیاد با یک موتورسیکلت سریع و یک عدد پرنده به‌عنوان تله مانند کبوتر یا قمری و وسیله‌ای باسیم نازک به‌اندازه یک نعلبکی که اطراف آن را با نخ پنبه‌ای بافته و به‌وسیله یک نخ نامرئی به پرنده اتصال می‌کند. صیاد این پرنده را رها کرده و پرنده شکاری به‌محض دیدن پرنده طعمه به آن حمله‌ور شده و با فروکردن پنجه‌هایش در بدنه طعمه آن را شکار می‌کند.
زنده گیری جوجه‌های پرندگان شکاری یکی دیگر از روش‌های شکار بازهای شکاری است. معمولاً در اردیبهشت و خردادماه پرندگان شکاری اقدام به لانه گزینی، تخم‌گذاری و جوجه آوری می‌کند و صیادان بومی معمولاً محل لانه و جوجه آوری این پرندگان را شناسایی کرده و به‌محض جوجه آوری پرندگان شکاری نسبت به جمع‌آوری جوجه‌ها اقدام می‌کند. پس از نگهداری چهار الی پنج ماه جوجه‌ها آن‌ها را در اوایل پائیز به دلالان و قاچاقچیان بازهای شکاری می‌فروشند.
نحوه فروش بازهای شکاری هم جذابیتی کمتری از شکار آن‌ها ندارد. دباغیان در همین رابطه توضیح می‌دهد، درحالی‌که این روزها دنیای فنّاوری در همه‌کاره‌ای روزمره ورود پیداکرده، بازار خریدوفروش‌های مجازی این بازهای شکاری هم داغ شده است. شکارچی بعد از صید پرنده عکسی از آن می‌گیرد و در بین دلالان مختلف پخش می‌کند. دلالی که قیمت بیشتری را برای باز شکار شده پرداخت کند برنده این مزایده مجازی است.
وی از خریدوفروش پنج تا ۴۰ میلیونی این گونه‌ها در منطقه می‌گوید و ادامه می‌دهد: همین بازهای شکاری در امارات، کویت و قطر حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان خریدوفروش می‌شود.
ضرر و زیان یک بهله شکاری ۶۰ میلیون تومان است
اما چطور باید در این دشت‌های پهناور با شکارچیانی مقابله کرد که نوین‌ترین روش‌ها را برای کسب روزی البته از راه قاچاق پرندگان استفاده می‌کنند. قطعاً در چنین شرایطی نیروهای حفاظتی گسترده‌ای نیاز است تا در این فصول خاص حمایت‌های لازم را از پرندگان ویژه محیط‌زیست گلستان داشته باشند، اما متأسفانه کمبود نیرو همواره پاشنه آشیل محیط‌زیست بوده است.
فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر عمده‌ترین مشکلی را که در این خصوص عنوان کرد بحث کمبود شدید نیروی محیط بهابرگ است.
کریم الله تازیکه وضعیت معیشتی مردم در مناطق محروم استان و قیمت‌های گزافی که باندها برای صید و خرید این گونه‌های باارزش پرداخت می‌کنند را عامل گرایش مردم می‌داند.
وی که مشکلات قشر جوان در بخش اشتغال را تهدید جدی برای منطقه می‌داند، می‌گوید که جوانان بیشتر به سمت‌وسوی این کار برای کسب درآمد می‌روند. خریدوفروش هم با توجه به نوع پرنده و افرادی که از مناطق جنوبی به منطقه می‌آیند فرق دارد و قیمت‌گذاری می‌کنند.
تازیکه تأکید می‌کند: افزایش آگاهی مردم در کاهش صید بسیار مؤثر است چراکه هرچقدر از فواید این‌گونه باارزش اطلاع داشته باشند قطعاً هجومشان برای صید این‌گونه کمتر می‌شود.
تلاش فرهنگ‌سازی بر روی جوامع محلی از اقداماتی است که وی اجرا آن را ضروری می‌داند و بابیان اینکه این کار در حال انجام شدن است اطمینان می‌دهد در درازمدت می‌توان شاهد کاهش گرایش به سمت شکار بود.
فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست گلستان بابیان اینکه از ابتدای امسال ۲۰ مورد دستگیری تخلف انجام‌شده است، از دستگیری ۳۵ نفر بازگیر شکاری خبر داد.
تازیکه ضرر , زیان یک بهله شکاری بالابان و شاهین را ۶۰ میلیون تومان اعلام می‌کند و ادامه می‌دهد: تعداد محیط‌بانان کم و گستردگی زیاد منطقه باعث می‌شود نظارت به‌صورت کامل اتفاق نیافتد.
به گزارش خبرنگار مهر، افزایش مجازات و جریمه یکی از مواردی است که می‌تواند در کاهش قاچاق بازهای شکاری در کوتاه‌مدت تأثیرگذار باشد. از طرفی انجام کارهای فرهنگی بر روی جوامع محلی در درازمدت می‌تواند وضعیت حفظ و حراست از این بازهای شکاری را که دشت‌های گلستان را مأمنی برای خود انتخاب کرده‌اند باشد.
