راههای مقابله با گرمازدگی

حکیم مهر -  پمفلت آموزشی معاونت بهداشت و تضمین کیفیت سازمان میادین میوه و تره‎بار و فرآورده‎های کشاورزی شهرداری تهران درباره راههای مقابله با گرمازدگی

بیماریهای مـربوط به گرما هنگامی روی می دهند که دمــای بـدن فرد از حد طبیعی خود افزایش می یابـد. بدن انسان بطور عمده توسط منبسط ساختن عروق سـطـــحی پوست و تعریق، دمای افزایش یافته بدن را کاسته و سبب تنظیم و کنترل گرمای بدن می گــردد. اما در آب و هوای مرطوب عملکرد تعریق مختل و کنـدشده و بدن دیگر قادر به خنک ساختن خود نمی باشد. دو عـــامل فعالیت بدنی شدید و طولانی مدت و آب و هوای گرم مسبب بیماریهای مربوط به گرما هستنـد. همچنین زمانی که فرد دچار کم آبی در بدن خود می گردد در معرض عوارض گرمای زیاد قرار خواهد داشت زیرا در این حالت غلظت خون بدن افزایش یافته و جریان خون کند می گردد که سبب اختلال در عملکرد ارگانهای بدن می شود.
آب و هوای گرم تابستان ممکن است سبب عوارض خطرناکی در بدن از جمله گرمازدگی شود.

با رعایت نکات زیر می‌توانید ‌از گرمازدگی پیشگیری کنید:
1) وقتی که برای مدت طولانی در معرض تابش آفتاب یا در یک محیط گرم هستید و همچنین قبل ، بعد و در طی ورزش ، آب زیادی بنوشید.
در آب و هوای گرم، بدن بیشتر از حالت عادی عرق می‌کند و به این ترتیب آب بدن ازدست می‌رود.
 به عنوان یک قاعده کلی به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن هر روز باید 30 میلی لیتر آب بنوشید.
مثلاً در یک روز معمولی یک فرد 58 کیلوگرمی باید هفت لیوان آب بنوشد.
مصرف مایعات در آب و هوای گرم باید افزایش یابد. اگر نمی‌توانید مقدار زیادی آب بنوشید، یک نوشیدنی بدون گاز مثل آب میوه جانشین مناسبی است.
از مصرف زیاد نوشیدنی های کافئین دار مانند کولا ، قهوه و چای اجتناب نمائید، زیرا کافئین ادرارآور است و باعث دفع آب از بدن می شود.
2) قبل از اینکه کاملاً احساس تشنگی کنید، آب  بنوشید ،یعنی منتظر نباشید تا احساس تشنگی کنید و سپس آب بنوشید.
هنگام نوشیدن آب بیشتر از آن حدّی که به آب نیاز دارید، آب و مایعات بنوشید، مخصوصاً وقتی که خیلی عرق کرده اید.
3) وقتی جلوی آفتاب کار می کنید، از کلاهی استفاده نمائید که لبه دار باشدو روی صورتتان سایه ایجاد کند .
سر شما نسبت به گرما حساس است. بهترین کار در یک روز سوزان، ماندن در سایه و جایی خنک است.
اگر می‌خواهید حمام آفتاب بگیرید ، سعی کنید که مدت آن هرچه کوتاه تر باشد و از کرم ضد آفتابی که فاکتور محافظتی آن در برابر آفتاب   (SPF) حداقل 15 باشد استفاده کنید.
اگر احساس ناخوشی و ضعف به شما دست داد، فوراً از مقابل نور مستقیم خورشید دور شوید. نور خورشید بین ساعت 11 صبح تا 15 بعد از ظهر بیشترین گرما را دارد.
4) در هوای گرم لباس های گشاد ، نازک و رنگ روشن بپوشید.
لباس از جنس نخی و کتان از همه بهتر است ، زیرا باعث می شود هوا به راحتی از آن عبور کند و عرق شما خشک شود.

5) سعی کنید وعده های غذایی تان را سبک و به مقدار کم میل کنید.
از مصرف غذاهای چرب و داغ اجتناب کنید. سعی کنید غذایتان کمی نمک داشته باشد تا املاحی که از طریق عرق از دست می‌رود، جبران شوند.
6) در آب و هوای گرم یا مرطوب فعالیت شدیدی انجام ندهید به خصوص اگر به این آب و هوا عادت ندارید.

7) در مورد ورزش، منطقی عمل کنید.  
اگردر هوای گرم ورزش می کنید، به ترتیب زیر آن را انجام دهید تا بدن شما به این آب و هوا عادت کند:
ابتدا تمرینات کوتاه مدتی انجام دهید و به تدریج و در طی دو هفته مدت آن را افزایش دهید. سعی کنید تمرینات شدید را صبح زود که هوا خنک است یا هنگام عصر انجام دهید.
هر نیم ساعت یک بار ، به مدت 5 تا 10 دقیقه در سایه استراحت کنید و اگر احساس خستگی کردید، سرعت ورزش خود را کاهش دهید.
اگر احساس نفس‌تنگی یا تپش قلب می‌کنید، کارتان را متوقف کنید و سعی کنید بدنتان را مثلا با گرفتن دوش آب سرد خنک کنید.
اگر چشم هایتان سیاهی می‌رود یا دارید بی حال می‌شوید، استراحت کنید.
8) در صورتیکه دارو مصرف می کنید، از پزشک خود سئوال کنید که آیا این دارو با تنظیم دمای بدن شما تداخل می کند یا خیر؟

اگر داروی مصرفی شما در تنظیم دمای بدنتان مداخله می کرد باید فعالیت بدنی تان را در هوای گرم کاهش دهید و به مقدار کافی آب و مایعات بنوشید.
9) باید از علائم خطر گرمازدگی آگاه باشید تا هنگام بروز این علائم ، بتوانید اقدامات لازم را انجام دهید. به خاطر داشته باشید که این علائم می تواند به تدریج و در طی چند روز یا اینکه بطور ناگهانی بعد از یک فعالیت شدید بروز کند.
10) ادم ( آماس ) ناشی از گرما و عرق سوز شدن نشان می دهند که بدن شما تحت استرس ناشی از گرماست.
در حالت ادم ناشی از گرما ، رگ های خونی بدن گشاد شده و باعث می شوند مایعات، زیر پوست بدن جمع شوند که در این صورت دست ها و پاها متورم می شوند. ممکن است ابتدا با احساس تنگ شدن انگشتر یا کفش ها متوجه این تورم شوید.
در حالت عرق سوز، منافذ خروج عرق بسته می شوند و شما احساس خارش می کنید که معمولاً در نواحی زیر لباس است. اگر لباس شما خیلی کلفت و گرم باشد ممکن است این حالت رخ دهد.
ادم و عرق سوز شدن خطرناک و مضر نیستند ، ولی نشان می دهند که باید برای پیشگیری از عوارض جدی گرمازدگی ، دمای بدنتان را کاهش دهید.
11) از سفرهای غیر ضروری پرهیز کنید.
از رفتن به جاهایی که سایبان ندارد و تهویه آن خوب نیست، حتی المقدور خودداری کنید .به خصوص ماشین‌های پارک ‌شده در زیر آفتاب جاهای مناسبی نیستند. اگر می‌توانید در محیطی که دارای تهویه است باقی بمانید. اگر  چاره‌ای جز سفر در هوای گرم ندارید، به همراه خود بطری آب سالم  داشته باشید.

12) از افراد آسیب‌پذیر، مراقبت مخصوص کنید.
افرادی که بیش از همه به گرمای هوا و اشعه  تند آفتاب حساس هستند عبارتند از :
- بچه‌های زیر 4 سال و افراد بالای 65 سال که بدنشان با سرعت بسیار کمتری با تغییر درجه حرارت تطبیق می‌کند
- افراد چاق که بدنشان حرارت را در خود نگه می‌دارد
- بیماران
نوزادان به خصوص به گرمای محیط حساس هستند، زیرا غدد عرق، هنوز در آنها به طور کامل رشد نکرده است، بنابراین هیچگاه در هوای گرم نوزادان را در پوشش یا لباس‌های ضخیم قرار ندهید . در عین حال مراقب باشید که در معرض نور مستقیم خورشید هم قرار نگیرند.