اقدامات درمانی گرمازدگی

حکیم مهر -  پمفلت آموزشی معاونت بهداشت و تضمین کیفیت سازمان میادین میوه و تره‎بار و فرآورده‎های کشاورزی شهرداری تهران درباره اقدامات درمانی گرمازدگی

درمان فوری گرمازدگی
گرمازدگی یک فوریت پزشکی است. در صورت مشاهده فرد گرمازده ، فوراً یک آمبولانس خبر کنید یا هر چه سریع تر او را به نزدیکترین بیمارستان برسانید. یکی از نکات مهم در این بیماران، شروع سریع درمان قبل از استقرار کامل بیماری است زیرا در غیر اینصورت میزان مرگ و میر بالا خواهد بود.
جهت حمایت از فرد گرمازده موارد ذیل را رعایت نمایید:
1- مهم ترین خط درمانی، در هر بیمار مبتلا به هیپرترمی شدید (دمای بدن بیش از ۴۱ درجه سانتی گراد) بدون در نظر گرفتن علّت آن ، اقدام سریع جهت کاهش دمای بدن بیمار( با هر وسیله ممکن ) می باشد. لباس های فرد را درآورده و بدن او را در آب سرد (و نه یخ!) فرو برید. اگر چنین امکانی وجود نداشت، با استفاده از یک پارچه یا حوله یا اسفنج ، بدن فرد را با آب سرد خیس کنید یا اینکه قطعات یخ را به آرامی به بدن فرد بمالید. پس از رسیدن درجه حرارت مرکزی بدن به کمتر از ۳۹ درجه سانتی گراد عمل خنک کردن را بایستی قطع نمائید. اگر مقدار آبی که در اختیار دارید کم است، ابتدا سر و گردن او را خنک کنید. تکه های یخ را روی گردن ، زیر بغل و کشاله ران او قرار دهید. توسط یک تکه کاغذ یا حوله یا پنکه ، او را باد بزنید.
2- بعد از حمام گرفتن ، فرد را در مکان خنکی قرار دهید.
3- پاهای فرد را در محل بالاتری نسبت به بدن او قرار دهید تا جریان خون بیشتری به طرف سر او برود.
4- دست ها و پاهای فرد را ماساژ دهید تا خونی که خنک شده ، به سمت مغز و مرکز بدن او برود.
5- اگر شخص به هوش است، او را تشویق کنید تا کم کم آب یا یک نوشیدنی خنک بنوشد. ولی اگر شخص بیهوش باشد، نمی توانید این کار را انجام دهید، بنابراین او را خنک کنید تا وقتی به هوش آمد، آب بنوشد.
6- وقتی بدن فرد خنک شد، عمل خنک کردن ( در آب سرد یا به شکل دیگر ) را متوقف کنید و اگر دمای بدن او مجدداً افزایش یافت، عمل خنک کردن را از نو شروع کنید. هر 10 دقیقه یک بار دمای بدن او را اندازه گیری کنید. اگر هم دماسنج در اختیار نداشتید، تا وقتی که با لمس کردن بدن او احساس  می کنید خنک نشده، عمل خنک کردن را ادامه دهید.
 مراقبت بیمارستانی از فرد گرمازده
در بیمارستان امکانات بهتر و روش های دقیق تری برای کنترل دمای بدن وجود دارد. دمای مرکزی بدن به طور مرتب کنترل    می شود تا فرد دچار افت ناگهانی دمای بدن (هیپوتِرمی) نشود.
 آزمایشات خونی برای تعیین مقدار نمک و سایر املاح موجود در خون انجام می شود و مایع درمانی ، برای حفظ تعادل الکترولیت ها و آب بدن صورت می گیرد.
 بعد از گرمازدگی بایستی برای مدت چند هفته مقدار آب و نمک بدن و نیز عوارضی مثل ناتوانی کلیه کنترل شود . بعد ازاین حالت برای چند هفته، تغییرات دمایی در درجه حرارت بدن رخ خواهد داد که طبیعی است.
شدت گرمازدگی
دمای بدن در اثر سوخت‌ و ‌ساز مواد غذایی ایجاد می شود. برای اینکه دمای بدن همیشه در حد تقریباً ثابتی قرار گیرد، حرارت اضافی از طریق 4 روش: تنفس، تعریق، تشعشع و هدایت از بدن دفع می شود.
دمای بدن تقریباً همیشه روی 2/37 درجه سانتی گراد بوده و مرکز تنظیم دما در مغز به‌ وسیله روش های بالا، مانع از بالا یا پایین رفتن شدید حرارت بدن می شود.
هرگاه فرد در برابر گرما قرار گیرد، بدن به‌وسیله افزایش میزان تعریق و تنفس و همچنین فرستادن خون بیشتر به پوست، سعی می کند فرد را خنک کند.

آسیب های حاصل از گرما به تناسب شدت آن، به سه گروه مختلف تقسیم می شوند:
1- گرمازدگی خفیف 
2- گرمازدگی متوسط
3- گرمازدگی شدید
علائم و کمک های اولیه در گرمازدگی خفیف :
گرفتگی ماهیچه ها، خستگی مفرط و گاهی سرگیجه و غش از علائم این سطح از گرمازدگی است.
1 - مصدوم را به جای خنک منتقل سازید.
2- به آسیب دیده محلول  ORS یا محلول آب و نمک و شکر(یک قاشق چای خوری نمک با 8 قاشق چای خوری شکر در یک لیتر آب) بدهید.
3- ماهیچه های گرفته و گرمازده را ماساژ دهید.
4- حوله خنک و نم دار روی پیشانی و عضلات مصدوم قرار دهید.
5- اگر نشانه ها بهبود نیافت یا وخیم تر شد، بیمار را به مرکز درمانی منتقل کنید.
علائم و کمک های اولیه در گرمازدگی متوسط :
سرگیجه و عدم هوشیاری ایجاد شده و به‌دنبال آن، رنگ پریدگی   پوست ، تنفس سریع و سطحی، نبض ضعیف، ضعف و تعریق بدن بوجود می آید.
1- نخست مصدوم را به محل خنک و سردی منتقل کنید.
2- آسیب‌دیده را وادار کنید، دراز بکشد و پاهای او را بالا بیاورید.
3- به‌وسیله پارچه نمدار و بادبزن و یا هر وسیله دیگری مصدوم را خنک کنید.
4- به مصدوم ORS (محلول آب و نمک و شکر) بدهید، مشروط به اینکه هوشیار بوده و استفراغ نکند.

5- در صورت قطع تنفس ، به بیمار تنفس مصنوعی بدهید.
6- در صورت بهبود نیافتن، مصدوم را سریعاً به مرکز درمانی منتقل سازید. 
علائم و کمک های اولیه در گرمازدگی شدید :
قیافه بیمار گرمازده و تب دار بوده، پوست گرم و خشک، تنفس سطحی و نبض ضعیف می شود. درجه حرارت بدن         افزایش یافته عدم هوشیاری و احتمالاً اغما و تشنج نیز ایجاد می شود.
1- کاهش سریع دمای بدن ؛ می توان آسیب‌دیده را داخل وان یا لگن آب سرد قرار داد در صورت انجام این عمل مواظب آسیب های احتمالی باشید.
2- اگر بیمار دچار شوک است وی را سریعاً به مرکز درمانی منتقل سازید.