جنبه‌های روان‌شناختی و درمانی ارتباط بین انسان و حیوان (قسمت اول) - مصطفی قلاوند

جنبه های روانشناختی و درمانی ارتباط بین انسان و حیوان (قسمت اول)

مصطفی قلاوند

دانشجوی دکترای عمومی دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

افراد مزیت های فیزیولوژیکی و روانشناختی از تبادلات با حیوانات به دست می آورند. حیوانات می توانند نقش پیشرفت دهنده درمانی و سلامتی را در انواع گسترده ای از شرایط سلامتی انسان ها و در موقعیت های مراقبت سلامت از محدوده اجتماعی تا مراحل اولیه، بستری، و طولانی مدت ایفا کنند. ارائه دهندگان مراقبت سلامت انسان و دامپزشکی باید از مزیت های سلامتی بالقوه ارتباط بین انسان و حیوان[1] (HAI) و نقش مهمی که پیوند بین انسان و حیوان در وضعیت سلامتی بیماران ایفا می کند آگاه باشند.

نکات کلیدی برای متخصصان بالینی و متخصصان بهداشت عمومی

- آموزش متخصصان بالینی دامپزشکی و سلامت انسان درباره روش هایی برای بیشینه سازی مزیت های بهداشت عمومی HAI .

 - پشتیبانی از سیاست هایی که به کنترل متناسب عفونت و حفاظت های دیگر برای درمان های همراه با حیوانات و شکل های دیگر ازHAI  تشویق می کنند.

- پشتیبانی از گسترشات توسعه یافته محیطی که به فعالیت فیزیکی افراد و حیوانات همراه (برای مثال، پارک ها، پیاده روها، چشم اندازها و آرام سازی های ترافیک[2]) تشویق می کند.

متخصصان بالینی سلامت انسان

- آگاه بودن از پیامدها و اقدامات احتیاطی برای کاربرد درمانی فعالیت همراه با حیوانات[3] (AAA)، درمان همراه با حیوانات[4] (AAT ) و مالکیت حیوانات خانگی برای بیماران.

 - هماهنگی مراجعات AAA ، AAT  و مالکیت حیوانات خانگی با کارگران اجتماعی، درمانگرهای فیزیکی و کار درمانی و دامپزشکی ها.

 - اطمینان اینکه حیوانات به کار گرفته شده در درمان توسط دامپزشکان معاینه شده اند و توسط متخصصان AAT  تائید شده اند.

 - در نظر گرفتن مسائل مربوط به پیوند بین انسان و حیوان در زمان سروکار داشتن با واکنش فاجعه یا بیماری حاد مانند جداسازی بیماران از حیوانات اهلی.

 - در نظر گرفتن تاثیر روانی مرگ یا از دست دادن حیوان بر مالک آن و خانواده.

متخصصان بالینی دامپزشکی

- تشویق به معاینه های روتین نسبت به سلامتی حیوان و معاینه بیماری مشترک بین انسان و دام[5] برای حیواناتی که در موقعیت های درمانی استفاده می شوند.

 - آشنا شدن با انجمن پزشکی دامپزشکی آمریکا  (AVMA)  راهبردهایی برای فعالیت های همراه با حیوان، درمان همراه با حیوان و برنامه های حیوانات همراه با انسان

- ارائه آموزش برای کارکنان دامپزشکی در تدارک خدمات پشتیبانی مربوط به از دست دادن حیوان خانگی.

- گزارش حیوان آزاری به مقامات مربوطه و در نظر گرفتن نشانه هایی از حیوان آزاری به عنوان علائم احتمالی خطر خشونت خانگی در انسان ها در نگهداری خانگی (فصل 2 را ببینید).

- به روز بودن درباره ی جلوگیری از زئونوز[6] برای مثال برای استافیلوکوکوس اورئوس[7] مقاوم در برابر متی سیلین [8](MRSA)

ارتباطات بین انسان و حیوان: فعالیت همراه با حیوان، درمان همراه با حیوان و تعریف سگ های کمکی[9]

ارتباطات بین انسان و حیوان (HAI) عبارتی است که برای تحت الشعاع قراردادن گسترش پیوندهای بین انسان و حیوان از مالکیت حیوان خانگی، کاربردهای حیوانات برای سرگرمی (از جمله اسب سواری)، پرورش حیوانات مزرعه ای و موقعیت های درمانی استفاده می شود.

شاید اولین کاربرد درمانی حیوانات، معرفی پرندگان برای پرت کردن حواس بیماران بیمارستان در اواسط دهه 1800 توسط Florance Nightingale  بوده است. پیش از شواهد مبنی بر تحقیق پایدار که از مزیت های سلامت HAI  پشتیبانی می کند، عمل تسهیل کردن HAI  برای اهداف درمانی در سال های اخیر گسترش یافته است. امروزه، HAI در موقعیت های بالینی غیر قابل کنترل استفاده می شود و معمولاً حاکی از نتیجه ی بهبود مناسبی بوده است.

فعالیت همراه با حیوانات  (AAA) به معنای ویزیت های نسبتاً کوتاه مدت (معمولاً تا 1 ساعت طول می کشد) که در موقعیت های متفاوتی صورت می گیرد می باشد که در آن افراد با حضور مربی حیوانات، با حیوانات حرف می زنند، نوازششان می کنند، سعی در برقراری ارتباط دارند و یا با آنها بازی می کنند.

درمان همراه با حیوانات (AAT) به معنای ملاقات های ساختاریافته می باشد که در آن حیوان با مربی خود بخشی از برنامه درمانی برای یک بیمار خاص می باشد. در این نمونه، بیمار با حیوان راه می رود، به سراغ آن می رود، تیمارش می کند یا در بازی های مختلف با حیوان مشارکت می کند، که همه ی این فعالیت ها به جلوه های عملی ویژه ای در فرد می پردازند. این فعالیت ها می توانند به عنوان اهداف در برنامه ی مراقبتی بیمار گنجانده شوند. بنابراین حیوان تبدیل به ابزاری می شود که پیشرفت بیمار از طریق آن می تواند اندازه گیری شود (برای مثال هدف بیمار می تواند روزانه افزایش تعداد مسواک زدن های سگ با استفاده از دست یا بازوی آسیب دیده باشد).

رایج ترین موقعیت ها که در آن AAT استفاده می شود، در سکته مغزی[10] یا توانبخشی آسیب های تروماتیک مغزی[11] یا در رفتار مختلف و موقعیت های روان درمانی دیگر مانند افراد بزرگسال افسرده که مورد آزار قرار گرفته اند یا آنهایی که اختلال اسپکتروم اوتیسم دارند می باشد.

شکل 1  - کودکی که در حال ارتباط با سگ اش می باشد.

شکل 2 - سگ کمکی با فرد دارای مشکل بینایی (lstribune.net)

جدول 1- کاربردهای AAA ، AAT و سگ های کمکی

همانطور که جدول 1 نشان می دهد، سگ های کمکی در ارتباطات بین بیمار و انسان در طولانی مدت از انواع موقعیت های مراقبت سلامتی هم در مراقبت های نهادی و هم در مراقبت های خانگی به طور رایج استفاده می شوند.

مزیت های سلامتی ارتباط بین انسان و حیوان

تحقیقات درباره ی مزیت های سلامتی HAI در اواخر دهه 1970 با مطالعه ای از درک پرستاران از مزیت های روانی افراد بزرگسالی که با شگون آوری گربه[12] در مراقبت طولانی مدت در ارتباط بودند، شروع شد. در نتیجه، علی رغم افزایش تعداد و گسترش محدوده مطالعاتی که با جمعیت های متغیر انجام شده اند، مسائل روش شناسی مربوط به نمونه های کوچک، طرح های غیرتجربی، گروه های درمانی غیر تصادفی، و تاثیر متغیرهای گیج کننده هنوز باقی می ماند.

یک مسئله ای که به طور رایج در ادبیات مشاهده می شود و مزیت های HAI را مورد بحث قرار می دهد، این فرضیه است که تاثیرات سلامتی مشابه در مالکیت حیوانات خانگی (یا با حیوانات کمکی) و موقعیت های ارتباطات اتفاقی با حیوان  مانند AAA  یا AAT نیز یافت شده اند. شناسایی این تمایز و شفاف سازی این اصطلاحات حائز اهمیت می باشد، زیرا مالکیت حیوان خانگی یا حیوان کمکی نسبت به  برخوردهای اتفاقی مختصر با دیگر ارتباطات با حیوان، اشاره بر ارتبات طولانی مدت تر و متعهد تری دارد. در بسیاری از فرهنگ ها، حیوانات همراه به عنوان اعضای خانواده مشاهده می شوند، خانه ها را اشغال می کنند، در تخت انسان ها می خوابند و با هم غذا می خورند و فعالیت های تفریحی انجام می دهند- با آنها معمولاً مثل بچه هایشان رفتار می کنند. بین این ارتباط طولانی مدت و برخوردهای اتفاقی تر تمایزی رخ می دهد که در آن افراد با حیوانات همراه در محیط بیرون یا در موقعیت های درمانی مانند مدارس، کلینیک ها یا محدوده ای از تسهیلات مراقبت سلامتی در ارتباط هستند (AAA  و AAT).

چندین مزیت فیزیولوژیکی از HAI  در AAA  و AAT و موقعیت های مالکیت حیوانات یافت شده است (جدول 1). پیوند قوی که انسان ها می توانند با حیوانات برقرار کنند، می تواند ناشی وابستگی انسان به طبیعت از جمله حیوانات شود (که اصطلاحا بیوفیلیا[13] یعنی دوست داشتن موجودات زنده نامیده می شود) که در وابستگی انسان به حیوانات برای غذا در تاریخ پیش بینی می شود. این تمایل به طبیعت می تواند به ارائه درک برخی از تاثیرات HAI کمک کند.

AAA  و AAT: تاثیرات روانشناختی و روانی-اجتماعی

شواهد بالینی حاکی از آنند که حتی در موقعیت های درمانی، در برخوردهای نسبتاً کوتاه، با میزان متفاوتی از تکرار، وابستگی شدیدی می تواند بین افراد حیوانات ایجاد شود. در موقعیت آزمایشگاهی، یافت شد که وقتی افراد به ارامی با یک سگ در ارتباط هستند، میزان سرم کورتیزول کاهش می یابد. طی این تبادل و ارتباط، تغییرات سودمند دیگری در هورمون های عصبی یافت شدند (میزان فنیل اتیلامین[14]، پرولاکتین[15]، اکسیتوسین[16]، دوپامین[17]، و اندورفین[18] به طور قابل توجهی افزایش یافته است) که کاهش فشار خون هم جزو آنها بود. طی این ارتباط نتایج مشابه در سگ ها نیز یافت شد، که حاکی از آن است که آنها هم از این قضیه سود می برند. همینطور، محققان دریافتند ، فشار خون و ضربان قلب طی عملکردهای سنگین ریاضیاتی در زمان حضور سگ در مقایسه با زمانی که یک دوست یا محقق حضور داشت، افزایش کمتری داشت.

در موقعیت سوارکاری درمانی، در کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک[19] که 8 دقیقه سوارکاری کردند، یک واکنش آرامبخش مشاهده شد. خوانش های الکترومایوگرام[20] در فعالیت ماهیچه هم طی جلسات سوارکاری و هم برای مدتی بعد از آن تقارن بهبود یافته ای را نشان دادند. همچنین در کودکان معلول بعد از سوارکاری بهبود هماهنگی راه رفتن و ماهیچه نیز مشاهده شد. در کل، کودکان جمعیت تحت مطالعه در ادبیات HAI  بودند. به نظر می رسد یافته های اولیه امید بخش باشد، اما داده های بیشتری برای شفاف سازی سودمندترین موقعیت ها برای AAA  و AAT در کودکان مورد نیاز می باشد.

جدول 2- شواهد تحقیقی که مزیت های فیزیولوژیکی HAI را نشان می دهند

در موقعیت های بالینی، بیماران بستری شده درد کمتری را گزارش کردند و طی جلسات مربوط به حیوانات و بعد از آن مسکن های کمتری مصرف کردند، و بیماران مبتلا به نارسایی قلبی[21] طی جلسات مربوط دیدن به حیوانات و بعد از آن میزان اضطراب و اپی نفرین کمتری داشتند. برای افراد مسن تر مبتلا به جنون در موقعیت های مراقبت طولانی مدت، نگاه کردن شنای ماهی ها در اکواریوم در زمان غذا خوردن همراه با دوره های طولانی تری از نشستن و برای غذا و خوردن بهتر مواد غذایی بود (شکل 3). ساکنین خانه های سالمندانی که اخیرا پذیرش شده اند و جلسات دیدن سگ ها برای آنها ترتیب داده شد، نسبت به کسانی ملاقات کننده های انسان داشتند میزان کورتیزول پایین تری داشتند.

شکل 3-  مشاهده شنای ماهی در آکواریوم تاثیر آرامش بخش بر انسان ها دارد (aquarist-classifieds.co.uk)

در میان افراد مسن تر که به طور جمعی سکونت دارند، قدم زدن با سگ های امانتی نسبت به قدم زدن بدون سگ، فعالیت بالای سیستم عصبی پاراسمپاتیک را به همراه داشت (تغییرپذیری ضربان قلب فرکانس بالا). وقتی شرکت کننده ها بی سرو صدا با سگی که در خانه ی آنها به ملاقات آنها می رفت ارتباط برقرار می کردند، این فعالیت 1.87 برابر بیشتر از زمانی که این اتفاق بدون سگ می افتاد بیشتر بود. در ساکنین اقامتگاه همگانی که دارای اضافه وزن بودند، نرخ پیوسته 72% و کم کردن وزن 14 پوند در برنامه قدم زدن با سگ امانتی نشان داده شد، زیرا شرکت کننده ها بر این باور بودند که "سگ ها به ما نیاز دارند تا آنها را راه ببریم". شرکت کننده های برنامه های پیاده روی با سگ یک پناهگاه تشویق به افزایش ورزش خارج از برنامه پیاده روی شدند. محققان افزایش قابل توجهی در مرحله تغییر ورزش و فعالیت فیزیکی را یافتند (شرکت کنندگان از ورزش شدید کمتر از سه بار در هر هفته یا ورزش متعادل کمتر از پنج بار در هفته تا 30 دقیقه در روز از ورزش متعادل پنج روز یا بیشتر در هر هفته به مدت 1 تا 5 ماه تغییر کردند).

مزیت های روانی – اجتماعی مختلفی توسط محققانی که نتایج AAA  و AAT را مورد مطالعه قرار می دهند گزارش شده است (جدول 2). این مزیت ها شامل افزایش ارتباط اجتماعی، کاهش تنهایی و افسردگی در بیماران بستری شده و افراد بی خانمان و کاهش اضطراب در بیماران روانی می شود. رایج ترین موقعیتی که بیشتر از همه مورد مطالعه قرار گرفته است مراقبت طولانی مدت است. برای مثال یک مطالعه دریافته است که رفتار اجتماعی ساکنین خانه سالمندان (برای مثال، لبخندها، نگاه ها، تکیه کردن و لمس کردن) نسبت به حیوان و نسبت به دیگران از حضور سگ ملاقات کننده یا سگی که همراه با آنها سکونت می کرد سودمند بوده است. در حضور سگ، کارکنان خانه سالمندان با همدیگر و با ساکنین آنجا رفتار مثبت تری داشتند.

با این حال، مطالعه ی دیگری دریافته است که ساکنین خانه سالمندان از به اندازه ی یک ملاقات کننده ی خوشحال، از ملاقات سگ همراه با مربی اش لذت می بردند. همینطور در یک مطالعه کوچک، محققان دریافتند که ملاقات های انسان ها به اندازه ی ملاقات های سگ ها/مربی سگ در خانه سالمندان برای ناراحتی های روزانه، بهبود های روزانه، خلق و خو و حمایت اجتماعی مطلوب بود. بیماران مبتلا به سرطان در زمان ملاقات های سگ/ مربی سگ، ملاقات انسان، یا شرکت در خواندن های آرام هیچ تفاوت قابل توجهی در خلق و خو و حمایت اجتماعی نشان ندادند. ارتباط و تبادل با حیوانات در AAA همراه با رفتارهای اجتماعی و کاهش پریشانی در میان افراد مسن تر مبتلا به جنون بوده است. شواهد بالینی نشان داده اند که آنها در واکنش به ملاقات با یک حیوان به احتمال بیشتری احساس خود را بیان می کنند (حتی به طور مناسب).

منابع :

1. American Veterinary Medical Association. Guidelines for animal assisted activity, animal-assisted therapy and resident animal programs

2. Brickel C. The therapeutic roles of cat mascots with a hospital-based geriatric population: a staff survey. Gerontologist. 1979;19:368-372.

3. Johnson RA, Odendaal JS, Meadows RL. Animal assisted intervention research: issues and answers. West J Nurs Res. 2002;24:422-440.

4. Cohen SP. Can pets function as family members? West J Nurs Res. 2002;24:621-638.

5. Cusack O. Pets and mental health. New York: Haworth Press; 1988.

6. Wilson E. Biophilia. Cambridge, MA: Harvard University Press; 1986.

7. Beck AM, Katcher AH. Future directions in human-animal bond research. Am Behav Scientist. 2003;47:79-93.

8. Reference deleted in proofs.

9. Odendaal JS. Animal assisted therapy—magic or medicine? J Psychosom Res. 2000;49:275-280.

10. Allen K, Blascovich J, Mendes WB. Cardiovascular reactivity and the presence of pets, friends, and spouses: the truth about cats and dogs. Psychosom Med. 2002;64:727-739.

11. Benda W, McGibbon N, Grant K. Improvements in muscle symmetry in children with cerebral palsy after equine-assisted therapy (hippother-apy).JAltern Complement Med. 1998;9:817-825.

12. McGibbon NH, Andrade CK, Widener G, et al. Effect of an equine movement therapy program on gait, energy expenditure, and motor function in children with spastic cerebral palsy: a pilot study. Dev Med Child Neurol. 1998;40:754-762.

 13 . Stoffel JM, Braun CA. Animal-assisted therapy: analysis of patient testimonials. J Undergrad NursSchol. 2006;8. Available at http://juns. nursing.arizona.edu.

[1]Human-Animal interaction

[2]Traffic calming موانع عمدی در جاده ها برای آرام کردن ترافیک

[3]Animal-associated activity

[4] Animal-associated therapy

[5]Zoonotic disease

[6]Zoonosesبیماری مشترک بین انسان و حیوان

[7]Staphylococcus aureus

[8]Methicillin

[9]Service dogs

[10]Cerebrovascular accident

[11] Traumatic brain injury rehabilitation

[12]Cat mascot

[13]Biophiliaزیست گرایی

[14]Phenylethylamine

[15] Prolactin

[16]Oxytocin

[17] Dopamine

[18] Endorphin

[19]Spastic cerebral palsy

[20]Electromyogram

[21]Heart failure