کلینیسین‌ها سزاوار حمایت بيشتر، منزلت بالاتر و معیشت بهترند/ همیاران دامپزشک پس از یک دوره آموزشی دو سه ماهه خود را دامپزشک می‌دانند!

حکیم مهر - «دکتر محمدرضا صفری» رئيس سازمان نظام دامپزشكي ج.ا.ا به مناسبت چهارمين کنگره بين‌المللی کلينيسين‌های دام‌های بزرگ (ICLAP 2017) به گفتگو با ماهنامه نسخه پرداخت:

کلینیسین‌ها، سزاوار حمایت بيشتر، منزلت بالاتر و معیشت بهترند

حرفه دامپزشکی در زیربخش‌های مختلفی منشاء اثر است و خدمات ارائه می‌دهد. یکی از مهمترین وظایف حرفه دامپزشکی، حفظ بهداشت و  سلامت مواد غذایی با منشأ دامی است، طبق آمار سازمان دامپزشکی، امروزه شانزده هزار دامپزشک در بخش غیردولتی فعال داریم که ۷۵۰۰ نفر آنها مسوولین فنی بهداشتی هستند که در مراکز تولید مواد غذایی و بخشی هم در فارم‌های پروش دام و طیور ایفای نقش می‌کنند. به غیر از این، دامپزشکی، در ارتش، محیط زیست، وزارت بهداشت، بخش‌های پژوهشی و تحقیقاتی و ... نقش فعال و گسترده ای دارد.

در بين حرف مختلف دامپزشكي، کلینیسین‌هاي دامپزشکی در ايران چه جایگاهي دارند؟

در دنیا بخش اعظم دامپزشکان در بخش‌های سلامت غذا و پژوهش و آموزش فعالیت می‌کنند و تعداد کلینیسین‌های دامپزشک به نسبت کمتر است، ولی در ایران کماکان شرایط متفاوت است و کلینیسین‌ها در ایران پررنگ‌تر ظاهر می‌شوند. البته همچنان در بخش سلامت غذا و آموزش و پژوهش در حال رشد و پیشرفت هستیم که این رشد باید شتاب بیشتری به خود بگیرد و در پژوهش‌های بنیادی در حوزه پزشکی، سلامت غذا، دامپزشکی حیوانات مونس و همراه، نهاد‌های نظامی، محیط زیست و ... ارتقا پیدا کند.

با توجه به حرکت بخش تولید به سمت صنعتی شدن و قرار گرفتن در غالب فارم‌های صنعتی بزرگ و اینتگریشن‌ها با هدف افزایش بهره‌وری اقتصادی، دامپزشکی در این مراکز به سمت مدیریتی شدن تغییر جهت داده است و در کنار درمان، بحث سلامت محیط دامداری، گله و شرایط تولید، استقرار سیستم‌های مدیریتی، استفاده از ابزار‌های متعدد برای افزایش سلامت و سلامت شیر و گوشت مورد توجه و عنایت بیشتری قرار گرفته است.

کلینیسین محل اتصال ارکان دامپزشکی و نسخه، ابزار کلینیسین برای ایجاد این ارتباط است

توجه به این مسائل، نشانگر اهمیت جایگاه کلینیسین در دامپزشکی است. ارکان مهم دامپزشکی بخش خصوصی در کشور ما را، کلینیک، آزمایشگاه، داروخانه و مراکز واکسیناسیون تشکیل می‌دهند و به اعتقاد من کلینیسین محل اتصال این چهار بخش مهم و نسخه، ابزار کلینیسین برای ایجاد این ارتباط است. متأسفانه این روز‌ها در نتیجه تصمیمات اشتباه و نظارت‌های ناکافی، شاهد زیر سوأل رفتن اعتبار نسخه به عنوان خروجی تجربیات، مشاهدات، آزمایش‌ها و تشخیص دامپزشکان هستیم. اگر نسخه جایگاه خود را از دست بدهد، اهمیت تشخیص در حرفه دامپزشکی دچار خلل می‌شود، آزمایشگاه اعتبار و اهمیت خود را از دست خواهد داد و دارو و واکسن به یک کالای تجاری تبدیل خواهند شد.

بنا داریم مانند کانون وکلا آزمون‌های تأیید صلاحیت حرفه‌ای دامپزشکی داشته باشیم

طی بیست سال گذشته فعالیت‌های کلینیکی به سمت تخصصی شدن حرکت کرده است. کلینیسین‌ها به صورت تخصصی روی طیور، گاو، اسب، گوسفند، شتر، پت، آبزیان و حتی در یک حوزه خاص مثل دام‌های صنعتی روی لنگش، جراحی، تولید مثل کار می‌کنند. تقریبا می‌توان گفت به‌طور کلی ما به سمت تخصصی شدن فعالیت‌های کلینیکی حرکت می‌کنیم. البته استثناء‌هایی در مناطق محروم و دوردست نیز وجود دارد. از این رو مانند هر حرفه دیگری، در دامپزشکی نیز نیاز به بازآموزی مستمر وجود دارد که این کار را سازمان نظام دامپزشکی آغاز کرده است. ما سه آیین نامه مصوب از دولت داریم که تعیین صلاحیت حرفه ای دامپزشکان به نظام دامپزشکی سپرده شده است. بر اساس آیین نامه شورای مرکزی بنا بر این قرار گرفته است که شیوه تایید صلاحیت اعضاء در حوزه‌های مختلف را مورد بررسی قرار داده و پیشنهاد دهند و ما مانند ارگان‌هایی از جمله کانون وکلا آزمون‌های تأیید صلاحیت حرفه‌ای داشته باشیم. در حال حاضر ما در بخش خصوصی همکاران بسیار توانمندی داریم که با مطالعه و تحقیق و شرکت در کنگره‌ها و تبادل اطلاعات به سمت ارتقاء و به روز بودن حرکت می‌کنند.

 آیا کلینیسین ها در ايران، دانش لازم برای تشخیص درست و اقدام به موقع دارند؟

دامپزشکان در تمام دنیا و از جمله در کشور ما، با توجه به شرایط خاص تشخیص و درمان بیماری های دام، از ضریب تشخیص بالایی برخوردار هستند، لذا تمامی افرادی که به مرتبه اخذ مدرک دکتری دامپزشکی می‌رسند، و بعد از سالها کار در گرید یک کلینیسین قرار می‌گیرند، دارای دانش بسیار بالای تشخیص هستند، زيرا با توجه به اهمیت دامپزشکی هم از لحاظ تضمین سلامت جامعه دامی و به تبع آن جامعه انسانی، و هم از لحاظ اقتصادی، این دانش بالا تضمین حرفه آنهاست، لذا دانش‌افزایی توسط خود این دامپزشکان نیز صورت می‌گیرد. همانطور که می‌دانید هم دام‌های سبک و هم دام‌های سنگین ارزش اقتصادی بالایی دارند. لذا کلینیسین‌ها از تمام فرصت‌ها از جمله این کنگره‌ها برای تکمیل دانش، تبادل اطلاعات و آگاهی از شرایط منطقه ای و بین‌المللی استقبال می‌کنند.

معمولاً اولین کسی که اپیدمی‌ها را گزارش می‌کند، بخش خصوصی است

حوزه تشخیص یک سری از بیماری‌های همه گیر در سطح کشور، باید در نظر گرفت که از نظر ما کلینیسین کسی است که هم اطلاعات بیماری تشخیص داده شده را ثبت می‌کند و به دقت و به‌درستی و طبق ضوابط خاص در اختیار دستگاه‌های حاکمیتی قرار می دهد و اگر نیاز به گزارش موضوعی به دستگاه‌های حاکمیتی و ادارات کل وجود داشته باشد،کار را انجام دهد، ولی با وجود اینکه سازمان نظام دامپزشکی همیشه اعلام این آمادگی را برای مدیریت برنامه‌های ملی در بخش خصوصی داشته است، اما هرگز به صورت مشخص و دقیق نقش دامپزشکی بخش خصوصی _ در این مورد خاص_ با محوریت کلینیسین‌ها در تشخیص بیماری‌ها با اولویت‌های ملی و شرایط خاص تعریف نشده و سازمان دامپزشکی به آن ورود نکرده است. با توجه به این که بخش خصوصی درگیر با بیماری‌هاست، معمولا اولین کسی که اپیدمی‌ها را گزارش می‌کند، بخش خصوصی است. بخش خصوصی بالای سر کیس می‌رود و با اینکه تشخیص اولین موارد بیماری کار بسیار مشکلی است، باز بخش خصوصی تشخیص درست می‌دهد و به موقع موارد را گزارش می‌کند.

 در ايران تا چه اندازه با دخالت افراد غيرمتخصص در درمان دام‌ها مواجه هستيم؟

یکی از مسایلی که ما در هیات عالی انتظامی با آن مواجه هستیم، اعتراض دامدار به عدم درمان صحیح دام است که پس از رسیدگی مشخص می‌شود که قبل از معاینه دامپزشک، دام توسط افراد غیر متخصص معاینه شده و تحت درمان‌های غلط قرار گرفته است. مثلاً طرح همیار دامپزشک که برای کمک به دامپزشکان طی آموزش‌های دوره‌ای کوتاه مدت به یک سری افراد طراحی شده بود، باعث شده این همیاران پس از طی یک دوره آموزشی دو یا سه ماهه خود را دامپزشک بداند، دام را معاینه کند و با توجه به تضعیف جایگاه نسخه، داروی تجویزی خود را به راحتی از یک خواروبارفروشی در روستا تامین کنند. بدون شک دامپزشک پس از این اقدامات غیراصولی و اشتباه نمی‌تواند برای درمان بیماری دام اثرگذاری مناسبی داشته باشد.

دامپزشکان ضامن تولید سالم فرآورده‌های دامی صنعتی هستند

امکان تشخیص اشتباه هم در موارد استثنایی وجود دارد، ولی اگر به دامپزشکی به عنوان یک فعالیت سلامت محور در حوزه اقتصاد نگاه کنیم، جایگاه دامپزشک نیز مشخص‌تر خواهد شد. شرایط فعلی اقتصادی کشور به گونه‌ای است که تولید فرآورده‌های دامی به صورت صنعتی، بدون حضور دامپزشک ممکن نخواهد بود. تولیدکنندگان برای ایجاد و گسترش بازار خود به دنبال تولید محصولات سالم هستند و دامپزشکان ضامن این تولید سالم خواهند بود. اگر در حوزه سیاست‌گذاری کلان این نگاه وجود. داشته باشد، بدون شک‌راه برای دخالت افراد غیرمتخصص در درمان بیماری‌های دامی بسته خواهد شد.

پیشنهاد استفاده کلینیسین ها از فضای مجازی برای کنترل  مداخله افراد غیرمتخصص

البته عدم دسترسی در محیط‌های روستایی نیز می‌تواند یکی از مشکلات در این زمینه باشد. به نظر من دامپزشکی در این زمینه باید فراگیرتر عمل بکند. امروزه یکی از راه‌هایی که برای کنترل این مشکل وجود دارد، استفاده از بستر فضای مجازی برای ارتباط صاحب دام با دامپزشک است. به این طریق دامداری که با نزدیک‌ترین کلینیسین حداقل ۵ ساعت فاصله زمانی دارد، می تواند در مراحل اولیه اطلاعات و آموزش پایه برای حل مشکل را از طریق فضای مجازی از دامپزشک دریافت کند، تا دامپزشک بتواند خود را به بالین دام برساند. از این طریق ممکن است این عدم حضور‌ها که باعث مداخله افراد غیر متخصص شده است تا حدی کنترل شود.

دامپروری در کشور ما بیشتر یک تولید سنتی است که این تولید سنتی در برخی زمینه‌ها آسیب‌هایی وارد می‌کند. از جمله ضریب تبدیل نهاده‌ها به فرآورده‌ها که در کشور ما در مقایسه با میانگین جهانی پایین است. همین ساختار سنتی در دامپروری باعث می‌شود به جای مراجعه به متخصص و دامپزشک با مشکلی به نام خود تشخیصی از طرف دامدار مواجه شویم و به تناسب دامدار تلاش خواهد کرد داروی مورد تشخیص خود را نیز از راه‌های  خارج از ضوابط تهیه کند. این که دامدار ما تصور می‌کند که می‌تواند به صورت سنتی بیماری را تشخیص داده، امکان تهیه دارو را داشته باشد و خود اقدام به درمان کند، مشکل بسیار بزرگی است که باید برای حل آن تصمیم مناسبی اتخاذ شود. این مشکل مربوط به شرایط فعلی دامپزشکی کشور هم نیست.

ضرورت اعطای تسهیلات مناسبی در قالب وام‌های کم‌بهره به کلینیسین ها

تلاش‌های زیادی برای حل این معضل و افزایش نفوذ کلينیسین‌ها در مناطق روستایی و دور از دسترس انجام شده است، ولی برای به ثمر رسیدن این تلاش‌ها لازم است تسهیلاتی برای این افراد قرار داده شود. بخش خصوصی برای حضور بر بالین بیمار و اقدامات درمانی باید از وسیله نقلیه و امکانات شخصی خود استفاده کند و این در حالی‌ست که سال‌هاست هیچ تسهیلاتی برای تجهیز مراکز درمانی خود و ... دریافت نکرده‌اند. جا دارد مسئولین ذیربط تسهیلات مناسبی را در قالب وام‌های کم‌بهره در اختیار این گروه قرار دهند. سازمان نظام دامپزشکی در برنامه ششم توسعه پیشنهاداتی را در این خصوص ارایه کرده بود که یکی از این پیشنهادات تأمین ساختار مالی برای تجهیز و افزایش توان خدماتی کلینیسین‌ها بود تا شرایط لازم برای فعالیت بخش خصوصی به عنوان کلینیسین‌ها داری مجوز و پروانه فعالیت مورد تأیید، فراهم شود. 

به نظر جنابعالي، مهم‌ترين راهكار برطرف كردن مشكلات موجود در اين حوزه چيست؟

در کل به نظر من سازمان دامپزشکی باید در تصمیم‌گیری‌ها، نظر بخش خصوصی را نیز لحاظ کند. شما نمی‌توانید برای یک بخش خصوصی تاثیرگذار مانند دامپزشکان متخصص بدون نظر خواهی از آنها تصمیم بگیرید. ممکن است ظاهر یک سری از تصمیمات برای ارتقاء جایگاه دامپزشکی باشد ولی بسیاری از این سیاست‌ها با در نظر نگرفتن نظر افراد درگیر با مساله، نه تنها کمکی به بهبود شرایط صنف نخواهد کرد، بلکه زمینه آسیب هم خواهد بود. کما اینکه با تصمیمات اخیر تقاضا برای دریافت پروانه کلینیک بسیار کاهش پیدا کرده است. همین که دامپزشکان تمایلی به کلینیسین شدن ندارند، نشانه این است که این جایگاه دچار تنزل شده است.

سخت‌ترین بخش کار دامپزشکی کلینیسین بودن است

سخت‌ترین بخش کار دامپزشکی کلینیسین بودن است. به ویژه کلینیسین دام‌های بزرگ. منطقی‌ است که اگر دامپزشکی بخش سخت حرفه خود را بر عهده می‌گیرد، باید بیشتر مورد حمایت قرار بگیرد، منزلت بالاتری داشته باشد و معیشت بهتری را تامین کند.

در کل راه حل تمام این مشکلات بازگشت به قانون است. سازمان دامپزشکی باید به قوانینی که در کشور تصویب شده برگردد. طبق قانون تأسیس سازمان نظام دامپزشکی تنظیم روابط حرفه ای دامپزشکان بر عهده سازمان نظام دامپزشکی است و تعریف جایگاه دامپزشک، داروخانه، آزمایشگاه و ... بر عهده سازمان نظام است.

در حال حاضر انجمن‌های تخصصی زیادی در حوزه‌های مختلف دامپزشکی شکل گرفته‌اند که طبق قانون باید از نظرات مشورتی آنها در تصمیم‌گیری‌ها استفاده کرد. بدون شک در این مقطع زمانی که سرعت تحولات بسیار بالا و مدیریت بسیار سخت است این همفکری‌ها بسیار راهگشا خواهند بود.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی سازمان نظام دامپزشکی به نقل از ماهنامه نسخه