مسوولان اداره دامپزشكي استان سيستان و بلوچستان، هر سال از ابتداي بهار تا پايان تابستان يك نگراني مهم دارند. نگراني اي كه طي دو دهه گذشته و از سال ١٣٨٢ از قالب احتمال خارج شده و به يقين رسيده است: ورود دام قاچاق آلوده به ويروس تب خونريزي دهنده كريمه كنگو CCHF و شيوع بيماري در افرادي كه با دام آلوده سروكار دارند. بيماري اي كه عامل اصلي آن كنه هيالوما بوده و با گزش دام، آلودگي را منتقل مي كند.
به گزارش حکیم مهر به نقل از اعتماد، نگراني مسوولان اداره دامپزشكي استان همجوار همسايه هاي شرقي، از اين بابت است كه معبر اصلي واردات دام قاچاق آلوده به ويروس تب كنگو به كشور، افغانستان و پاكستان هستند كه به دليل فقدان نظام ثبت و پايش دقيق در شناسايي دام هاي آلوده يا سيستم مراقبت و كنترل در مورد خروج غيرقانوني دام، در مظان اتهام بيشترين موارد ابتلا به اين بيماري قابل انتقال بين انسان و حيوان قرار دارند.
با گذشت دو دهه از شناسايي نخستين موارد ابتلاي انساني و حيواني در ايران و در حالي كه دام زنده قاچاق وارد شده از افغانستان و پاكستان همچنان به عنوان تنها دليل اصلي ورود اين بيماري به ايران مطرح است، تعداد موارد ابتلا طي اين مدت با عوامل مختلفي در ارتباط بوده كه مهم ترين دليل، نوسانات صعودي قيمت گوشت قرمز و دام زنده در ايران، ارزاني قيمت دام زنده در همسايگان شرقي، افزايش هزينه هاي جنبي توليد گوشت قرمز، ميزان تقاضا و سرانه مصرف در كشور است.
در حالي كه گرماي هوا، فعاليت كنه ناقل را تسريع كرده و مسوولان دامپزشكي مستقر در استان شرقي، مراقبت هاي خود را با توجه به همين زمانبندي از نيمه هاي ارديبهشت تشديد مي كنند، امسال، بيماري زودتر از موعد هر ساله به ايران رسيده و دکتر محمدمهدي گويا، رييس مركز مديريت بيماري هاي واگيردار وزارت بهداشت در گفت وگو با «اعتماد» خبر مي دهد كه تا امروز و در اين استان، ١٨ مورد انساني مشكوك به آلودگي شناسايي شده كه از اين تعداد، ١٣ مورد ابتلاي قطعي به بيماري داشته كه به بيمارستان منتقل شده اند و تحت درمان دارويي با شرايط ايزولاسيون (جداسازي بيمار از ساير بيماران براي جلوگيري از انتقال عفونت ويروسي) قرار گرفته اند .
وي كه اين تعداد موارد مشكوك و مبتلاي قطعي را در اين مقطع زماني، هم نگران كننده و هم در مقايسه با موج شيوع سال هاي گذشته و مدت مشابه، يك استثنا مي داند، علت بالا بودن تعداد ابتلا در مدت زماني كوتاه را مربوط به اختلال ايجاد شده در كشتارگاه مستقر در شهر زاهدان عنوان كرده و مي گويد: «در كشتارگاه زاهدان اختلالي در نحوه نگهداري دام بعد از ذبح اتفاق افتاد كه متاسفانه باعث گسترش عفونت ويروسي در داخل دام شد و بيماري به افرادي كه با دام ذبح شده آلوده - گوشت، پوست، امعا و احشاي دام – سروكار داشتند منتقل شد .»
گويا تاكيد مي كند كه كارگران كشتارگاه، قصابي ها، كادر درماني در بيمارستان هاي محل بستري مبتلايان، قاچاقچيان دام زنده از افغانستان و پاكستان و كساني كه دام زنده قاچاق در منزل خود نگهداري مي كنند، بيش از سايرين در تيررس ابتلا به تب كنگو هستند ضمن آنكه اعضاي خانواده اين افراد هم در معرض خطر آلودگي قرار دارند زيرا در صورت انتقال انساني ويروس، سرايت آلودگي به دليل قدرت ويروس، ساير افراد در ارتباط با فرد آلوده را هم تهديد مي كند.
با وجود فراهم بودن امكانات دارويي و درماني براي مداواي مبتلايان، به خصوص در استان سيستان و بلوچستان كه خط مقدم شيوع آلودگي است، گويا ابراز نگراني مي كند كه «بيماري حتي با بهترين امكانات درماني و دارويي، حدود ٣٠ درصد مرگ دارد چون شدت بيماري بسيار بالاست.»
به نظر مي رسد كه حتي قطعيت ابتلا هم متاثر از ماهيت بيماري باشد زيرا دوره نهفتگي و بروز علايم، ٤ الي ١٢ روز طول مي كشد چنان كه اين مقام مسوول، دو روز قبل در گفت وگو با «اعتماد» تعداد موارد قطعي ابتلا را ٩ مورد اعلام كرد اما روز گذشته به «اعتماد» خبر داد كه اين رقم به ١٣ مورد افزايش يافته است.
هرچند تا امروز هيچ يك از مبتلايان فوت نكرده اند اما گويا با اين تاكيد كه «هيچ چيزي قابل پيش بيني نيست و تنها شانس، اين است كه بيماري در همان مراحل اوليه شناسايي شود كه در اين صورت احتمال مرگ كاهش مي يابد» در پاسخ به «اعتماد» بعيد نمي داند كه در صورت بي توجهي مردم به توصيه هاي سازمان دامپزشكي درباره ممنوعيت خريد دام و گوشت قرمز كنترل نشده، دامنه شيوع انساني و حيواني مثل سال هاي گذشته تا پايتخت هم گسترش پيدا كند. «هر نقطه از كشور كه پاي دام زنده قاچاق برسد، به دليل آنكه ناقل بيماري در بدن همه دام ها وجود دارد، خطر بروز و شيوع بيماري آن منطقه را تهديد مي كند همان طور كه در سال هاي گذشته، در تهران و حومه تهران و ساير شهرهاي كشور، مواردي از ابتلا گزارش شد.»
در حالي كه از ماه هاي پاياني سال گذشته و پس از يك وقفه طولاني (با هدف جلوگيري از انتقال بيماري هاي دامي)، واردات رسمي دام زنده سبك و سنگين از مرزهاي شرقي كشور - مبادي گمركات رسمي و بازارچه هاي مرزي – مجاز اعلام شد، گويا اين تاكيد را دارد كه ورود دام زنده به كشور مجوز نمي گيرد مگر آنكه توسط مسوولان اداره دامپزشكي، مهر تاييد سلامت دريافت كند و تاكيد دارد كه تمام موارد ابتلا به تب خونريزي دهنده كريمه كنگو در ايران طي سال هاي گذشته، مربوط به دام قاچاق فاقد مهر تاييد ورود بوده است.
طي ١٤ سال گذشته تا امروز، شيوع انساني تب كنگو، سه موج گسترده ابتلا در كشور ايجاد كرده كه اوج شيوع، سال ١٣٨٩، ابتلاي ١٥٤ نفر و فوت ٢٦ بيمار بود. (١١١ مورد از موارد ابتلا و ١١ مورد از موارد فوت، در استان سيستان و بلوچستان شناسايي شد) سال ١٣٩٠، ٧٩ نفر مبتلا شدند و ١٤ فوت گزارش شد (٨ مورد از موارد بستري مربوط به تهران و دو مورد مربوط به ورامين بود) آخرين موج شيوع بيماري، سال ١٣٩١ بود كه مراكز درماني شهرستان هاي در مسير تردد كاروان هاي قاچاق دام همچون رفسنجان هم مواردي از ابتلاي انساني گزارش دادند.
اما فقط خطه شرقي ايران در معرض خطر ورود دام آلوده به ويروس CCHF نيست. شمال تركيه، كانون نگران كننده شيوع حيواني بيماري است و كشورهاي آسياي ميانه هم از نظر ضعف نظام ثبت و پايش بيماري، شرايطي مشابه افغانستان و پاكستان دارند. طي سال هاي گذشته و به دلايل مشابهي كه افزايش قاچاق دام زنده از مرزهاي شرقي را سبب شده، واردات دام زنده قاچاق از مرزهاي شمالي و غربي كشور براي مسوولان رصد قاچاق كالا دور از انتظار نيست هرچند كه قياس ميزان واردات از شرق و غرب و شمال، نتيجه چندان برابر و متوازني به دست نمي دهد اما با اين حال نيمه تابستان سال هاي ٩٤ و ٩٥، مسوولان دانشگاه علوم پزشكي مازندران از شناسايي موارد ابتلا و فوت در غرب اين استان خبر دادند.
گويا هم در پاسخ به «اعتماد» مي گويد: «ما در مورد كشور تركيه با مشكل كمتري مواجهيم. اگرچه تركيه هم يكي از كشورهايي است كه شيوع اين بيماري در آن به شدت بالاست اما اتفاقا نظام ثبت بسيار خوبي دارد و موارد ابتلاي انساني و حيواني را با دقت رديابي، كنترل و درمان مي كند و دام ها هم تحت كنترل هستند. در مورد همسايه هاي شمالي اطلاعات دقيقي نداريم كه قادر به قضاوت باشيم اما با قاچاق دام از مرز شمالي هم مواجه نبوده ايم.»
آغاز تابستان، ماه رمضان فرا مي رسد و نيمه تابستان موسم حج تمتع است. مراسمي كه بي ترديد قيمت و تقاضاي گوشت قرمز را نسبت به ماه هاي پيشين چند برابر افزايش مي دهد و قطعا در تشويق قاچاقچيان دام تاثيرگذار است كه گويا هم اين احتمال را تاييد مي كند اما آنچه بايد همچنان در اولويت باشد، پذيرش اين واقعيت است كه پاي كنه هيالوما و تب خونريزي دهنده كريمه كنگو: ارمغان همسايگان شرقي، ديگر از ايران بريده نخواهد شد. «هر بيماري كه از طريق حشره انتقال پيدا مي كند، حذف و ريشه كني آن صرفا با يك اقدام جهاني و بين المللي ممكن است. در منطقه خاورميانه، تقريبا كشوري را نمي شناسم كه درگير اين بيماري نباشد. واقعا كنترل ناقل اين بيماري كار ساده اي نيست .»
اصلا پیشگیری در ایران مهم نیست چون اقازادهها اکثرا پزشک هستند 
