اعضا و جوارح غیرخوراکی دام‌ها به چه استفاده‌ای می‌رسند؟

یکی از وظایف دامپزشکان نظارت بر سلامت دام و محصولاتی است که از منابع حیوانی تهیه می‌‌‌شوند.

به گزارش حکیم مهر به نقل از دنیای سلامت، وجود هرگونه بیماری یا عامل بیماری در اعضا و جوارح دام و مصرف مستقیم آنها یا مصرف محصولاتی که با استفاده از آنها تهیه می‌‌‌شود می‌‌‌تواند سلامت انسان را به خطر اندازد. از طرف دیگر مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تصویب کلیه قوانین و مقررات، منطبق با احکام شرع مقدس اسلام صورت می‌‌‌گیرد.

به همین دلیل ، جهت رعایت انطباق نحوه تولید، فرآوری و عرضه محصولات غذایی با قوا نین شرع، استاندارد ملی ایران با عنوان غذای حلال تدوین گردید. لذا در فرآوری وتولید مواد اولیه و فرآورده‌‌های غذایی، ضمن ضرورت رعایت شرایط خوب بهداشتی وخوب ساخت، رعایت الزامات این استاندارد نیز الزامی است.

ویژگیهای مواد اولیه و فرآورده‌‌های غذایی، در هر مرحله از زنجیره غذایی باید باید با استاندارد غذای حلال مطابقت داشته باشد.

مواد اولیه، افزودنیها و فرآورده‌‌های غذایی ممکن است در هر مرحله از زنجیره غذایی با مواد نجس یا غیرحلال در تماس باشند. این مراحل می‌‌‌تواند شامل دریافت، آماده سازی، فرآوری، جداسازی، استحصال، استخراج، بسته بندی، برچسب گذاری، علامت گذاری، کنترل، جابجایی، حمل و نقل، توزیع، انبارش، عرضه و سرو کردن غذای حلال و محصولات آن ، ازجمله اجزای تشکیل دهنده مواد غذایی و ترکیبات کمک فرآوری کننده باشد.

با توجه به توضیحات ارائه شده، شناخت کاربرد اعضای مختلف حیوانات جهت مصارف انسانی و صنعتی اهمیت پیدا می‌‌‌کند. اهمیت این موضوع از دوجنبه بهداشتی و رعایت مسائل شرعی می‌‌‌باشد.

برای مثال در مورد شیوع بیماری جنون گاوی استفاده از بعضی از اعضای گاو در مصارف انسانی ممنوع گردید و از جنبه شرعی هنگام استفاده از محصولات خارجی فاقد پروانه بهداشتی ورود یا مصرف این قبیل محصولات در خارج از کشور دقت بیشتری به عمل می‌‌‌آید.

خون در مصارف انسانی در تولید سوسیس و در مصارف صنعتی در غذای دام و طیور، تولید کود ، چسب و کف آتش نشانی استفاده می‌‌‌شود. آلبومین خون در آماده سازی چرم و در تهیه مواد تثبیت کننده در رنگرزی استفاده می‌‌‌شود.

چربی حیوانی خوراکی در تهیه انواع روغن خوراکی و روغن تردکننده شیرینی معروف به شورتنینگ همچنین شیرینی و آدامس کاربرد دارد.

چربی حیوانی غیرخوراکی در تهیه خوراک دام، مواد لیزکننده، گلیسرین و شوینده‌‌های مایع کاربرد دارند. گوشت و استخوان ضبط شده در کشتارگاه که برای مصرف انسانی مناسب نیستند ممکن است در تهیه خوراک دام و طیور بکار روند. استخوان دام و چربی همراه آن در تهیه ژلاتین استخوانی ، پیه، خوراک دام و موارد تزیینی مثل دکمه لباس و دستگیره درب بکار می‌‌‌رود.

پای گاو و گوسفند در تهیه مواد لیزکننده، استخوان خوراکی برای انسان (معروف به قلم) و استخوان مورد نیاز در خوراک دام و طیور و پیه استفاده می‌‌‌شود.

سم و شاخ گاو در تهیه کف آتش نشانی، ترکیب خوراک دام، کود، دکمه و دستگیره کاربرد دارد. معده گاو و گوسفند شامل شکمبه، سیرابی، هزارلا و شیردان مصرف خوراکی برای انسان و حیوانات خانگی دارد و رنت استخراجی از شیردان گوساله شیرخوار بعنوان مایه پنیر کاربرد دارد.

معده حیوانات بعنوان پوشش برای غذای چغوربغور نیز بکار می‌‌‌روند. چغوربغور غذایی است که از دل و جگرو بعضی اعضای احشایی مرغ تهیه می‌‌‌شود. پوست حیواناتی مثل گاو در تهیه چرم و موی آنها در تهیه نمد بکار می‌‌‌رود.

انواع قالیچه، روکش مبلمان، لوازم خانه و منسوجات از چرم و پشم گوسفند تهیه می‌‌‌شود. ژلاتین خوک در تهیه غذاهای انسانی کاربرد دارد. عرضه و فروش روده حیوان با اصطلاح روده شیرین و لوزالمعده با نام خوش گوشت، همچنین پانکراس، تیموس و تیرویید با نام خوئک، پستان، بیضه و اندام‌‌های تناسلی غیرمجاز و برای مصرف انسان مناسب نیست.

زبان، مغز، جگر، دل(قلب) و قلوه(کلیه) یکی از غذاهای پرطرفدار در ایران می‌‌‌باشد. از روده کوچک گاو درتهیه پوشش برخی خوراکیها مثل پوشش سوسیس، نخ جراحی و هپارین و از روده کوچک گوسفند در تهیه پوشش برخی خوراکیها، نخ جراحی و رشته‌‌های راکت تنیس استفاده می‌‌‌شود.

پستان گاو درتهیه غذای دام و داروسازی کاربرد دارد. شش یا جگر سفید مصرف خوراکی دارد و در تهیه هپارین نیز بکار می‌‌‌رود. صفرا در تهیه مواد تمیز کننده در صنعت چرم همچنین تهیه رنگ نقاشی، رنگ موی سر و داروسازی کاربرد دارد. سنگ کیسه صفرا، نخاع و اندام‌‌های تناسلی در داروسازی بکار می‌‌‌روند. انسولین از پانکراس گاو تهیه می‌‌‌شود.

تیموس، تیروئید و صنوبر مغز در داروسازی کاربرد دارند. بسیاری از مواد اولیه و افزودنیهای مورد استفاده در صنایع غذایی مثل آنزیم‌‌ها، نگهدارنده‌ها، طعم دهنده‌‌ها، اسانس‌‌ها و قوام دهنده‌ها ممکن است منشا حیوانی داشته باشند. بسیاری از اعضا دام یا مواد تهیه شده از آنها ممکن است در صنایع آرایشی و بهداشتی بکار روند.

تاکید وزارت بهداشت بر استفاده مردم از مواد غذایی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی دارای پروانه ساخت یا پروانه بهداشتی واردات بدلیل نظارت بر موارد بهداشتی و اینگونه محصولات می‌‌‌باشد و تمامی تولیدکنندگان یا واردکنندگان مواد اولیه یا محصولات فرآیند شده ملزم به رعایت دستورالعملها و استاندارهای مربوطه می‌‌‌باشند.

همچنین سازمان دامپزشکی بر تمامی مواد خام اولیه با منشا حیوانی که بطور مستقیم عرضه می‌‌‌شوند یا در تهیه سایر محصولات بکار می‌‌‌روند نظارت دارد.